Spelen met drie schroefjes

Marieke Sillevis Smitt werkt als diaconaal predikante voor en met ongedocumenteerden, en is provocatief pastor en coach (zie www.onverwachtopgewekt.nl).

Vluchteling Roy dreigt door zijn huisbaas op straat gezet te worden. Een vrijwilliger wil Roy graag helpen. Hij betaalt zijn huur voor hem. Dwaas! Maar hij houdt van Roy en heeft zelf genoeg. Een vriend vraagt mij met enige urgentie voor een bestuur. Vervolgens hoor ik weken niks van hem. Onzinnig! Maar ik houd van deze vriend, die een vat vol tegenstrijdigheden is. In mijn ogen is het leven absurd, gewoon uit zichzelf. Voor mij, als ‘provocatief pastor’, is het daarom onzinnig om redelijk te zijn. Mijn medemens is niet redelijk en vaak ben ik het zelf ook niet. Zo heb je een vrijbrief om te spelen. Let op: wel met liefde. ‘Provocatief’ betekent: spelen met liefde, humor en uitdaging.

DAAROM DOE IK DIT

Een mens heeft de neiging om te verklaren waarom hij dingen wel of niet doet. Dat doen we bijvoorbeeld om de realiteit niet te hoeven accepteren. Mijn vrijwilliger zegt: ‘Ik help Roy weer even vooruit.’ Hij wil nog niet horen dat de vluchteling zelf zijn problemen het hoofd zal moeten bieden. Anders weet ik wel wie volgende maand de huur betaalt! We zoeken ook verklaringen voor ons gedrag, om uit te stellen wat we onvermijdelijk moeten doen. Zoals de verklaring van mijn vriend die mij niets meer liet horen: ‘Ik wacht op antwoord van die en die.’ Hij prikt zelf geen datum voor de eerste bijeenkomst van het beoogde bestuur.

JA, MET ZÚLKE SOKKEN

Speelse verklaringen leggen de absurditeit van dit geëmmer bloot. Zo kun je iemand een totaal andere, verrassende verklaring geven voor zijn gedrag. Het liefst na een vraag. Bijvoorbeeld: ‘Wat eet je het liefst? … O, rijst? Ja, daar heb je het euvel.’ Of: ‘Waar ben je geboren? … In Zwolle? Ja, dat is bekend dat daar zulke mensen vandaan komen, daar kun je helemaal niets aan doen.’ Ik heb Phil Jeremiah, een provocatief therapeut, eens zien werken met een man die in het gesprek met Phil erachter probeerde te komen wat hem nou precies dwars zat. Hij kwam met de ene verklaring na de andere, variërend van zijn drukke baan tot zijn gehandicapte dochter thuis. Phil Jeremiah hoorde het glimlachend aan en vroeg opeens: ‘Wat voor sokken heb je aan?’ Hij boog zich voorover en bekeek samen met de man zijn sokken: degelijke blauwe. ‘Ja, daar heb je het!’ riep Phil. ‘Met zulke sokken kan je niet anders dan zulke problemen hebben. Kijk naar de mijne!’ En hij ontblootte zijn onderbeen om vrolijk gekleurde kousen met frivole stippen erop te laten zien. De man lachte en Phil speelde verder met deze verklaring. Zijn gesprekspartner lachte en lachte. Totdat hij opeens huilde. Phil gaf hem een zakdoekje en zei kalm: ‘This is a totally different language.’

HEEL ANDERE TAAL

‘Dit is een heel andere taal’, die prachtige zin zeg ik nu zelf vaak ook bij tranen. We zijn door het spelen met die absurde verklaringen gekomen bij: hoe het óók is met iemand. Dat mag er zijn. Juist spelen met humor maakt dat dit absurde leven in al zijn volheid ten diepste gevoeld en genoten kan worden. Zo ontstaat er verbinding. En daar waar liefde is en vriendschap, daar is God. Dus: kom je er niet uit met de mensen om je heen? Had je de zin van het leven net in elkaar gepuzzeld en zit je toch nog met die vermaledijde, onverklaarbare drie schroefjes? Geef er eens een speelde absurde verklaring voor. Lach, huil en bewonder. En let erop welke sokken je draagt!