Een mens kan niet zonder geloof

Over de doop hadden we het zelden in de kerkenraad. Dat sprak wel zo ongeveer vanzelf, dachten we. Tot er opeens 12 Iraniërs uit de lucht kwamen vallen, die vroegen om gedoopt te mogen worden. Ze waren vanuit de Protestantse Gemeente Wassenaar, de Dorpskerk tegenover het AZC daar, naar ons doorgestuurd. Daar hadden ze al wat belijdeniscatechese gehad. ‘Wanneer begint hier de doopcatechese?’, was hun eerste vraag. ‘Deze week graag!’

We moesten als team van 3 predikanten even naar adem happen, maar toen zijn we gewoon in het diepe gesprongen. Als collega’s hebben we maar zelf het wiel uitgevonden en eigen materiaal gebruikt. Al snel kregen we er allemaal veel plezier in. En meer dan dat. Wat een geschenk uit de hemel! Zoveel jonge mensen, bijzonder leergierig, die ons het hemd van het lijf vroegen en alles wilden weten. Waar een Nederlandse vrouw zich bij voegde. Andere zaken moesten maar even op de lange baan. Nú lag er deze urgente vraag en dooponderricht geven is toch onze kerntaak! Uiteindelijk hebben we bijna een half jaar deze doopcatechese gegeven, in teams van telkens 2 predikanten. In het Engels en het Farsi. Dat was minder een probleem dan verwacht. Er zijn er altijd een paar in zo’n groep die bijzonder goed Engels spreken en vertalen, want de meesten zijn hoog opgeleid. We redden ons dankzij Google Translate. En anders met handen en voeten, of tekenend.

Terug naar de kern

Op één na waren ze allemaal al christen toen ze ons land binnenkwamen. Juist om die reden zijn ze gevlucht, want ze waren voorheen allemaal moslim. Hoe is dat zo gekomen?

‘We waren wel uitgekeken op de vorm van de Islam die ons in ons land opgelegd wordt en veel onvrijheid oplevert. Maar een mens kan niet zonder God; daarom zijn we op zoek gegaan naar een ander geloof. Via mondop-mondreclame kwamen we bij ondergrondse kerken terecht – streng verboden in Iran. Maar de persoon en de liefde van Jezus Christus spraken ons aan, daarbij voelen we ons thuis. En jullie bevestigen ons in onze keuze!’. Ze hebben alles opgegeven: familie en vrienden, een goede baan, een mooi huis, hun wortels en de cultuur waar ze van houden. Sommigen hebben gevangen gezeten of zijn mishandeld.

Deze nieuwe gemeenteleden leren juist ons als ‘oude’ gemeente heel veel. Ze houden mij een spiegel voor. Wat geef ik eigenlijk op voor mijn geloof? Moet ík deze mensen gaan vertellen wat navolging van Jezus Christus inhoudt, kan het niet beter andersom?

‘Het gaat opeens weer ergens over’, hoorde ik mezelf tegen een vroegere collega zeggen. Die minzaam antwoordde: ‘En ging het dan daarvoor níet ergens over?’ Soms gaat het inderdaad te weinig over de kern van de zaak, over het hart van waar we voor staan. Dat was nu boven elke twijfel verheven.

Onderdompeling?

Het meest ingewikkeld was misschien nog wel de vorm van de doop. Langzamerhand groeide deze groep toe naar de vraag om gedoopt te worden door onderdompeling. De Nederlandse vrouw had die bij het begin van het traject al eens geopperd, voor de Iraniërs was het bijna vanzelfsprekend. Deze vraag was nieuw, voor onze kerkenraad. In enkele gevallen is het in de Protestantse Kerk Nederland eerder gebeurd. Zelf had ik in twee vorige gemeenten ook met die vraag te maken gekregen. In beide gevallen antwoordde de kerkenraad na rijp beraad: waarom niet?

Bij de doopgroep leefden verschillende motieven: ‘We snappen dat voor baby’s de hier gebruikelijke vorm vanzelfsprekend is, maar wij zijn geen kinderen meer.’ ‘Waar staat dat in de Bijbel, van die besprenkeling? Ik lees alleen van ondergaan in het water en weer boven komen, van opnieuw geboren worden en opnieuw beginnen.’ ‘Zo’n radicale verandering in ons leven vraagt om een groot ritueel gebaar; wij hebben alles opgegeven.’ Samengevat, in mijn eigen woorden: een gebeurtenis die zo ‘groot’ is en diep insnijdt in ons leven, vraagt om een ‘groot’ ritueel, ook qua vorm. ‘Deze indrukwekkende ervaring gaat immers de rest van ons leven mee.’

Hoe houden we iedereen binnen boord?

Hoe nemen we de gemeente mee in deze ongewone vorm? Halverwege dat gesprek was er opeens de dreiging dat bijna alle dopelingen op korte termijn overgeplaatst zouden worden naar elders in Nederland. Hoewel die transfer nu, een half jaar later, nog steeds niet heeft plaats gevonden, kwam er toen voor ons opeens wel veel druk op te staan. Voor een heel uitgebreide informatieronde van kerkenraad en gemeente was er, hartje zomer, geen tijd. Dat is via een gemeentevergadering na de kerkdienst, de afkondigingen en het kerkblad gegaan. Steeds hebben we benadrukt dat het niet om overdoop ging en ook niet om een keuze tégen de kinderdoop. Sterker nog: bij de eerste bijzondere doopdienst was ook een baby en die werd wel uit het gewone doopvont gedoopt. Het ging, oneerbiedig uitgedrukt, alleen over de hoeveelheid water.

