Interview met … C.F. ter Horst over boek Pater Frans van der Lugt

C.F. ter Horst is naast docent ethiek en wereldreligies, ook vertaler en muziek docent. Zij vertaalde de verzamelde werken van Pater Frans van der Lugt (1938-2014) vanuit het Arabisch naar het Nederlands. Deze werken zijn nu te vinden in het boek Wie ben jij, o liefde. U kunt hieronder een interview met haar lezen.

Wat was voor jou de aanleiding om het boek Wie ben jij, o liefde te vertalen?

April 2014. Het is zover. Frans van der Lugt is omgekomen in Homs. Maandenlang heb ik de Facebookpagina gevolgd waar regelmatig nieuws over hem op verscheen. Tranen. Ik bel Rita, mijn Syrische vriendin. Wat doet dit pijn zeg. Steek in mijn hart. Ik hield van hem. Mijn vriendin wil video-bellen. ‘I want to cry together with you.’ We zien elkaars betraande ogen. De liefde die erin schittert. Het verdriet om een land, om een volk, om een man die een lichtpunt van hoop was. Na een week zakt de pijn. Twee maanden later vindt mijn eenjarig huwelijksfeest plaats; vorig jaar was ik hoog zwanger en nu geven we een groot feest met een ceremonie in het bos. Ik lees een tekst van Frans van der Lugt voor die ik ergens heb gevonden – over liefde:

In ieder van ons zit een bron van water dat, wanneer het naar buiten treedt, iedereen bevloeit. Dit is de liefde van God en die moet zover mogelijk gaan, naar de ander toe, of deze op ons lijkt of niet.

Juli 2014. Tranen. Nu niet van mij, maar van mijn echtgenoot. Hij is op iemand anders verliefd geworden. Wat moet hij doen. Ik weet het ook niet. Hoe nu verder? Het gesprek is opener dan ooit. Het leven gaat om liefde, vind ik, dus als die er meer is tussen hem en een ander, laat hem dan in Gods naam gaan. Ik bel Rita, mijn Syrische vriendin. ‘It is not love,’ zegt ze stellig. ‘Maar…’ ‘It is not love.’ Het is alleen maar aantrekkingskracht, legt ze uit. ‘Bij ons in het Midden-Oosten gaat iedereen vreemd. Je raakt na verloop van tijd op elkaar uitgekeken en wilt weten of je nog aantrekkelijk bent, dan ga je flirten. Het stelt niks voor.’ Hoe weet ze dat allemaal zo zeker? Jaren geleden toen ik haar net had ontmoet in Syrië op het landbouwproject van Frans van der Lugt, vertelde ze me over een boek van Frans dat ze zo mooi vond. Het heette ‘Wie ben jij o liefde?’ Wat een prachtige titel. Ik wilde het meteen lezen, maar mijn Arabisch was nog zwak en ik wist niet waar ik het boek kon krijgen. Nu zou ik erachteraan gaan, besloot ik. Daar stond vast de kennis en wijsheid over liefde in die ik ontbeerde.

April 2016. Ik doe een nieuwe Syrische vriendin op, Salam. We hebben elkaar ontmoet bij een wandeling die iemand in Nederland heeft georganiseerd in naam van Frans van der Lugt.

Juni 2016. Rita en Salam ontmoeten elkaar bij een Zen-oefening die we in een Stilte-oord in de duinen houden. We besluiten gedrieën dat Frans z’n boek vertaald moet worden naar het Nederlands.

December 2016. Bij de boekpresentatie van Joachim Vreemans boek God Ervaren spreek ik diens redacteur Aart de bonte van uitgeverij KokBoekencentrum aan. Hij is zeker geïnteresseerd in teksten van Pater Frans van der Lugt. Een week later vertalen Salam en ik de eerste bladzijdes.

