Protestantse kerken in Italië in neopopulistische tijden
We bezochten een aantal diaconale projecten van de Waldenzische (Evangelische) Kerk en de Federatie van Protestantse Kerken in Italië (FCEI). Deze projecten bieden hulp aan gemarginaliseerde en kwetsbare gemeenschappen, bevorderen een cultuur van gelijkheid en bevrijding, en dagen een samenleving uit die nog altijd winst, haat en verdeeldheid voorrang boven mensen geeft.
Present in de publieke sfeer
Indien populisme, zoals de Italiaanse filosoof Stefano Bogana in januari 2020 in Il Manifesto schreef, ‘vanuit een ontologisch perspectief de depolitisering van de samenleving is’, dan hebben de historische protestantse kerken hun commitment gepolitiseerd. Niet in de zin dat ze behoren tot een specifieke politieke partij of beweging, maar door te verkondigen dat het evangelie een essentiële plek heeft in de publieke sfeer als het gaat om armoede, marginalisatie of onderdrukking.
In populistische tijden voelen mensen dat hun gewone sociale positie van hen weggenomen is door de erosie van economische zekerheid en representatieve macht. Organisaties zoals de protestantse kerken in Italië zijn in dat gat gesprongen en hebben hun presentie in de samenleving als getuigen van geloof uitgebreid.
Hun model van actief burgerschap functioneert als een middel tegen de populistische visie dat gestoeld is op de botsing tussen de ‘echte’ burgers en de ‘vijand’, migranten. Het model van burgerschap van deze kerken is een essentieel kenmerk van een eerlijke en pluralistische samenleving waar mensen niet alleen maar consumenten of passieve ontvangers van wetgeving zijn, maar actieve deelnemers aan het democratisch proces.
Twee projecten
Als voorbeeld hiervan noem ik hier twee fantastische projecten.
La Noce in Palermo
Als eerste het Waldenzisch diaconaal centrum La Noce in Palermo. La Noce staat in een buurt die lijdt onder georganiseerde misdaad, maar biedt desondanks een breed scala aan dienst-en hulpverlening aan mensen met een beperking, minderjarige migranten zonder begeleiding, families en kinderen in precaire situaties, en ouderen die aan huis gebonden zijn.
Het is onderdeel van een breder netwerk van sociale organisaties die een cultuur van transformatie van de samenleving en een welkom aan vreemdelingen willen bevorderen. La Noce werkt ook samen met de plaatselijke overheid, omdat de werkeloosheid van de plaatselijke bevolking hand in hand gaat met de uitbuiting van migrantenarbeiders.
Mediterranean Hope in Rosarno
Een tweede voorbeeld is het hulp-en zorgprogramma van Mediterranean Hope, Rosarno, voor migranten die in de landbouw werken in de zuidelijke regio Calabria. Mediterranean Hope is een veelzijdig programma voor rechtvaardigheid voor migranten en is opgericht door de FCEI. Het programma ondersteunt met name Afrikaanse migranten die sinaasappels plukken in een context van slavenarbeid, slechte en gevaarlijke leef-en werkomstandigheden.
Verandering initiëren
Vanuit hun eigen geschiedenis als vervolgde minderheid in Italië en hun erkende rol in het bevorderen van een daadwerkelijk pluralistische, rechtvaardige en participatieve samenleving, hebben de protestantse kerken in Italië (waldenzen, methodisten en baptisten) een goede uitgangspositie om verandering te initiëren en bewerkstelligen.
Met hun sociale en diaconale projecten, publicaties en commitment in het publieke debat werken deze protestantse kerken mee aan het kweken van een gezond politiek discours, het bevorderen van een visie die tegen de opkomst van fascistische tendensen ageert, en het pleidooi voor een nieuwe politieke werkelijkheid in de wereld post COVID-19.
Neonationalistisch en xenofobisch populisme zal er niet hetzelfde meer uitzien als de pandemie uitgewoed is. Zelfs de wurggreep waarin de Liga, een extreemrechtse en xenofobische partij, Italië had voor de uitbraak, zal niet intact blijven. Italiaanse protestanten zullen hun historische rol blijven spelen in een steeds veranderende samenleving. Niet vanuit een positie van morele superioriteit, maar vanuit de kracht van trouwe toewijding aan rechtvaardigheid en aan een God die met de kwetsbaren optrekt en roept om een nieuwe wereld en betere mensen.
Deze bijdrage is vertaald uit het Engels.
— Luciano Kovacs is lid van de Waldenzische Kerk in Italië en werkt als coördinator voor de regio’s Midden-Oosten en Europa bij Presbyterian World Mission in de Verenigde Staten.
