Studenten, stress en geloof

Kunnen geloof en levensbeschouwing studenten helpen bij stressgeleerde klachten? Studentenpastor Jorn den Hertog onderzocht in gesprekken met hen het belang van reflectie. Een herontdekking.

De link tussen stress en de positieve invloed van geloven maak ik eigenlijk zelden bewust mee,’ zegt ze tijdens het interview. ‘Ik wil God de volgende keer wel meer betrekken in de stress van mijn tentamenweek.’

Vervolgens vertelt deze studente dat zij na een ontwrichtende contrastervaring een aantal jaar geleden de steun van God ervaren heeft als rust, erkenning van verdriet en hoop. Ze merkt dat bidden of een kerkdienst bezoeken haar rust kan geven, als een soort reset van de week.

Toch wordt de prestatiedruk, de stress tijdens het studeren en het leven daaromheen, niet zo snel meegenomen in de praktijk van geloven. Andere christelijke studenten onderschrijven dit. In de drukte van het studentenleven gaan zij voorbij aan de mogelijke steun van God en geloven.

Hoge idealen en grote zorgen

Als afsluiting van de opleiding Theologie deed ik onderzoek naar de ondersteunende werking van positieve religieuze coping en de inzet van levensbeschouwelijke krachtbronnen onder studenten wanneer zij moeten omgaan met stress en stressgerelateerde klachten. Dit afstudeeronderzoek voerde ik uit in mijn huidige werkcontext, namelijk het Interkerkelijk Platform Studenten Pastoraat Utrecht.

Als studentenpastor vanuit de Protestantse Gemeente Utrecht wil ik beschikbaar zijn voor studenten, om ruimte te maken voor hun levensbeschouwelijke zoektocht, voor de uitdagingen daarvan en om verrassende vormen van hoop en inspiratie te ontdekken. Ik spreek veel studenten, zowel degenen die bekend zijn met de kerk, met christelijke gebruiken en taal, als wie weinig affiniteit hebben met het christelijke geloof.

In veel ontmoetingen geven studenten aan dat ze uitgeput zijn en zich zorgen maken over de toekomst van de aarde, maar ook over hun persoonlijke toekomst wat betreft werk, relaties, woning et cetera. Studenten hebben hoge idealen en verwachtingen. Ze bevinden zich midden in het proces in de richting van autonomie en zijn vaak zeer maatschappelijk betrokken.

Soms ervaren studenten moeite om levensbeschouwelijke krachtbronnen aan te boren

Uit grootschalig onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Trimbos instituut en GGD GHOR Nederland blijkt dat 51% van de Nederlandse studenten, van wie 12% in ernstige mate, psychische klachten ervaart zoals angst en somberheid. Dit gaat gepaard met stress, vragen rondom identiteit en moeilijk om kunnen gaan met de hoge prestatiedruk. Het mentale en algehele welbevinden van studenten staat al jaren steeds meer onder druk en kent extreme uitingen. Zo stijgen de suïcidecijfers onder deze groep nog steeds.

Ruimte voor reflectie

Studenten zijn op zoek naar handvatten om beter met alle uitdagingen in hun studententijd om te kunnen gaan. Naast psychologische hulp kan ondersteuning vanuit levensbeschouwing of religie, of een gesprek met een geestelijk verzorger (in dit onderzoek dus de studentenpastor) ruimte scheppen voor de onderliggende (levens)vragen, oorzaken van stress en het levensbeschouwelijke verlangen naar rust.

Veel studenten hebben last van de stressgerelateerde klachten en weten niet zo goed wat zij hieraan kunnen doen. Zij hebben behoefte aan ondersteuning om hun veerkracht en zelfregie te versterken. Maar uit de interviews blijkt dat studenten moeite ervaren in het actief aanboren van levensbeschouwelijke krachtbronnen. Zij leggen zichzelf moeilijk de verbinding van hun stressklachten met zingevingsvragen.

Momenten van reflectie op levensbeschouwelijke achtergrond, zin-zoeken en de relatie tot stress zijn waardevol voor studenten, maar gebeuren volgens henzelf te weinig. De stressvolle situatie is zo allesomvattend dat er weinig ruimte over is voor reflectie.

Dat helder zicht op de inzet van levensbeschouwelijke krachtbronnen ontbreekt, past in het bredere maatschappelijke kader van een seculariserende samenleving. De taal, vormen en rituelen van en voor geloven zijn steeds onbekender en hebben hun maatschappelijke vanzelfsprekendheid verloren.

Religieuze krachtbronnen

De studenten die ik in dit onderzoek geïnterviewd heb, identificeren zichzelf als christelijk en delen het verlangen om ook in het dagelijks leven actief te geloven. Samen met deze studenten ging ik op zoek naar krachtbronnen, praktische handelingen en handvatten, die zij in kunnen zetten als stress en onrust hen overspoelen.

De studenten droegen zelf verschillende krachtbronnen aan. Ze noemden bidden, een kerkdienst bezoeken, naar rustige en christelijke muziek luisteren, met anderen binnen de kerk of christelijke studentenvereniging over de stress praten, bijbellezen, een verdiepende cursus of bijbelstudie volgen, gedachten opschrijven, bijvoorbeeld via journaling, en stille tijd nemen.

In de psychologie worden de manieren waarop iemand, zowel bewust als onbewust, omgaat met problemen, uitdagingen en stress, gecategoriseerd als coping. In religieuze coping richt degene onder stress zich tot religieuze bronnen voor houvast. Religieuze coping, specifiek een hogere macht benaderen, is een manier om betekenis, controle, troost, verbondenheid en transformatie te zoeken.

Oproep

In de interviews geven de studenten aan op verschillende manieren de ondersteunende invloed van geloven of religie te ervaren. Die helpt hen om rust en een breder perspectief op de situatie te krijgen maar ook om behulpzame overtuigingen over henzelf of God te ontdekken.

Houvast als stress en onrust hen overspoelen

Samen reflecteren op zin-zoeken, krachtbronnen, de omgang met stress en de rol van geloven wordt door studenten als zeer prettig ervaren. Deze momenten van ‘stil staan’ en reflectie helpen om met stress om te gaan en een handelingsperspectief te vormen.

Studenten hebben behoefte aan meer gezamenlijke reflectie en bezinning op levensbeschouwelijke thema’s en de inzet van krachtbronnen. Als er bewust gereflecteerd wordt, ontstaat er ruimte om aan de hand van krachtbronnen een handelingsperspectief te ontwikkelen. Dit ervoeren de studenten ook in het gesprek dat ik met hen had: ‘Vaak, als ik gestrest ben, denk ik helemaal niet aan God, of bidden, of hoe Hij me rust kan geven. Dat realiseer ik me in dit gesprek.’

Daarom sluit ik graag af met een oproep en aanmoediging: om vaker bij studenten in uw omgeving te vragen hoe het met ze gaat. Hoe verzwaren de maatschappelijke uitdagingen hun leven en in welke mate ervaren zij stress in hun studie of persoonlijk leven? Vanbuiten lijkt het studentenleven één groot feest, maar vanbinnen maakt elke student grote ontwikkelingen door en dat kan zeer uitdagend zijn.

Wellicht mag u hen eraan herinneren dat alle vormen van ‘zorgen’ gedeeld mogen worden met de Ene. En wilt u meebidden voor al die studenten met stress? Dat zij steeds meer mogen ervaren: een vrede die alle verstand te boven gaat (Fil. 4:7).

Doorpraten over dit onderwerp of nieuwsgierig geworden naar het studentenpastoraat? Schroom niet om contact op te nemen: jorndenhertog@ipsu.nl