Kortom:
Ik was altijd al gefascineerd door de titel van het boek, die had een vriendin me in 2004 al verteld. Maar ik kon niet zo goed Arabisch en deed niet echt moeite om het boek in handen te krijgen. Pas toen Frans van der Lugt vermoord was besloot ik met twee Syrische vriendinnen dat het een goed idee zou zijn om het te vertalen. Het plan was eigenlijk om een activiteitencentrum op te richten à la Al Ard, het centrum van Pater Frans in Syrië. Onderdeel daarvan zou zijn het uitdragen van zijn ideeën. De eerste stap was het beschikbaar maken van zijn in teksten. Wellicht volgen er binnenkort volgende stappen.

Wat beschouw jij als de kern van het boek van Pater Frans van der Lugt?

Liefde is iets dat uit je naar buiten komt. Dat hangt niet af van welke ander er voor je staat, maar van of jij bij jezelf bent aangekomen en je bron ontdekt hebt waardoor de liefde naar buiten kan stromen. Om daar te komen heb je liefdevolle relaties en een luisterend oor nodig, maar ook stilte en afzondering. Wanneer je voelt hoe de goddelijke liefdesstroom door je heen vloeit, heb je niets meer van een ander nodig en kun je de ander als ander ontmoeten, dat wil zeggen zonder de hoop dat hij of zij op je lijkt of jou kan aanvullen of op welke andere manier dan ook jouw belang zal dienen. Door onszelf helemaal te accepteren, kunnen we anderen ook helemaal accepteren. Waar we de ander niet kunnen accepteren, raakt deze aan iets dat we onbewust in onszelf afwijzen. De sleutel tot houden van de ander is zelfonderzoek. In Van der Lugts woorden:

Als de mens van de ander wil houden, moet hij niet eerst naar die ander reizen om van diegene te houden, maar hij moet naar zichzelf reizen om de voorwaarden van de liefde veilig te stellen

Want hij gaat in zijn relatie met anderen wel eens uit van zijn tekort en buit de anderen dan uit. Hier moet hij zich deze waarheid bewust worden en zich afvragen: wat is de oorsprong van dit tekort? Hoe kan ik het accepteren en het overstijgen? Waar is mijn overvloed? En waar is mijn tekort?

We moeten onvermijdelijk naar onszelf reizen om onze schat te zoeken en om onze werkelijkheid te accepteren zoals zij is. Dan zullen we het niet meer nodig hebben om de ander te gebruiken om onze werkelijkheid te beschermen of te vervolmaken of mooier te maken.

Pater Frans schreef zijn boek voor Syriërs. Wat kunnen wij westerlingen van hem leren?

Dat iedereen kampt met een gevoel van niet goed genoeg zijn en tekortkomen. Dat we dat onder ogen moeten zien om onze bron te vinden en gevend te kunnen worden in plaats van nemend. De vicieuze cirkel van tekort – tekort aanvullen – consumeren – tekort is leidraad voor velen, ook hier, met alle negatieve gevolgen van dien zoals de uitbuiting van menselijke arbeidskrachten en natuurlijke hulpbronnen, maar ook van geliefden en familieleden.

In dit consumptieve systeem beleeft de mens zichzelf als een tekort en gaat hij daar vanuit op weg. En zo lang hij slaaf blijft van dit dwingende systeem, is het voor hem niet mogelijk om eenzaamheid, luisteren en stilte te beleven. Hij doodt de taal en het leven van de ander door zijn neiging tot consumeren. Dus de vraag is: hoe kan de mens uit dit systeem stappen?
Daar geeft dit boek antwoord op.

We leven toe naar Pasen. Verwerkt Pater Frans de betekenis van Pasen in zijn boek en zo ja, hoe?

Ten eerste richt hij om zo te zeggen de aandacht op het goede aan Goede Vrijdag. De kruisiging van Jezus beschrijft hij niet als een dieptepunt, maar als een hoogtepunt:

