Interview met … Theo Pleizier n.a.v. de Gewone Catechismus
Dr. Theo Pleizier is universitair docent Praktische Theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen. Samen met mede theologen Arnold Huijgen en Dolf te Velde scheef hij het boek de Gewone Catechismus. Op 6 juni 2019 wordt er een mini-symposium gehouden voor het boek. Voor meer informatie kunt u hier terecht. Hieronder een interview met dr. Theo Pleizier over deze uitgave.
Waarom is er een nieuwe catechismus nodig?
Elke tijd heeft haar eigen catechismus nodig. Korte instructieve teksten over de inhoud van het geloof. We leven in een tijd waarin spiritualiteit sterk persoonlijk is. Je moet zelf de betekenis van geloof ontdekken en verwoorden. Dan is het ook een geweldige ontdekking dat je de inhoud van het geloof deelt met anderen. Daar hebben we in onze tijd opnieuw behoefte aan. De nadruk op relatie en authenticiteit is van belang. Maar de inhoud doet er ook toe: waar sta je voor als christen? De vorm van een catechismus, vragen en antwoorden, is een mooie dialogische vorm: je stelt vragen en je geeft een antwoord. En dat antwoord roept weer een nieuwe vraag op. We hebben geprobeerd de vragen zo te formuleren dat ze passen in onze tijd. Tegelijk nodigen we met de Gewone Catechismus iedereen uit om zelf aan de slag te gaan: stel je vragen maar die er voor jou toe doen in het christelijk geloof en probeer eens een antwoord te formuleren, waarmee je je eigen geloof onder woorden brengt, maar waarbij je ook beseft: dit is niet míjn geloof, maar óns geloof.
Is de Gewone Catechismus de vervanger van de Heiderberger Catechismus?
De Heidelbergse Catechismus is natuurlijk onvervangbaar. Als Protestants belijdenisgeschrift heeft de Heidelberger grote invloed gehad en is nog steeds één van de fundamentele teksten voor de gereformeerde theologie. Temidden van alle catechismi die in de tijd van de Reformatie ontstonden, stak de Heidelberger er met kop en schouders bovenuit. Met recht een ‘best practice’ catechismus. We moeten hier wel historisch naar durven kijken. Aan de ene kant is de Heidelbergse Catechismus een kind van de eigen tijd. Dat is op een aantal momenten goed te merken, bijvoorbeeld in de stevige polemiek met Rome en in de manier waarop over de overheid wordt gesproken. Als je daar maar goed rekening mee houdt in de vertaalslag naar vandaag. En dat is dan ook ook precies de andere kant: je moet de vraag toelaten of een ‘catechismus’ als leerboekje wel een vertaalslag kan hebben. Het gaat juist om uitleg die zelf geen eigen uitleg meer nodig heeft. De Heidelberger heeft uitleg nodig, juist vanwege het historische karakter. De uitdaging voor elke tijd is om woorden te vinden voor het christelijk geloof, passend bij de eigen tijd. Dat hebben we met de Gewone Catechismus voor ogen gehad. Niet als herschrijving van de Heidelberger, maar in het spoor van de Heidelberger. Elke tijd vraagt om eigen vragen en aandachtspunten. Dat blijkt uit een aantal thema’s die we in de Gewone Catechismus behandelen. Denk bijvoorbeeld aan de vraag naar geluk, de thematiek van schepping en evolutie, en de aandacht voor het Avondmaal in relatie tot de komst van Gods Koninkrijk.
De Gewone Catechismus kent een klassieke opbouw: geloof, gebed, en gebod. Wat kun je als nieuw en uniek beschouwen?