Maar dan wel graag in het midden van de gemeente, vond iedereen. Vlakbij de kerk stroomt de Berkel en een zwembad is ook niet ver weg. Maar hier kunnen we gelukkig kiezen voor de kerk zelf, daar gaven we toch de voorkeur aan. Onze middeleeuwse kerk heeft een vrij groot koor, met stenen vloer; geen enkel probleem. We hebben een flink zwembad aangeschaft. Daar kwamen na afloop wel vragen over: een ‘gróene kerk’ en dan zo veel water? Dat ook nog eens opgewarmd moet worden?

Tranen

De hele gemeente schoot vol toen die lange stoet jonge mensen in het wit gekleed de stampvolle kerk binnenkwam. Voor mij was het meest gedenkwaardige moment van de dienst toen mijn beide collega’s Els Diepeveen en Anneke de Hoop, alsof ze nooit anders gedaan hadden, in toga en op blote voeten in het bad stapten en deze jonge mensen in hun witte kleren één voor één onderdompelden, terwijl ik de doopteksten las. ‘Hamed, we dopen je…………..’ Wat een geschenk, voor iedereen! Als iemand mij dit een jaar geleden had verteld, had ik die persoon vast uitgelachen. Maar dat was gebrek aan geloof geweest. De gemeenteleden stonden zelfs op de banken, en applaudisseerden. Ook na afloop waren er veel emoties, bij de gelukwensen buiten op het kerkplein, bij de gezamenlijke maaltijd met wel 50 mensen bij de Nederlandse vrouw in de tuin.

Verrijkende ervaringen

De komst van deze groep dopelingen blijkt wederzijds verrijkend. Er is meer leven in de brouwerij gekomen, er gebeurt van alles en nog wat. Onze tamelijk witte kerk verschoot in korte tijd van kleur, met dank aan het AZC. Mensen maken met elkaar muziek, eten samen, geven of ontvangen taalles, passen op huizen in de vakantie.

Het is ook goed voor de oecumene ter plaatse, die is binnen een jaar flink opgeschaald. Van beide Evangelische Gemeenten in Zutphen hebben we materialen geleend, zij waren ons zeer behulpzaam. Net als de Christelijke Gereformeerde Kerk, die goede tips gaf, vanuit hun eigen ervaringen met asielzoekers. Want in het plaatselijke AZC wonen honderden Iraniërs, van wie de helft christen is. Ze zijn inmiddels verspreid over heel wat kerken in Zutphen e.o. De oude Martinuskerk van de Protestantse Gemeente Warnsveld/Leesten ligt toevallig het dichtst bij het AZC.

Vooral de Iraniërs hebben een enorme bijbelkennis en honger naar meer. Daarom begint binnenkort de multiculturele bijbelstudiegroep, met 3 Nigerianen, 15 Iraniërs met 2 baby’s, een paar Indonesiërs, een Chinese; en ja, toch ook nog wel een paar autochtone Hollanders, hoop ik, meer dan die ene dopelinge die er al vanaf het begin was. ‘Door de ogen van de ander’, zo heette een tiental jaren geleden het project ‘contextueel bijbellezen’. Dat doen wij opeens ook. We verwonderen ons over en weer over de inzichten van de ander. De niet hier geborenen luisteren met respect, maar verbazing naar de Nederlandse visie op bijvoorbeeld homoseksualiteit. En omgekeerd geldt dat voor het belang dat zij hechten aan de wonderen die Jezus deed.

Verschillende vormen van doop?

Moeilijk is het om gemeenteleden duidelijk te maken waarin nu precies het verschil tussen besprenkeling en onderdompeling zit. Wanneer doe je het één, wanneer het ander?

Een gevaar dat dreigt, is: u vraagt, wij draaien. Want in de volgende doopdienst, een paar maanden later, werd een jonge Iraanse vrouw gedoopt, die reuma heeft. Daarom vroeg zij: ‘Mag ik alsjeblieft gedoopt worden met een klein beetje water?’ En in diezelfde dienst stond daar een Chinese moeder, die vastgezeten heeft vanwege haar geloof, met haar zoontje van 8; zij werden ondergedompeld. Evenals een Indonesisch meisje van 11, kind van ouders die Baptist zijn; zij koos heel bewust voor haar doop, in deze vorm. Ze is nu vast het jongste belijdende lid van de Protestantse Kerk in Nederland… Bij deze dienst hadden twee gemeenteleden zich aangeboden als peetvader van de kinderen, om op hun manier betrokken te blijven bij deze beide gezinnetjes.

Maar inmiddels is binnen de kerkenraad en de gemeente de vraag gerezen: Doen we vanaf nu elke volwassenendoop door onderdompeling? Of alleen als mensen kunnen uitleggen waarom het bij hen en bij ons past? En enkele jongeren, als kind gedoopt, vroegen: ‘Ik heb deze kans niet gekregen, kan ik ook zo over gedoopt worden?’ ‘Dat gaan we niet doen, jij bent al gedoopt, dat kan niet over.’ De doopgedachtenis in de Paasnacht krijgt dit jaar meer kleur en betekenis dan ooit. Kortom: voorlopig zijn we nog niet uitgepraat over de doop, hoe, wat en waarom. Doop staat weer hoog op de agenda!