Alles komt aan op de preek
Willem Maarten Dekker vertaalde een aantal preken van de Duitse Eberhard Jüngel. Wat maakt Jüngels preken bijzonder?
‘Deze prediker heeft de moed de Bijbeltekst niet zomaar na te praten, noch voelt hij zich vrij deze vanuit onze moderne betweterij inhoudelijk te negeren.’
Voor Jüngel komt alles in de theologie aan op de preek. De toetssteen voor goede theologie is de vraag: leidt het tot goede prediking? Als je weet hoe je over een tekst moet preken, schrijft hij ergens, dan ben je klaar met de exegese. Je zou er aan toe kunnen voegen: als je weet hoe de preek gestut moet zijn door de grote theologische lijnen, dan ben je klaar met de dogmatiek. Als je weet hoe je in de preek de juiste pastorale toon moet treffen, ben je klaar met de (pastorale) psychologie. Het komt steeds aan op de preek, de verkondiging. Het evangelie is een verhaal dat verkondigd wil worden, en wie dat vergeet, komt in theologische Spielerei terecht.
Misschien is dat er de achtergrond van dat de internationaal vermaarde, uiterst subtiele en scherpzinnige dogmaticus en hoogleraar Jüngel steeds opnieuw de kansel heeft beklommen. Hij hield daar preken die helemaal niet overkomen als exegetische, dogmatische of psychologische betogen, die niet doordrenkt zijn van theologische begrippen en waarin niet blijkt dat hier een hoogleraar spreekt die zijn kennis wil etaleren. De preken zijn ook niet vol van actualiteit, in die zin dat ze uitvoerig refereren aan de politieke of maatschappelijke situatie van dat moment. Daar wordt hooguit in een tussenzin op gewezen, zodat de hoorder wel weet dat de prediker niet wereldvreemd is. Maar verder hebben de preken toch veeleer de pretentie iets uit te zeggen dat uitgaat boven de waan van de dag, die door de week op de hoorder af komt. Zij cirkelen om het geheimenis van de in Christus tot ons komende God. Waar licht valt op de tot ons komende en ons vrijsprekende Christus, daar licht het mens-zijn op een nieuwe manier op, zodat ook de wereld daar beter van wordt. Dat is de overtuiging die uit deze preken spreekt. Deze prediker heeft de moed de Bijbeltekst niet zomaar na te praten, noch voelt hij zich vrij deze vanuit onze moderne betweterij inhoudelijk te negeren. Hij neemt de tekst als het gewaad van Christus. Dat is ook te merken aan zijn oudtestamentische preken, waar enerzijds soms de naam van Jezus Christus nergens genoemd wordt. De exegeet Jüngel weet heel goed dat wij het Oude Testament niet christelijk moeten laten buikspreken. Anderzijds echter is goed merkbaar dat ook het Oude Testament spreekt van een komende God, die ons nadert met barmhartigheid en als het ware al aan het incarneren is.
Wat de preken van Jüngel verder bijzonder maakt, is de taal. Deze is helder, maar niet met de helderheid van de Bijbel in Gewone Taal. Hij spreekt de hoorder aan in plaats van over bepaalde standen van zaken te refereren – maar nergens zo, dat hij de hoorder vrij meer laat. Wat hij zegt is duidelijk, en tegelijk zijn de preken niet dichtgetimmerd, maar open, uitnodigend tot zelf verder nadenken. Ze getuigen niet ervan dat de prediker tot een bepaalde groep behoort – ‘liberaal’ of ‘orthodox’ of ‘evangelisch’ of wat dan ook – maar negeren dit soort trivialiteiten om op de komende God zelf te wijzen. Hier en daar heeft het iets poëtisch, maar nergens wordt het hermetisch.
Dit alles maakt deze preken misschien niet absoluut uniek, maar wel zo ‘voorbeeldig’ dat ook Nederlandse lezers ervan kunnen genieten en, als zij zelf geroepen zijn het Woord te bedienen, hun eigen prediking er met veel vrucht aan spiegelen kunnen.
Willem Maarten Dekker
Op dinsdagmiddag 16 januari van 15.00-17.15 uur is er in Waddinxveen een mini-symposium over de preken van Jüngel, naar aanleiding van het verschijnen van Jüngels Lutherse preken over het Oude Testament, vertaald en ingeleid door Wiillem Maarten Dekker.
