Er is niets in de islam dat gewelddadiger is dan het christendom

Haar nieuwe boek In naam van God. Religie en geweld kreeg een tragische urgentie door de recente terreuraanslagen in Frankrijk. In ruim zeshonderd pagina’s beantwoordt Karen Armstrong, ooit non en gevierd auteur van bestsellers als De kwestie God, de vraag of religie de oorzaak is van geweld. Een gesprek over islam en terreur, westerse verantwoordelijkheid, en de wereld waarin we leven. Lisette Thooft interviewde haar voor Nieuwwij.
Het is geen vrolijk boek, het nieuwe boek van Karen Armstrong: het bloed stroomt bij wijze van spreken over de pagina’s. Minutieus beschrijft ze het geweld dat altijd onlosmakelijk verbonden is geweest met ontwikkeling van staten en culturen. Maar het is wel een noodzakelijk boek, een soort reality check. Want het is de hoogste tijd om te beseffen hoezeer elke beschaving is gegrondvest in onderdrukking en uitbuiting, ook de onze. Hoogste tijd om een nieuwe stem te laten horen.
Karen Armstrong komt de hotellobby in met ferme tred, een kleine, elegante vrouw met een zwierige blonde lok die af en toe voor haar ogen valt. En – ondanks het onderwerp – een snelle lach. Eerst maar eens de hamvraag stellen.
Is er verschil in wat Jezus en Mohammed leerden – of anders gezegd, hoe is het te verklaren dat het meeste terrorisme van nu geïnspireerd is door de islam?
“Terrorisme heeft helemaal niets te maken met Mohammed, net zomin als de kruistochten iets te maken hadden met Jezus. Er is niets in de islam dat gewelddadiger is dan het christendom. Alle religies zijn gewelddadig geweest, ook het christendom… Er was geen antisemitisme in de islam, voordat het geïmporteerd werd uit het christendom. Dat antisemitisme hebben ze van ons overgenomen. De missionarissen hebben het verspreid en daarna kwam de staat Israël. In de moderne natiestaat is ook het judaïsme gewelddadig geworden.”
Maar wat is dan de oorzaak van het moslimterrorisme? In het boek verklaart u het uit het feit dat moslims op hardhandiger wijze hebben kennisgemaakt met de moderniteit dan wij.
“Ja, op een gewelddadiger manier. George Bush en Tony Blair, die de oorlog in Irak begonnen, dachten dat de moderniteit iedereen rechtstreeks leidt naar democratie, maar dat is niet noodzakelijkerwijze zo. Voor ons heeft het gewerkt, met name omdat de democratie goed was voor de industrie. Vrijheid, waar wij zo onze mond vol van hebben, was essentieel voor onze economie, want mensen moesten vrij zijn om te innoveren.
Maar in het Midden-Oosten ging de moderniteit vergezeld van koloniale onderwerping. In Egypte bijvoorbeeld zijn er zeventien verkiezingen geweest tussen 1922 en 1952, alle gewonnen door de Wafd-partij. Maar die partij heeft van de Britten maar vijf keer mogen regeren. Democratie was een slechte grap.
De seculariteit is in die landen ingevoerd door legeraanvoerders en met grof geweld: religieuze leiders werden onteigend, neergeschoten, gemarteld. De Shah liet honderden religieuze demonstranten in een heiligdom in Iran afslachten omdat ze geen westerse kleren droegen. Het Westen, met name mijn land, heeft consistent leiders gesteund, zoals Saddam Hoessein, die hun mensen alle vrijheid ontzegden. En als mensen aangevallen worden, worden ze altijd extreem.
Maar nog steeds is het zo dat maar een heel klein deel van de moslimbevolking achter het terrorisme staat: 93% antwoordde in een Gallup-enquete dat ze terreurdaden niet gerechtvaardigd vonden. En hun argumenten om nee te zeggen waren volledig religieus. De zeven procent die ‘ja’ zei daarentegen hadden volledig politieke redenen.
Mijn boodschap is niet dat religie niets met geweld te maken heeft. Religie is altijd opgenomen geweest in staatsgeweld. Religie weghalen uit de politiek of oorlogvoering is als de jenever weghalen uit de cocktail; het kan niet. Tot 1700 was er niemand die er ook maar over dacht om dat te proberen. Religie doortrok het hele leven. Zoals wij religie zien, als iets dat we voor onszelf houden, dat bestaat niet in andere culturen. En voor mensen die nog niet door het modernisatieproces zijn gegaan, is dat nog steeds een volstrekt willekeurig onderscheid. Rechtvaardigheid, het lot van de armen, het lijden – dat zijn allemaal politieke kwesties, maar het zijn ook zaken van religieus belang. Jezus zou geen begrip hebben gehad voor mensen die wel bidden maar geen aandacht schenken aan het lot van behoeftigen en onderdrukten.
Voor onze cultuur was het belangrijk om religie van de rest van het leven af te zonderen. In sommige opzichten was dat goed voor de religie: die werd daardoor bevrijd van het geweld van de politiek.”
Lees het volledige interview op Nieuwwij.