Voorbereiden op de laatste reis

We moeten er even aan wennen, dat de uitvaartbranche zich nadrukkelijker in de markt zet tegenwoordig. Was het vroeger slechts een bescheiden advertentie met een duidelijk telefoonnummer ‘dag en nacht bereikbaar’, nu kunnen we met pakkende plaatjes op prime time kennis maken met de ‘vele  mogelijkheden’, die er zijn om aan een afscheidsplechtigheid ‘een zeer persoonlijke invulling’ te geven. Aan onze ´laatste reis´ wordt meer (reclame)tijd besteed dan ooit.
Toch deed de KRO bij een enquête onlangs een opmerkelijke ontdekking. Eénderde van de Nederlanders vindt, dat je voor je laatste reis wel belangrijke wensen moet vastleggen, maar tachtig procent blijkt dat dan toch weer niet te doen. En dat ondanks alle aandacht ook in TV programma´s (zoals ´Ik mis je´, ´De wandeling´). Blijkbaar is het net als met een codicil: veel mensen vinden het goed om bruikbare organen te doneren, maar velen komen er toch niet aan toe om dat vast te leggen.
Als gemeentepredikant kwam ik er uiteraard vaak mee in aanraking. Meer dan eens maakte ik de familieperikelen mee als er geen wensen van de overledene bekend waren. Ik was er dan getuige van hoe divers binnen gezinnen en families over de uitvaart gedacht kan worden. Gesprekken over ´hoe zou pa het gewild zou hebben´ verlopen niet altijd geruisloos.
In onze tijd worden steeds meer ´alternatieve´ mogelijkheden aangeboden voor een ´persoonlijke uitvaart´, maar ook deze zaken worden vaak laat en niet met de persoon zelf besproken. Vanwege allerlei ´wildgroei´, en de behoefte om een eigen christelijke levensstijl ook bij onze laatste reis te laten blijken, worden er steeds vaker brochures en boekjes uitgegeven door kerkelijke gemeenten, maar ook door uitvaartleiders, om een zorgvuldige voorbereiding van onze laatste reis te bepleiten.
Uitgeverij Boekencentrum vroeg mij om bijbelse lijnen en gedachten over dit onderwerp te bundelen en daarbij te putten uit een rijke bron van ervaringen van heel wat jaren pastoraat. Tegelijk was de vraag om het zo praktisch en concreet mogelijk te houden. Dit monde uit in het boekje Voorbereiding voor de laatste reis.
Wat is er in een halve eeuw op dit terrein veel veranderd en ook steeds minder vanzelf-sprekend geworden. Wie zelf als hulpverlener (medisch of pastoraal) regelmatig mag meelopen met mensen tijdens het laatste deel van hun aardse levensreis, weet hoe moeilijk het is om laatste wensen ter sprake te brengen. Het gesprek over ´tere zaken´ wordt nogal eens uitgesteld, omdat we denken dat mensen daar nog niet aan toe zijn. Dat maakt zieken en stervenden soms onnodig eenzaam.
Daarom is dit boekje ook bedoeld als een handvat om deze onnodige stilten te doorbreken en de laatste reis niet met tal van open einden te laten aflopen. En daarbij gaat het niet alleen over de vormgeving van de uitvaart, maar veel meer nog over het goed afsluiten van het leven met anderen, met je levenspartner en je kinderen, en om het helpen van nabestaanden bij het bewaren van de herinnering.
Aan het einde van zijn leven kon de reisapostel Paulus zeggen ´ik heb de goede strijd gestreden´, ook al wist hij van zichzelf dat hij niet altijd goed gestreden had. Als martelaar in Rome heeft hij over het laatste stukje van zijn levensreis weinig zeggenschap gehad. Gelukkig kunnen wij dat (nog) wel hebben, maar laten we er daarom ook tijd en zorg aan besteden. Het is ten slotte de enige reis, die we allen zeker zullen maken.
P. Vermaat VDM
—
Ds. P. Vermaat is emeritus-predikant te Veenendaal en publiceerde eerder enkele bundels meditaties, waaronder één over de apostelen. Voor een overzicht van zijn uitgaven, klik hier.