Terugverend vermogen – door Anne Westerduin

Anne Westerduin kreeg een aantal jaren geleden een ernstig auto-ongeluk. Ze schreef hierover het boek Koop bloemen. Hoe je voordeel haalt uit tegenslag.
Een tijdje terug stond er een artikel in Trouw waarin een man vertelde dat hij een van de inzittenden was geweest van het vliegtuig dat in 2009 een noodlanding maakte op de Hudson-rivier bij New York. Die ene minuut waarop hij zich realiseerde dat zijn leven weleens afgelopen zou kunnen zijn, veranderde voorgoed z’n kijk op het bestaan. Het artikel was voor mij een feest van herkenning, ondanks dat mij iets heel anders overkomen is. Wie eenmaal de dood in de ogen heeft gekeken, kijkt anders naar het leven.
Niet iedereen overkomt zo-iets. Toch kan je wel je voordeel doen met wat mensen aangeven geleerd te hebben van zo’n ervaring. Ik schreef er een praktisch boekje over, waarvan nu de tweede druk uit is onder de titel Koop
bloemen! Ik noem drie zaken:
Waarom overkomt mij dit?
Het lijkt zo’n universele vraag: waarom moest mij dit overkomen? Op de een of andere manier geloven wij ook als christenen in oorzaak en gevolg. Je doet iets en daar word je voor beloond of gestraft. Het boek Job is niet bepaald onder het stof terecht gekomen, gezien de reacties die je krijgt wanneer je iets ernstigs overkomt. Vreemd eigenlijk! Als iets me door mijn ongeluk duidelijk is geworden, dan is het dat wel: God is erbij. Maar welke rol Hij speelt in het (on)geluk van mensen? Ik heb er niet meer zo’n helder zicht op. Om eerlijk te zijn: die vraag werd me meer door medechristenen in de mond legt, dan dat ik ‘m zelf had. Wie door het oog van de naald is gekropen, weet maar één ding zeker: dat leven kwetsbaar is en zo afgelopen of radicaal veranderd kan zijn. Met die wetenschap moest ik leren leven. Ik wist het voorheen in theorie, nu in de praktijk. Zoals je een land kent van de televisie en je kijk erop verandert door het te bezoeken. In dat proces heb je God vooral nodig… om te leren leven met het gevoel geen eikenhouten vloer onder je te hebben maar te schaatsen op zwak ijs.
Bij tegenslag zoek je geen antwoord op die theoretische vraag naar het waarom,
maar praktische theologische tools die onderstrepen dat het leven niet maakbaar
is, maar dat je desondanks opgenomen bent in een groter geheel. Zoals zo mooi
verwoord wordt door de tekst:
Spreek Gij het woord dat mij vertroosting geeft,
Dat mij bevrijdt en opneemt in uw vrede.
Open die wereld die geen einde heeft,
Wil alle liefde aan uw mens besteden.
Wees Gij vandaag mijn brood, zowaar Gij leeft
Gij zijt toch zelf de ziel van mijn gebeden[i].
Afkijken mag!
Jammer dat afkijken ons als kind zo snel is afgeleerd. Je kunt er ook zo je voordeel mee doen. Na het overleven van een ernstig auto-ongeluk kreeg ik snel door dat het eigenlijk niet eens zoveel uitmaakt wat je overkomen is, de gevoelens nadien zijn hetzelfde. Toen de euforie van: ik ben er nog! verdwenen was, moest ik leren dealen met een lijf dat in één klap niet meer kon wat het voorheen gewoon was te doen. Een ander overkomt ziekte: je doet de ervaring op dat je lijf niet te vertrouwen is. Of echtscheiding: je vrouw of man geeft aan niet meer met je verder te willen en je zorgvuldig opgebouwde bestaan stort ineen. Of ontslag: je dacht dat jij je baan wel zou behouden gezien je inspanningen voor het bedrijf, maar je kan gaan… Al die zaken die je kunt samenvatten onder de noemer van tegenslag leveren dezelfde gevoelens op van onmacht, onzekerheid, onbegrip van de omgeving, onwil van jezelf om het te accepteren. Dat betekent dus dat tegenslag mechanismen in stelling brengt die universeel zijn. Het is bevrijdend te merken dat jij daar niet alleen mee te maken hebt! Ik herinner me nog goed het bezoek van iemand die leed aan chronische depressiviteit en me pas toen duidelijk kon maken wat het is om elke keer opnieuw jezelf uit te moeten vinden. Down to earth is dan de vraag: hoe ben jij daar dan mee omgegaan? Het loont de moeite om af te kijken bij mensen die met andere tegenspoed te maken hebben. En eerlijk is eerlijk: je leert jezelf er ook wat door te relativeren. Voor je het weet is jouw ellende het centrum van het bestaan. Wie om zich heen blijft kijken, leert van anderen en blijft vanzelf met de beide benen op de grond (of op bed, zoals in mijn geval).
Koop bloemen!
Onlangs kreeg ik een psychologische test voor mijn neus waarbij de vraag was: Je zet een vaas met bloemen neer, beschrijf ze eens.Dat was voor mij niet moeilijk. Ik houd van bloemen en weet ook precies van welke: hoe groter en uitbundiger de bos, hoe beter. Liefst een kakofonie aan kleuren en soorten in een grote, gulle vaas. Natuurlijk zegt die keuze wat over mij. Weer een ander houdt het liever bij beschaafde lelies of één mooie  orchidee in een designvaas. Mij gaat het hier om iets anders. Juist in tijden van tegenslag gaat het erom of je eenterugverend vermogen ontwikkeld hebt. Zoals een bos krullen glad wordt van een waterstraal en dan vervolgens weer in z’n oude model droog wordt. Zo kan je idealiter ook met tegenslag omgaan. Daar versta ik onder dat je in staat bent om jezelf aan te pakken en toe te spreken, ook in positieve zin. Nee, daar bedoel ik niet een dooddoener mee als: ik mag niet klagen, ik heb nog zoveel. Ik zie het meer als een positieve tegenactie beginnen. Wat kan ik nog wel, wat heb ik nu in deze omstandigheden juist wel te bieden aan anderen, maar ook aan mezelf? Zelf bloemen kopen is voor mij zo’n voorbeeld. Bloemen krijg je, die koop je zelf niet. En toch eenmaal in de vaas maakt het niet meer uit. In mijn boek daag ik je uit om naar zulke voorbeelden in je eigen leven op zoek te gaan. Een ding is zeker: je hebt er niet alleen jezelf mee, ook je omgeving wordt er beter van. Misschien juist dat laatste argument dan weer reden voor jou om op dit punt na te gaan denken
Koop bloemen! is een handig naslagwerkje voor iedereen die te kampen heeft met tegenslag. De ervaring leert dat het ook goed te geven is aan iemand die je dierbaar is van wie je weet dat zij of hij het moeilijk heeft.
[i] Tussentijds nr 205 Ik sta voor u in leegte en gemis van Huub Oosterhuis