Secularisatie of woede? De onderliggende gedachtegang bij beperking van godsdienstvrijheid – door Lody van de Kamp

De afgelopen maanden, tijdens al die gesprekken rond het ritueel slachten, kwam steeds die ene vraag naar boven. Wat zit er nu precies achter die gedrevenheid van al die voorstemmers voor een verbod op ritueel slachten? Honderdzestien van de honderdvijftig Tweede Kamerleden kiezen uiteindelijk voor het korten van burgers op hun rechten van godsdienstvrijheid. Is het de absolute zorg om dierenwelzijn die hun daartoe brengt? Van een Partij voor de Dieren, die tegen iedere vorm van slacht is, kan ik mij dat voorstellen. De meeste van haar volgelingen die ik de in de nu achter ons liggende periode heb gesproken eten helemaal geen vlees. Dierenwelzijn is hun credo. Maar deze fractie vertegenwoordigt slecht twee zetels in de Kamer. Van al die andere fracties eten heel wat leden vlees. En niet alleen tijdens de barbecue op het Binnenhof maar ook elders. Tijdens bijeenkomsten, dinertjes, recepties worden dierlijke producten genuttigd zonder dat op dat moment vragen worden gesteld waar die bitterballen en kippeboutjes nu eigenlijk vandaan komen.
Nee, het kunnen niet alleen maar dierenwelzijnszorgen zijn. Is het dan antisemitisme of Islamofobie? Nee, onder de voorstemmers zitten ook moslims of Joden die ik onmogelijk van zoveel zelfhaat kan betichten dat zij dat door middel van hun stem in de Kamer ook zichtbaar willen maken. Rest dus nog de optie van secularisatie. Met de opkomst van allerlei maatschappelijke bewegingen in onze samenleving, een ontwikkeling die al tijdens de emancipatie in de 18^e eeuw is begonnen, is de invloed van religie op ons dagelijks bestaan steeds minder geworden. Stromingen zoals socialisme, communisme, humanisme en nog vele anderen zijn gaandeweg een stempel gaan drukken op het leven in de openbare ruimte.
Ongelimiteerde communicatiemogelijkheden, de behoefte zich te ontdoen van ieder hoger gezag en daarnaast nog een aantal andere factoren maken deze ontwikkelingen van het laten verdwijnen van religie langzamerhand tot een einddoel. De secularisatie in de 21^ste eeuw zal mogelijk de geschiedenis in gaan als de afsluiting van de Emancipatiegolf waarmee de Europese burger ooit afscheid nam van de middeleeuwen. En daardoor zal in een seculiere samenleving geen ruimte meer worden gerealiseerd voor religie in het publieke domein. Gekoppeld aan met motief van dierenwelzijn is die seculiere samenleving dan ook wel te porren voor een ritueel slachtverbod.
Is secularisatie de laatste optie?
Ik ben van mening dat dat niet zo is. Secularisatie leidt tot een onverschilligheid ten opzichte van religie. Deze onverschilligheid dwingt tot het laten verdwijnen van religie. En daarmee zou het verhaal compleet zijn.
De gedrevenheid van de opponenten van het voortzetten van ritueel slachten toont echter meer dan dat. De terminologie die gebruikt is in het publieke debat toont nog een andere laag, verborgen onder die secularisatie die over ons land raast. En dat is een laag die veel heftiger is dan een hang naar secularisatie. In Nederland heerst een golf van geweldige boosheid op religie. Nu we zijn aangeland in een tijdperk waar het zich ontdoen van gezag een modeterm is geworden ontstaat de ruimte om boosheid te ventileren. Een dame op leeftijd die nu de kans krijgt haar boosheid te ventileren omdat zijn meer dan vijftig jaar geleden het deelnemen aan de Paasviering in haar kerk werd ontzegd omdat zij twee jaar na haar derde zwangerschap de plaatselijke geestelijke niet kon vertellen dat er opnieuw een boreling op komst was, rekent af met haar religie. Een jonge moeder die zich vanwege haar scheiding volkomen door de gemeente buitengesloten voelt treedt uit de kerk. Een overlevende van de Shoa die na tientallen jaren nog steeds niet kan verkroppen dat hem destijds het recht werd ontzegd om het `Kaddiesj-gebed voor de doden`uit te spreken omdat het op dat moment niet paste in de liturgische orde van de dienst keert de synagoge voorgoed de rug toe. Ouders die hun kinderen toevertrouwden aan geestelijken en die nu ervaren hoe deze kinderen in die kerkelijke instituten voorgoed beschadigd werden zijn in alle staten. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van die grote volkswoede tegen religie die wij nu meemaken. In zo een sfeer is de introductie van een verbod van bijvoorbeeld het ritueel slachten een haalbare kaart. Weg met iedere vorm van religie. Of het nu mijn godsdienst is of de godsdienst van de ander. Nederland is bezig met een afrekening van het eigen religieus erfgoed, van het religieus erfgoed van de ouders of zelfs van de grootouders.
Dit is een ernstige situatie. Maar, toch misschien wat minder ernstig als het zich laat aanzien. Secularisatie is een bijna onomkeerbaar proces. Vanuit een geseculariseerde samenleving is de weg terug naar een religieuze samenleving zo goed als ondoenlijk. Andere levensbeschouwingen nemen de rol van de religieuze levensvisie over.
Een boosheid echter komt op een gegeven moment tot bedaren. Na een jaar, na tien jaar, na vijftig jaar. Maar een boosheid gaat liggen. En dan? Dan vraagt men zich af hoe het nu verder moet. Vanaf dat moment ontstaat er ruimte om op die vraag een antwoord te formuleren. En dat zal een antwoord kunnen zijn binnen die religieuze dimensies die de mensheide opnieuw zekerheid en vastigheid kunnen bieden. Daar zullen de kerk, de moskeen en de synagoge op moeten inspelen. En ook kunnen inspelen. Laat dit dan maar de uitkomst zijn van het publieke debat dat de Islamitische en Joodse gemeenschap de afgelopen maanden zo heftig in ons land hebben moeten voeren.
Ook op Theoblogie: de blog (met video) Wel of geen koosjer vlees, wel of geen Joodse Nederlander?
—
Lody B. van de Kamp (1948) studeerde voor rabbijn aan talmoedscholen in Zwitserland en Engeland. Hij was daarna als rabbijn verbonden aan verschillende orthodox-Joodse gemeenten. Van de Kamp publiceert regelmatig in landelijke en lokale dag- en weekbladen. Ook geeft hij regelmatig spreekbeurten over Israël en het Jodendom.
Bij Uitgeverij Boekencentrum verschijnt in maart zijn nieuwe boek Dagboek van een verdoofd rabbijn. In dit dagboek schrijft hij over al zijn pogingen, debatten en gesprekken om inzicht te geven in zijn drijfveren, zijn traditie en de liefde van Joden voor de dieren. Om dit boek te bestellen, klik hier.
Bij Uitgeverij Mozaïek verscheen van zijn hand een aantal romans: Oorlogstranen, Weeskinderen en Alleen.