Horen, kijken en ontdekken

Aan de slag met de Bijbel voor niet-lezers

Hoe lees ik de Bijbel? Die vraag stond centraal in het Ouderlingenblad van juni 2024. Kennis en inzicht over de samenstelling en de achtergrond zijn broodnodig als je oog wilt krijgen voor de diepte van dit prachtige, maar ook complexe boek. Dat gun je iedereen! Maar hoe ‘lees’ je de Bijbel met mensen die geen lezer zijn? In deze ‘Aan de slag’ vind je een aantal tips en suggesties.

Een groeiende groep Nederlanders heeft moeite met lezen. Ook het aantal kinderen en jongeren dat voor hun plezier een boek leest, daalt al jaren. Dat is zorgelijk. Tegelijkertijd is het goed om in kerkelijke gemeenten rekening te houden met deze situatie. Jezus volgen hangt gelukkig niet af van of je wel of niet kunt lezen! De Bijbel bevat een levensveranderende, heilzame boodschap. Via de 66 boeken van de Bijbel kunnen we God de Vader, de Zoon en Heilige Geest leren kennen. Hoe ontsluiten we deze boodschap voor mensen voor wie (begrijpend) lezen ingewikkeld is?

We zijn niet de eersten die hierover nadenken. Eeuwenlang was lezen en schrijven voor de meeste mensen niet vanzelfsprekend. Sinds haar ontstaan heeft de kerk dus al vormen ontwikkeld om Gods Woord op een andere manier over te brengen. We kunnen denken aan mondelinge overdracht zoals catechese en preken, maar ook aan (schilder)kunst en toneelstukken, zoals mysteriespelen. De verscheidenheid aan manieren om de Bijbel te leren kennen, is inmiddels enorm uitgebreid. In dit artikel vindt u een selectie. Met suggesties om deze middelen zó in te zetten, dat ze helpen bij het verstaan van wat de Bijbel te zeggen heeft.

Luisteren

1. De Luisterbijbel

Via www.debijbel.nl/podcast/luisterbijbel is de hele Bijbel in verschillende vertalingen te beluisteren. Er is een account nodig om toegang te krijgen, maar deze kun je gratis aanmaken.

Via de site kun je je ook aanmelden voor de podcast De Bijbel in één jaar, waarmee je dagelijks een tekst en een spreuk of psalm te horen krijgt. Je krijgt deze tekst ook in je mail, dus dit is zowel voor lezers als niet-lezers geschikt.

Hoe ontsluiten we de Bijbelse boodschap voor mensen voor wie (begrijpend) lezen ingewikkeld is?

TIP: Misschien doen mensen in uw gemeente mee met De Bijbel in één jaar of wilt u hier in het nieuwe seizoen met een groep aan gaan beginnen. Dit is een mooie manier om gezamenlijk de Bijbel (beter) te leren kennen. Als u hiermee aan de slag gaat, wijs dan expliciet op de mogelijkheid van de podcast, waardoor niet-lezers gemakkelijker aanhaken.

2. Dit is de Bijbel

Voor mensen die meer willen begrijpen van de wereld achter de Bijbel, is de podcast Dit is de Bijbel van de EO en IZB een aanrader. Journalist David Boogert gaat elke aflevering in gesprek met een expert over een onderwerp uit de Bijbel. Er zijn inmiddels ruim honderd afleveringen beschikbaar via www.ditisdebijbel.nl. De thema’s variëren van de betekenis van het kruis, de betrouwbaarheid van de Bijbel tot duiding van moeilijke teksten.

TIP: De initiators van deze podcast ontwikkelden bij elke aflevering gespreksmateriaal, dat ook op de website te vinden is en die je gratis kunt downloaden. Wil je als kerkenraad of gesprekskring in gesprek over de Bijbel? Luister met elkaar een aflevering (of geef een aflevering mee als voorbereiding voor een bijeenkomst) en ga vervolgens met elkaar in gesprek.

3. Meditatieve podcasts

Het is mooi als mensen een (dagelijkse) routine ontwikkelen waarin ze met de Bijbel aan de slag gaan op een manier die in hun leven past. Een vast moment op de dag – ‘s ochtends voor het ontbijt, bij het avondeten of tijdens de autorit naar het werk – helpt hierbij. Deze podcasts zijn een aanrader voor zo’n routine.

• Eerst Dit is misschien wel de bekendste bijbelpodcast. Elke dag krijg je in 7 minuten een Bijbellezing, relevante overdenking en een kort gebed te horen. De EO en de IZB, makers van deze podcast, ontwikkelden ook een podcast voor het hele gezin: Eerst Dit voor Kids. Aanrader voor gezinnen om bijvoorbeeld na de avondmaaltijd of voor het slapengaan een Bijbelverhaal te horen! Om de dag af te sluiten kun je Eerst Dit Avondgebed luisteren. Alle afleveringen zijn te vinden via www.eerstdit.nl en via alle kanalen waar je podcasts kunt vinden.
• Bidden Onderweg. Via de app van Bidden Onderweg, een initiatief van de Jezuïeten, kun je dagelijks een meditatie over een Bijbeltekst volgens de Ignatiaanse traditie beluisteren. Even stil worden en via open vragen mediteren over je eigen leven, God en de Bijbel. Ook biedt deze app verschillende podcastretraites, audioboeken en andere series.