De klassieke kernen laten zien dat de inhoud van het geloof van alle tijden is. In het christelijk geloof staan geloof, gebed en gebod ook voor de inhoud van ons geloofsvertrouwen, voor het vormgeven van het contact met God en voor het concrete christelijke leven. Nieuw zijn de soort vragen die we stellen. Neem bijvoorbeeld de vraag ‘Helpt bidden als je het moeilijk hebt’, als vraag waarbij we het antwoord ontlenen aan het Onze Vader ‘leidt ons niet in verzoeking’. Het zet ons even stil bij wat moeilijk is in het leven met God en het verzekert ons ervan dat God het beste met ons voorheeft. Ook als niet elke levensvraag direct wordt beantwoord en elke moeilijkheid uit de weg wordt geruimd. Denk ook aan de vraag of je nog in de schepping kunt geloven als de wetenschap andere antwoorden op het ontstaan van het leven geeft. We hakken hier niet zomaar knopen door en proberen weg te blijven uit te grote tegenstellingen. Misschien is dat ook wel uniek voor deze Catechismus. In plaats van de verschillen tussen christenen te vergroten, zoeken we juist naar wat samenbindt. Zonder alles maar glad te strijken. Neem bijvoorbeeld de doop. Die vragen en antwoorden laten zien dat we vanuit de gereformeerde theologie hebben geschreven.
Voor wie is de Gewone Catechismus geschreven?
We hebben de Gewone Catechismus geschreven voor hedendaagse christenen. Jongeren en ouderen die de inhoud van het christelijk geloof willen doordenken, toe-eigenen en verwoorden. Het gaat om twee groepen in het bijzonder. Jongeren in de middelbare schoolleeftijd en studenten die zich afvragen: wat geloof ik eigenlijk en kan ik dat uitleggen aan anderen? Maar ook degenen die nu in de samenleving ‘vooraan’ staan. Ouders die kinderen opvoeden en hun tieners vragen horen stellen. Maar net zo goed de dertiger die op het werk één van de weinigen is die gelooft en dat geloof probeert te verwoorden.
Was er veel discussie bij het samenstellen en formuleren van de vragen en antwoorden?
We hebben lang aan deze tekst gewerkt. Dat had ook te maken met de intense gesprekken. Je gaat tenslotte toch met drie theologen door alle fundamentele vragen van het christelijk geloof heen. We moesten onszelf dwingen om formuleren te zoeken die toegankelijk zijn én tamelijk kort. Dat was een geweldige uitdaging en heeft ons de afgelopen jaren ook veel diepgaande gesprekken opgeleverd. De thema’s hebben we verdeeld en om beurten deden we voorstellen. Die werden intensief besproken zodat er een formulering uitkwam waar we ons alle drie in konden vinden. Vervolgens kwam er feedback van de bredere redactie. En dan begon het soms weer opnieuw… Het heeft mij opnieuw overtuigd van het belang van theologiebeoefening: je zult altijd grondig moeten blijven nadenken over de vraag hoe onze werkelijkheid zich verhoudt tot God de Drie-enige. Maar het heeft mij ook opnieuw doen ontdekken dat je dat sámen moet doen. De theologische discussie is een middel om waarheid te vinden en in gezamenlijkheid te verwoorden. De vraag en antwoord-vorm van de catechismus is ook een symbool voor die zoektocht die altijd doorgaat. Je kunt nooit zeggen in geloof en theologie: nu weten we het wel. Zo van: we maken een foto van een bepaalde periode van de kerkgeschiedenis, daar ligt alles vast en vanaf nu hoeven we alleen maar te herhalen. Dat doet geen recht aan de levende gemeente van Christus, het verabsoluteert het verleden en het gaat voorbij aan het werk van God dat tot vandaag doorgaat. Daarom blijft theologie zo’n boeiend en belangrijk vak.
Gewone Catechismus
De Gewone Catechismus, geschreven door de theologen Theo Pleizier, Arnold Huijgen en Dolf te Velde, wil de inhoud van het christelijk geloof op een hedendaagse manier overdragen aan volgende generaties en hen inspireren. Dit ‘leerboek’ bestaat uit 100 vragen en antwoorden, en heeft een duidelijke en doordachte structuur. Naast de tekst van de vragen en antwoorden is ook per antwoord een korte toelichting opgenomen.
