Preekschets Lucas 9:3
Lucas 9:3
Hij zei tegen hen: ‘Neem niets mee voor onderweg, geen stok, geen reistas, geen brood en geen geld, en ook geen extra kleren.’
Schriftlezing: Lucas 9:1-6
Het eigene van de zondag
Deze en de twee volgende postilles vormen een korte serie. Ze bevatten schetsen van teksten die zijn geschreven in het kader van de zomertijd van het kerkelijk jaar. Ze zijn niet geschreven voor een specifieke zondag. Zodoende zijn ze te gebruiken op een zondag waar de teksten niet direct vastliggen. Alle drie de teksten apart hebben een eigen thema, tezamen vormen ze het centrale thema ‘Gods woord voor onderweg’. Het thema van deze eerste postille luidt ‘Licht reizen’, die van de tweede postille ‘Gods weg is volmaakt’. Het thema van de derde postille is getiteld ‘Gelukkig wie de volmaakte weg gaan’. Dit thema heb ik gekozen vanuit de idee van de weg die wij gaan in ons leven. Velen zijn ons voorgegaan en zoeken hun leven te verstaan. Daarvan getuigen de bijbelse boeken en hun personages. Christenen worden van oudsher ‘mensen van de weg’ genoemd en ook sluit dit thema mooi aan bij de militaire wereld. Voor militairen is van huis weggaan en weer terugkomen een repeterend onderdeel van hun leven omdat zij zich overal ter wereld inzetten voor vrede en veiligheid. De getuigenissen van hen die door de eeuwen heen op hun reis door het leven een weg gezocht hebben met de Eeuwige mogen ons inspireren om onze eigen weg door ons leven te vinden. Deze postilles schrijf ik vanuit mijn werkzaamheden als krijgsmachtpredikant. Vooral in deze eerste postille zal dit duidelijk naar voren komen.
Uitleg
Dit gedeelte uit hoofdstuk 9 van het Evangelie volgens Lucas behoort tot het gedeelte van grofweg hoofdstuk 4 tot en met 9, waarin Jezus’ optreden als leraar en wonderdoener in Galilea het centrale thema is. In deze verhalen laat Jezus zich kennen als iemand die grenzen wil doorbreken: bevrijding is er voor iedereen, zo laat hij zien. Daarna zal Jezus’ reis naar Jeruzalem beginnen, waarna het thema van zijn optreden in Jeruzalem het Evangelie afsluit. De uitzending van de zeventig, naast de uitzending van de twaalf apostelen, staat één hoofdstuk verder, en vertoont verhaal- en taaltechnisch gelijkenissen. Verder is de tekst uit Lucas 9 te vergelijken met Matteüs 10:1-7 en 9-11 en Marcus 6:7-13.
Het verhaal van de uitzending van de apostelen spreekt mij aan door de relatieve eenvoud van het verhaal en de zuiverheid van de opdracht waarmee de twaalf discipelen worden uitgezonden om het koninkrijk van God te verkondigen onder de mensen.
De twaalf moeten licht reizen. Allereerst moesten ze met deze taak op zak voortmaken om zo snel mogelijk de komst van het koninkrijk van God te verkondigen. Ten tweede leerden ze werkelijk te vertrouwen op God, want Hij zou op bijzondere wijze voorzien in hun zorgen. Evenals Jezus zelf leerden de twaalf reizen zonder bagage met slechts het gestelde vertrouwen in de Eeuwige als eigenlijke bagage. Hun opdracht is dat ze onderweg zijn, mensen ontmoeten en hun vertellen over het evangelie. Dat kan het beste als je je verder nergens zorgen over maakt. Daarom wordt hun gezegd vooral niet te veel mee te nemen onderweg. Dat maakt de weg vrij voor hen om zich uitsluitend te richten op het verkondigen van Gods koninkrijk. Om zo zelf bevrijding te ontvangen en los te komen van patronen waarin ze gevangen zitten. Zo konden zij zelf worden wie ze waren, vrije mensen, en konden ze deze goede boodschap zelf leven en doorgeven.
Dat is het ware doel van hun reis, en dat is geen doel dat reeds aan de horizon zichtbaar is. Het is een doel dat bereikt wordt in hun hart terwijl ze onderweg zijn. Het gaat om het verkondigen van het evangelie, maar ondertussen leerden zij zelf hoe het is te leven vanuit een vertrouwen op God en op de boodschap van Jezus. Vertrouw slechts op God en wees daardoor echt mens. Deze puurheid spreekt mij persoonlijk zeer aan en naar ik meen kan deze boodschap op dit moment velen in onze Nederlandse samenleving aanspreken.