‘De zon van Gods liefde rijst het meest vanuit het kruis van Christus. Hij rijst naar de goeden om hen te verlichten en te verwarmen en hij rijst naar de slechten om ze uit te nodigen kinderen van God te worden: ‘Jullie hebben gehoord, dat gezegd is: “Je zult je naaste liefhebben en je vijand haten.” Maar ik zeg jullie: “Heb je vijanden lief en bid voor wie je vervolgen; zo worden jullie zonen van jullie Vader in de hemelen.” Want Hij laat zijn zon op- gaan over boze en goeden en Hij laat het regenen over wie de goddelijke wet eerbiedigen en over wie dat niet doen.’ (Matt. 5,43-45). God verliet Christus niet toen hij aan het kruis hing; zijn liefde explodeerde daar in al haar goddelijke kracht. Het kruis is dus het hoogtepunt van het succes van Gods liefde, en met deze liefde verlost God de mensheid en haalt hij haar uit de dood van de zonde en de mislukking. Sommige mensen geloven dat Christus de mensheid heeft verlost door zijn lijden. Maar zijn verlossende kracht kwam niet voort uit zijn lijden. Zijn verlossende kracht welde op uit zijn goddelijke liefde.’

Dit vind ik heel mooi omdat ik heb gehoord dat Frans tijdens de omsingeling van Homs waarin hij de laatste drie jaar van zijn leven doorbracht, net zo leefde: hij bleef houden van mensen die hem haatten en hij gaf zijn liefde tot in zijn laatste ogenblik.

Het opstandingsmotief zit meer door het boek verweven en dan met name in de psychologische casussen die hij geeft. Zo beschrijft hij een vrouw die faalt voor haar studie en door een diep dal gaat, maar uiteindelijk wijzer en zelfverzekerder haar doel bereikt. Hij noemt zo’n levenservaring een oversteek van de dood naar het leven. De laatst opgetekende woorden van Pater Frans vlak voor zijn dood op 7 april 2014 zijn:

‘We bereiden ons voor op Het Feest…het feest van de overgang van de dood naar het leven… het leven ontspringt uit een donkere afgrond en zij die in het duister zijn zien een schitterend licht… wij wensen deze verrijzenis voor Syrië… ilal amam, vooruit!’

Deze laatste kreet, ‘vooruit,’ zei hij steevast tegen iedereen ten afscheid. Het toont hoe hij iedereen altijd stimuleerde om door te gaan in het leven, hoop te houden, niet bij de pakken neer te zitten, steeds iets nieuws te ontdekken of te scheppen. Het sluit aan bij de rol die hij de begeleider op het pad naar zelfrealisatie toedicht:

De rol van de begeleider is zeer belangrijk. Hij toont de reiziger het belang en het doel van de reis en of hij die kan ondernemen en of hij aan de voorwaarden ervoor kan voldoen. Hij helpt hem de stem van de waarheid te onderscheiden en die te volgen, hij moedigt hem in de moeilijke fases aan om geduldig en vertrouwend voort te gaan, hij helpt hem bij een splitsing van wegen om de juiste weg te kiezen en hij is aanwezig bij elke fase, in stilte getuigend, en luisterend naar alle gebeurtenissen. De aanwezigheid van deze begeleider, die begonnen is en steeds doorgaat in dit proces, verzekert de reiziger ervan dat de weg niet doodlopend is.

En dat deed hij ook tijdens zijn beroemde wandeltochten waar hij in Syrië om bekend was. Op een keer waren ze met zijn allen verdwaald, ze kwamen afwisselend bij prikkelstruiken, een ravijn, een rotswand en een rivier, maar ze kwamen er doorheen en hij verzekerde de deelnemers: er is altijd een weg als je hem wil vinden. Zelfs als alles voor je neus dicht is en de aarde beeft onder je voeten: geloof in jezelf en ga door, er is altijd een nieuwe weg in je leven en je zult hem vinden.

Wie ben jij, o liefde

Het boek Wie ben jij, o liefde bevat het verzamelde werk van pater Frans van der Lugt (1938-2014). Pater Frans is een inspiratiebron voor velen, vanwege zijn inzet voor de onderdrukte Syrische bevolking. In de jaren ’90 schreef hij verschillende teksten over de liefde, die nu zijn vertaald vanuit het Arabisch. Hij schrijft over de vele vormen van liefde: liefde voor God, voor je naasten en voor jezelf. Belangrijke waarden hierbij zijn aandachtig luisteren, de weg naar binnen en de goddelijke dimensie. Een indrukwekkend boek, geschreven vanuit het hart.