Wie ben je?

De meeste mensen dragen maskers. Wie geluk heeft, kan thuis zijn maskers afzetten, maar niet iedereen heeft zo’n veilig thuis.

Voor gedetineerden geldt in ieder geval dat ze in de gevangenis niet thuis zijn, maar in een onveilige omgeving. Daarom zie je op alle gezichten dezelfde boodschap: ‘Kom niet te dichtbij!’ Delen wat in je leeft is riskant: het kan zomaar tegen je gebruikt worden. In het justitiepastoraat maakte ik vaak mee dat met name mannen onder geen beding met betraande ogen naar hun verblijfsafdeling terug wilden gaan. Dan ben je immers een watje! En op watjes wordt neergekeken.

Aan de buitenkant

De afgelopen jaren gaf ik met enige regelmaat ‘maskerworkshops’ aan gedetineerden. De laatste keer in de vrouwengevangenis van Nieuwersluis. Samen met een groep vrouwen schilderde ik maskers, die ik van tevoren thuis had geprepareerd. Eerst nodigde ik de vrouwen uit om aan de buitenkant van hun maskers te schilderen hoe ze zich naar buiten tonen. Wie zie ik als ik naar jou kijk? Ben je een cactus of een zomerweitje? Een onweersbui of een bosje prikkeldraad? Die eerste opdracht vraagt al om enige zelfkennis, maar is nog relatief eenvoudig vergeleken met de tweede opdracht. Want daarna vroeg ik of ze nu aan de binnenkant wilden schilderen wat zich daar roert.

Gebroken ketting

Na afloop legden de vrouwen hun maskers op de grond. Wie wilde, mocht iets vertellen over haar masker. Het bijzondere van deze workshop was dat iedereen wel iets wilde delen. Een van de deelneemsters vertelde waarom ze aan de binnenkant kettingen had geschilderd. Ze voelde zich zo vaak ‘op slot’ en niet alleen omdat ze nu vastzat. Ze had als kind al geleerd om haar emoties weg te stoppen en vond het nog steeds moeilijk om te praten over wat haar echt bezig hield. Een van haar kettingen was gebroken. Dat had ze geschilderd, omdat ze een begin had gemaakt om te veranderen. Ze was in therapie gegaan. Dergelijke openhartige toelichtingen gaven veel herkenning bij de anderen en nodigden ook uit om voor de dag te komen.

In deze workshop deelden de vrouwen veel. Tranen en gelach, het kwam allemaal tevoorschijn. Dat gebeurt als mensen hun maskers afzetten!