Heilige plaatsen, zalige plekken: volksgeloof ten voeten uit
Geschreven door: Paul Spapens
‘Ideaal voor de aanstaande zomervakantie, die velen van ons naar verluidt in eigen land zullen doorbrengen.’ Dit noteerde dagblad Trouw bij een klein recensietje eind juni over ‘Heilige plaatsen, zalige plekken’, een door uitgeverij Berne in samenwerking met uitgeverij Halewijn uitgegeven (reis)gids waarin ik twaalf pelgrimsoorden in Nederland en Vlaanderen heb beschreven. Dit boekje is een vervolg op het in mei vorig jaar verschenen ‘Maria, de moeder van iedereen’.
‘Heilige plaatsen, zalige plekken’ beschrijft bedevaartplaatsen van andere heiligen dan Maria. De opmerking in Trouw was wat mij betreft de spijker op z’n kop. Een bezoek brengen aan deze ontzettend interessante plaatsen is wat ik beoog met beide boekjes en met veel van wat ik nog meer schrijf over volksgeloof – volksgeloof is voor mij de vorm van geloof die het dichtst bij de religieuze beleving van mensen ligt.
Niet gehinderd door dogma’s of van boven (Het Vaticaan) opgelegde regels en wetten maakt in het volksgeloof de mens zelf wel uit hoe hij omgaat met Onze Lieve Heer, met Maria en met de heiligen en zoveel andere dingen die met het geloof te maken hebben. Het volksgeloof komt recht uit het hart, is daarmee zeer authentiek en krachtig; alles wat van onderop komt, is vele malen sterker dan iets dat opgelegd is. Als je volksgeloof bestudeert kom je rechtstreeks in contact met wat mensen werkelijk geloven.
Deze authenticiteit zie je terug in de populariteit van volksgeloof. Ik denk – nee, ik gelóóf – dat volksgeloof een van de pijlers is waarop de toekomst van het katholieke geloof wordt gebouwd. Kapellen – ik ben Brabander, dus ik ben gewoon om ‘kapellekes’ te zeggen – trekken over het algemeen meer bezoekers dan kerken. Als
christen vind ik dat ergens spijtig om te zeggen, maar het is wel een feit dat een relatie heeft met de populariteit van volksgeloof. Hetzelfde speelt met de bedevaartsoorden waarvan ik er dus twaalf heb beschreven in ‘Heilige plaatsen, zalige plekken’.
Dat aantal was uiteraard een keuze die ik moeiteloos op had kunnen hogen want van deze bezoek- en bezienswaardige plaatsen zijn er meer dan genoeg in de Lage Landen. In de reisgids stel ik op een journalistieke manier (dat is mijn vak) oorden voor als het heerlijke plaatsje Dokkum waar de gedreven missionaris Bonifatius zijn gewelddadige einde vond en helemaal in West-Vlaanderen Gistel dat een pelgrimsoord werd dankzij Godelieve, de heilige met de mooiste naam. Al deze plaatsen zijn mij even lief. Ik spoor iedereen aan om er eens te gaan kijken.
Geregeld wordt mij gevraagd: wat is jouw favoriete pelgrimsoord? Daarop antwoorden is moeilijk want ik wil niemand tekort doen en toch zeker niet de HH Martelaren van Gorcum, de heiligen Gerlachus, Peerke Donders, Pater Karel of Joannes Berchmas… Maar vooruit, omdat je zo aandringt – mijn favoriet is ’t Heilig Bruurke van Megen in de buurt van Oss. Waarom? ’t Heilig Bruurke is helemaal niet zalig- of heilig verklaard. Maar dat is geen probleem in het volksgeloof. De mensen zien en waarderen hem als een heilige. Punt!
Dit is een bijdrage n.a.v. Heilige plaatsen, zalige plekken
Heilige plaatsen, zalige plekken. Pelgrimsoorden in Nederland en Vlaanderen
De katholieke kerk telt zo’n 25.000 heiligen. Het zijn bijzondere vrouwen en mannen die tot de verbeelding spreken. Ze worden gewaardeerd als mensen die iets te zeggen hebben. In Nederland en Vlaanderen bestaan eeuwenoude pelgrimsoorden van heiligen. Het zijn heilige plaatsen en tegelijk zalige plekken omdat het er goed toeven is.
In dit boek, opgezet als een reisgids, neemt Paul Spapens de lezer mee naar vijftien pelgrimsoorden in Nederland als Dokkum, Brielle en Wittem en naar twee in Vlaanderen: Lier en Hasselt. Paul Spapens is gespecialiseerd in volksgeloof en heiligen. Zijn toegankelijk geschreven verhalen gaan over de geschiedenis en bijzonderheden van de pelgrimsoorden, en wat heiligen tegenwoordig te vertellen hebben. Voor twee pelgrimsoorden zijn fietsroutes opgenomen. De vele foto’s in het boek laten zien wat de pelgrim of toerist aan moois te wachten staat.
Paul Spapens (1949) was in zijn werkzame leven dagbladjournalist. Daarnaast publiceerde hij tientallen boeken. Hij is gespecialiseerd in immaterieel erfgoed en identiteit. Volksgeloof is daar een belangrijk onderdeel van. In 2019 werd hij voor zijn boeken en culturele werk onderscheiden met de Zilveren Anjer. Van Paul Spapens verscheen eerder bij Berne Media in de serie spirituele reisgidsen
Maria, de moeder van iedereen (2019).