Kijken

Sinds mensenheugenis zijn Bijbelse verhalen uitgebeeld. Eerst via toneel, en muziek. Sinds het bestaan van film is die vorm van overdracht er ook bij gekomen. Zoals bij alle media, is niet alles van even goede kwaliteit. En soms ligt de interpretatie van de makers er wel heel dik bovenop. Toch kan deze vorm van Bijbelvertellingen mooi en van toegevoegde waarde zijn. Onderstaande producties zijn kwalitatief goed gemaakt, met respect voor de context, tijd en achtergrond van de Bijbel.

• The Chosen. Dé serie over het leven van Jezus. Zo presenteert The Chosen zich. Via www.thechosen.nl kun je niet alleen alle afleveringen van deze serie ontdekken, er staat ook uitgebreide informatie over hoe je de serie als (kerkelijke) groep kunt gebruiken om samen meer over de Bijbel en het leven van Jezus te weten te komen.
• The Bible Collection -Deze serie is al iets ouder en voelt af en toe gedateerd, maar geeft tegelijkertijd een mooi beeld van Bijbelse personen en verhalen die wellicht wat minder bekend zijn. Denk aan Esther, Jeremia en Simson. De films zijn vrijwel niet meer verkrijgbaar, maar nog te zien via online streamingsdiensten zoals Prime Video en New Faith Network.

TIP: als je met een gesprekskring, jeugdclub of catechesegroep een Bijbelboek of -verhaal gaat bespreken, gebruik dan eens een serie of film als gespreksaanjager. Bekijk bijvoorbeeld eens een aflevering van The Chosen of een film uit The Bible Collection en lees vervolgens hetzelfde stuk uit de Bijbel (voor). Met simpele, open vragen kun je een mooi gesprek voeren. Denk aan: Wat sprak je aan? Wat zijn verschillen tussen de Bijbel en de film? Wat begrijp je beter nu je de film gezien hebt? Wat begrijp je juist beter nu je de tekst gehoord hebt? Deze open manier van vragen stellen, zorgt dat mensen die de Bijbel niet (goed) kennen én doorgewinterde Bijbellezers gelijkwaardig in gesprek kunnen gaan.

Mooi, om een dagelijkse routine te ontwikkelen om met de Bijbel aan de slag te gaan

Samen ontdekken

Als het gaat om het ontdekken van de boodschap en betekenis van de Bijbel denken we als kerkelijke gemeenten vaak aan lezen, luisteren en praten: verbaal en cognitief. Uit de psychologie weten we inmiddels dat dit niet de enige manier is om iets te leren. Door creatief bezig te zijn, competitieve of juist samenbindende spellen te spelen, door muziek of buiten-zijn, boren we andere gebieden van onze hersens aan. Gelukkig zijn er inmiddels ook allerlei vormen van Bijbelgebruik die hieraan voldoen. De meeste van deze vormen zijn geschikt om te doen met mensen van alle leeftijden. Mooi om eens uit te proberen in groepen waar volwassenen en kinderen samen zijn. Dat geeft weer een andere dynamiek dan als je dit met mensen uit één leeftijdsgroep doet.

Met simpele, open vragen kun je een mooi gesprek voeren

• Kliederkerk. Wil je als kerk op een creatieve manier aan de slag met mensen van alle leeftijden? Kliederkerk is een vorm van kerk-zijn waar je samen een Bijbelverhaal ontdekt, samen viert en samen eet. Via www.kliederkerk.nl vind je meer informatie, kun je je aanmelden voor een proeverijen training en kun je kant-en-klare programma’s downloaden.
• Bibliodrama. Met hart en ziel Bijbelverhalen beleven. Dat is Bibliodrama, een vorm van speels en dramatiserend omgaan met Bijbelverhalen. Het doel is om in een groep persoonlijke zingeving te ontdekken en het inzicht in de betekenis van Bijbelverhalen te verruimen. Het Centrum voor Bibliodrama organiseert inspiratiedagen, kennismakingsworkshops en biedt een tweejarige opleiding voor begeleiders aan. Deze opleiding valt onder de nascholing van predikanten en kerkelijk werkers van de PThU.
• Godly Play. Het uitgangspunt van Godly Play is dat het begeleiden van kinderen in de geloofsontwikkeling betekent dat je hen helpt om zélf om te gaan met ingewikkelde vraagstukken in het leven. De methode bestaat uit het creëren van een veilige, open leeromgeving, het vertellen van een Bijbelverhaal, begeleid door mooie materialen, het stellen van open verwonderingsvragen en het uitnodigen om hieraan mee te doen. Inmiddels is gebleken dat deze manier van het ontdekken van een Bijbelverhaal niet alleen geschikt is voor kinderen, maar ook voor volwassenen.
• SamenleesBijbel. De Samenleesbijbel is gemaakt voor kinderen tussen 8 en 12 jaar oud en hun naasten. Het is de complete tekst van de Bijbel in Gewone Taal, aangevuld met allerlei weetjes, ideeën en tips om samen met kinderen te ontdekken wat de Bijbelse verhalen te zeggen hebben. Een waardevol hulpmiddel voor ouders, opa’s en oma’s, kinderclubs en kindernevendienstleiding om kinderen enthousiast te maken voor de Bijbel.

In dit artikel is slechts plaats voor een kleine selectie. Uiteraard zijn er nog veel meer middelen om de Bijbel te ontdekken, ook met mensen die geen lezers of niet talig zijn. Juist omdat de Bijbel zo’n belangrijk boek is, is er reden genoeg om creatieve middelen in te zetten om jong en oud enthousiast te maken. Aan de slag dus!