'Transgender zijn is officieel niet meer een psychische stoornis'

Tijdens de presentatie van het boek Wondermooi, zoals U mij gemaakt heeft gaf prof. dr. H.E. (Heleen) Zorgdrager, Systematic Theology & Genderstudies aan de Protestant Theological University een korte toelichting op het boek. U kunt haar tekst hieronder nalezen.

Toespraak bij aanbieding boek Wondermooi op 23 juni 2019 in de Oranjekerk, Amsterdam

Ons boek over transgender, geloof en kerk verschijnt op een uitgelezen moment. Wie had kunnen denken dat binnen een maand zich de volgende veranderingen zouden voordoen:

1. Transgender zijn is officieel niet meer een psychische stoornis. Genderdysforie verdwijnt uit de International Classification of Diseases. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) spreekt alleen nog over gender incongruentie, in het kader van seksuele gezondheid, om terugbetaling van transgenderzorg te waarborgen. Voor sommigen nog steeds pathologiserend, niettemin een hele stap vooruit.
   
2. De Protestantse Kerk in Nederland komt met een handleiding om transgender personen voor, tijdens of na hun transitie te zegenen (Trouw, 28 mei 2019). Een commissie zal spoedig liturgische voorstellen doen die opgenomen zullen worden in het Dienstboek voor de kerk.
   
3. Volgende week is de feestelijke première van de documentaire ‘De kast, de kerk en het koninkrijk’. Vijftig jaar na de Stonewall-rellen in New York kijken drie generaties gelovige LHBT’ers terug, en belichten maatschappelijke en religieuze mijlpalen.

Het lijkt of het niet op kan, het is kairos-tijd voor trans*personen en wie bij hen horen, de deuren van de kerk gaan open, men wordt binnengehaald als verloren zonen en dochters. De champagne mag ontkurkt en het confettikanon afgeschoten.

Of is dit allemaal iets te mooi? Deze maand verscheen ook een nieuw document van de Congregatie voor Katholieke Opvoeding, Mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen. Het Vaticaanse document waarschuwt tegen ‘genderideologie’ en noemt het ‘wisselen’ of ‘kiezen’ van ‘gender’ onmogelijk, aangezien naar Gods plan de seksuele identiteit gekoppeld is aan de biologische verschillen tussen man en vrouw.

Ook blijven de naweeën van de transfobe Nashville Verklaring voelbaar. Nadat het enige tijd stil was, heeft de initiatiefgroep nu een korte verklaring in Jip en Janneke taal uitgebracht (alsof het nog onnozeler kan) en een studiedag in september aangekondigd.

Ik wil maar zeggen:

We zijn er nog lang niet, de strijd is nog niet gestreden. Nieuwe fronten maken zich op die religieuze argumenten gebruiken om mensen terug de kast in te jagen.

In het woeden van de tijden verschijnt dit boek. Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt. Dat is een positief statement en een geloofsbelijdenis. Artikel 1 van de transconfessie. Een uitroep van verbazing. En van dankbaarheid. Erachter ligt vaak een heel gevecht. Overhoop liggen met jezelf, met God, met kerk, met zogenaamde Bijbelse waarheden. Geloof en kerk als obstakel in plaats van vehikels naar geluk en vrede.

Laat dit de climax zijn. Niet zomaar mooi, maar wondermooi. Verwonderlijk en wonderbaarlijk mooi. In de ogen van jezelf, van anderen en van God. Een godswonder.

We hebben met plezier en volharding aan het boek gewerkt. Het begin ervan ligt in 2014, toen op de eerste landelijke themadag over transgender zijn en geloven de behoefte geuit werd aan een handreiking voor dominees, pastores en geestelijk verzorgers. Er was nog niets beschikbaar om wegwijs te maken in pastorale vragen van transgender mensen.

Er kwam een ruimhartige subsidie voor LCC Plus Projecten waarin deze pastorale gids als project was opgenomen. Wielie Elhorst begon met het verzamelen van bijdragen. Maar het project bleek te omvangrijk voor één persoon die als predikant-activist ook nog eens naar duizend kanten getrokken werd. In 2018 vormden we een gezamenlijke redactie met Wielie, Jolanda Molenaar en mijzelf, waaraan later Carl Buijs werd toegevoegd.

We waren er enorm van doordrongen overtuigd dat zo’n pastorale handreiking er moest komen. Het was de hoogste tijd, wisten we uit ervaring, uit pastoraat en uit onderzoek. Dat vonden niet alleen wij als redactie. Alle mensen die we om een bijdrage of een interview vroegen, reageerden positief. De bevestiging van alle kanten stimuleerde ons de schouders eronder te zetten, andere dingen ervoor opzij te zetten en in nachtelijke uren door te werken om het boek op tijd af te krijgen.