Aanwijzingen voor de prediking
In de wereld waarin ik werk, die van de krijgsmacht, worden mensen regelmatig bijeengeroepen om op uitzending te gaan. Mensen die elkaar al dan niet kennen worden voor bepaalde maar langere tijd gestuurd naar een gebied, of moeten werken voor een gebied waarin oorlog heerst. Ze gaan dus op reis met een missie, ver van huis, met collega’s.
Uit verhalen van militairen mocht ik meermalen horen hoe graag zij terug zouden willen naar de eenvoud of naïviteit van hun identiteit die zij hadden vóór hun ervaringen in de missies die zij hebben meegemaakt. Militairen krijgen te maken met een veelvoud aan ervaringen die te maken hebben met hun vak en met het voor een langere tijd van huis zijn. Cees Geel verwoordt als acteur in een voorstelling gevoelens van militairen die in Bosnië waren ten tijde van het drama van Srebrenica. Hij verbeeldt hoe moeilijk het is terug te gaan achter zijn ervaringen, om los te laten. Als een zichtbaar symbool daarvan houdt hij de hele voorstelling lang een schoenendoos vast. Hij kan het niet meer loslaten.
Gevoelens van schuld, schaamte en verantwoordelijkheid spelen bij militairen een grote rol. Het verhaal van militair Peter Jan zal me altijd bijblijven, niet alleen om de beelden die je van hem ziet, maar vooral om de woorden die hij spreekt over zijn ervaring en het verlangen dat hij heeft terug te keren naar de naïviteit die zijn leven vóór de oorlog in Bosnië kenmerkte. Hij zegt het zelf ongeveer zo: ‘Peter Jan is door de gehaktmolen gehaald en er is een heel ander persoon uit gekomen.’ Gevoelens van schuld, schaamte, falen en dergelijke kunnen bij vele mensen een rol spelen en kunnen meegenomen worden in het denken over onze tekst van het Evangelie van Lucas. Dit sluit mijns inziens aan bij een zinsnede uit onze tekst in vers 5, waar gesproken wordt over een joods gebruik. Wanneer je boodschap niet wordt ontvangen, schud dan het stof van je voeten en vertrek uit die stad. Dat gaat terug op het gebruik zuiver te blijven door het stof van onreinheid af te werpen. Hoeveel mensen zouden dit gebruik op hun manier niet willen navolgen, om zo ‘als nieuw’ te worden? Het is een oproep om je niet in te laten pakken door het negatieve dat je ontmoet, maar door te gaan met het doel van je reis en open te staan voor de mensen die je zult ontmoeten.
Vertrouwen op God alleen, en niet op jezelf of op iets anders, is ontzettend moeilijk, vooral als het erop aankomt. Dan denk ik aan ons gebroken en chaotische leven. Ieder van ons maakt er iets van mee, en juist op die momenten is het enerzijds een heel moeilijke opdracht om te vertrouwen op God, anderzijds kan het zo veel rijkdom en geluk geven te vertrouwen op God in je leven en dan te ontdekken wat het leven de moeite waard maakt. Juist ook in moeilijke tijden, zonder de omstandigheden die er op dat moment zijn in je leven te bagatelliseren.
Juist in tijden van nood of verdriet kan licht reizen een weldaad zijn. Wie we ook zijn, we zijn mensen onderweg, pelgrims van het leven, die proberen te vertrouwen op God. Waar ons leven of ons werk ons ook mag brengen. Woorden van zegen voor mensen onderweg lijken me hier meer dan op hun plaats: tot wij elkaar weer zullen ontmoeten, moge God u en mij bewaren in de palm van zijn hand.
Liturgische aanwijzingen
Een bijpassende
Geraadpleegde literatuur
Internationaal commentaar op de Bijbel, band II, Kampen, 2e druk, 2001; J.T. Nielsen, Het evangelie van Lucas, I, Nijkerk, 1979; J. Fokkelman en W. Weren, De Bijbel literair, Opbouw en gedachtegang van de bijbelse geschriften en hun onderlinge relaties, Zoetermeer, 2003; Th. Zweerman, Wondbaar en vrijmoedig. Verkenningen in het licht van de spiritualiteit van Franciscus van Assisi, Nijmegen, 2001.
