Opvallende troost – door Evert van der Veen

Over afscheid, verlies, rouw verschijnt nog steeds een stroom van boeken. Egodocumenten zoals Tonio van A.F.Th. van der Heijden maar ook boeken voor hulpverleners en mensen in kwestie die het proces beschrijven. Het onderwerp staat al vele jaren in de belangstelling.
Zelf ga ik regelmatig het land in om erover te vertellen n.a.v. een boekje dat ik schreef voor nabestaanden: ‘Mensen van voorbij. Leven met een verlies’. De gesprekken die dan ontstaan zijn mooi, diepgaand en intensief en je merkt dat het soms dichtbij komt wanneer iemand recent een verlies heeft geleden. In de loop van de tijd zijn de meeste aspecten van afscheid wel ter sprake gekomen: een doodgeboren kind waar men vroeger totaal anders mee omging dan nu, het jarenlange afscheid van een ouder die in een gesloten afdeling van een verpleeghuis woont, het verlies van een kind na een ernstige ziekte, een dramatisch ongeval met alle ontreddering vandien.
Ook troost komt dan ter sprake en ik vertel altijd dat er vele vormen van troost zijn, variërend van een wandeling in de natuur, het luisteren naar muziek, een kerkdienst tot een fijn gesprek, op vakantie gaan of het weer meedoen aan een vereniging. Troost is persoonlijk en daarom ervaart ieder mens dat op zijn of haar eigen manier.
Maar culinaire troost zoals de ondertitel van het boek Wat eet je op een begrafenis? luidt? Dat is wat ánders dan de broodmaaltijd na afloop, soms geopend met gebed door de predikant, of het plakje cake bij de koffie tijdens de condoleance. Tegen dat laatste proef ik af en toe wel enig verzet: het is zo geijkt. Bijzonder is trouwens dat de schrijfster het er voor opneemt! Soms kiest een familie bewust voor iets anders en wordt er zelfs een glaasje geschonken na afloop van de begrafenis.
In de uitvaartbranche is men er al lang aan gewend dat mensen zich in dit opzicht vrij voelen. Soms wordt er een compleet buffet aangericht in een restaurant waarbij als opening het glas wordt geheven op de overledene. De wijze van afscheid nemen zegt iets over de mensen en de overledene in kwestie en wanneer dit bij elkaar past, is het goed.
Toch gaat dit boek een andere kant op en reikt het vanuit diverse tradities gebruiken aan bij het afscheid. De gerechten worden in hun culturele context geplaatst en dat is boeiend om kennis van te nemen. De schrijfster heeft deze gegevens echter niet uit louter interesse verzameld want de recepten worden erbij vermeld met smakelijke foto’s, zoals dat in andere kookboeken ook het geval is. Het is dus de bedoeling dat je met dit boek in specifieke omstandigheden van het leven gewoon aan het werk gaat.
De maaltijd is een vorm van troost omdat in dit samenzijn herinneringen worden opgehaald en gevoelens worden gedeeld. Ik kan me voorstellen dat ‘je hoofd er niet naar staat’ om in dagen van verdriet extra zorg te besteden aan het eten. Omdat er zoveel op je afkomt en geregeld moet worden, wordt het dan al gauw ‘chinees’, pizza of patat.
Maar wanneer er iemand is die het als z’n roeping (!) beschouwt om er wat meer zorg aan te besteden en ook uitleg geeft aan de gerechten, dan kan een dergelijke maaltijd een hart onder de riem zijn. Alleen al vanwege de liefdevolle aandacht die erin is gelegd maar ook de uitstraling van een goed verzorgde tafel. Het zal zeker niet bij iedereen passen maar ik kan me voorstellen dat het in onze huidige tijd wel mensen aanspreekt.
We zijn in veel opzichten toch bezig onze eigen rouwrituelen te ontwikkelen nu ‘de christelijke begrafenis’ niet meer alom gebruikelijk is omdat velen deze binding niet meer hebben. En waar dat wel het geval is, zie je ook dat mensen hun eigen weg gaan en zich minder gebonden voelen aan wat vroeger ‘zo hoorde’. Daarom past dit boek in onze tijd.
Met enkele voorbeelden maakt de schrijfster duidelijk dat het mooi kan zijn om het lievelingsgerecht van de overledene op tafel te zetten. Het vormt een directe aanleiding voor het ophalen van herinneringen. Eten en drinken zijn in dit boek geen culinair doel op zich maar ze kunnen de juiste sfeer scheppen waarin mensen elkaar ontmoeten. Daarom is dit boek een zinvolle aanvulling in dit zo menselijke onderwerp.
Jeanette Diepenbroek: Wat eet je op een begrafenis? Culinaire troost. Meinema Zoetermeer, 95 pag, rijk geïllustreerd, € 18.90

—
Evert van der Veen, predikant Protestantse Gemeente Nunspeet is vaste recensent op Theoblogie. Hij recenseert ook voor Nederlands Dagblad en Christelijk Weekblad.