We waren een mooi, ja zelfs een wondermooi team. Graag stel ik de redactieleden aan u voor:

Jolanda Molenaar, transtheoloog en voorganger, in opleiding tot predikant van de Doopsgezinde gemeenten, coördinator van de gespreksgroep Transgender en Geloof. Met een opleiding van Schoevers in de zak heeft zij het logistieke proces rond de redactie vakkundig aangestuurd.

Wielie Elhorst, de majoor Bosshardt onder de LHBT’ers in Nederland. Geboren activist. Predikant in deze Oranjekerk, co-voorzitter van het Europees Forum van christelijke LHBT groepen.

Carl Buijs, schrijver en vertaler, in teksten ontsnapt hem geen detail. Voortrekker in de zelfhulp- en belangenorganisatie Transvisie, coördinator van de Mannengroep en organisator van transjongerenkampen bij Youz.

Heleen Zorgdrager, onderzoeker en luisteraar naar geloofsverhalen van trans*personen, hoogleraar systematische theologie en genderstudies aan de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam.

Aart de Bonte: met zijn mooie regenboognaam was onze man bij KokBoekencentrum, we danken hem voor zijn deskundige en solidaire ondersteuning.

We waren een divers samengesteld team, al kan het altijd nog diverser. We zijn aan de witte kant en ook wel erg protestants. Maar u moet maar bedenken: dit is slechts een begin.

In augustus 2017 werd in de Keizersgrachtkerk deze brochure overhandigd. Nu presenteren we het echte eerste boek over trans*gelovigen, een inclusieve kerk en wat we gaan zien als de Bijbel gelezen worden vanuit trans*ervaring.

Het boek wil breed informatie en verdieping bieden. Trans*personen vertellen hun levens- en geloofsverhaal. Er is aandacht voor transgenderzorg en hulpverlening, voor pastorale en liturgische praktijken, voor Bijbelverhalen over schepping, Jacob en Ezau, en de Ethiopische eunuch, voor de kerk als lichaam van Christus en jouw lichaam al deel ervan. Een menu wordt opgediend van voorproefjes, steviger kost, praktische tussengangen, oogstrelende portretfoto’s, en als toetje gespreksmateriaal dat smaakt naar meer.

Het boek is een gids en een handboek. Achterin vindt u een handige lijst met organisaties en websites, en een overzicht van literatuur en artikeltjes die her en der verschenen zijn en die we bij elkaar gesprokkeld hebben. We moeten de historie vastleggen, in het spoor van wat Alex Bakker gedaan heeft met zijn boek Transgender in Nederland.

Voor wie is het boek?

Allereerst voor trans*mensen zelf, in en uit de kast, binnen en buiten de kerk.
Dan voor hun naasten, partners, kinderen, ouders, broers en zussen, familie en vrienden, buren, collega’s en kennissen.
Het is voor professionele werkers in de kerk en voor de vele vrijwilligers.
Voor dominees en voor administrateurs op kerkelijke bureaus die naamswijzigingen moeten doorvoeren.
Het is voor alle kerkleden die met elkaar het verschil kunnen maken voor die ene trans*persoon.

Ons boek heeft zijn doel bereikt als kerken en parochies in ieder mens het beelddragerschap van God de ruimte geven. Beeld van God, niet zomaar mooi maar wondermooi.

Verklaring * in de tekst

In de verklarende woordenlijst op p. 235 staat bij trans*persoon:
wordt gebruikt als overkoepelende term om ook mensen te omvatten die zich niet in woorden als transgender kunnen herkennen; 

En op 15:
De * geeft in dit woord weer dat het verwijst naar diverse vormen van genderbeleving die niet passen in een binaire opdeling. Het kan om een transman of transvrouw gaan maar ook om een in between of non-binaire identiteit.

Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt

Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt is een handreiking voor gelovige transgenders en werkers in de kerk, onder redactie van Wielie Elhorst, Jolanda Molenaar en Heleen Zorgdrager. In dit boek worden gelovige transgenders en werkers in de kerk meegenomen op een ontdekkingstocht. Laat je verrassen door de ruimte die God transgenders biedt! In het boek komen gelovige transgenders zelf regelmatig aan het woord en delen ze hun ervaringen. De toelichting op termen en begrippen, de Bijbelstudies en het materiaal voor kringwerk maken dit boek extra praktisch.