Menu

Basis

Heilzame verwerking

De reizende tentoonstelling ‘Kerken en slavernij’ heeft in december onder andere de Evangelische Broedergemeente in Utrecht aangedaan. Tijdens een tafelgesprek op 16 december met Don Ceder wees Thandi Soko-de Jong op de taak van kerken als het gaat over het Nederlandse slavernijverleden.

Terwijl deze tentoonstelling van kerk naar kerk reist, laat ze zien hoe kerken een rol speelden die zowel de tot slaafgemaakten als degenen die tot slaaf maakten, heeft geraakt. Ze toont ook hoe de erfenis van het slavernijverleden ons nog steeds beïnvloedt. Het doel van deze tentoonstelling is om ontmoetingen te faciliteren in verschillende religieuze en culturele gemeenschappen.

Dat biedt ons de gelegenheid meer te leren over het gegeven dat ‘ras’ een relatief recent ontwikkeld concept is. Het begrip ‘ras’ is er niet altijd geweest, niet in kerken en niet in de samenleving in het algemeen. Een aantal eeuwen geleden ontstond ‘ras’ als een maatschappelijke constructie. Nog steeds heeft dit begrip zoveel invloed dat velen geloven dat het werkelijk bestaat, en ernaar handelen. Hoewel het een sociale constructie is, heeft het idee van ‘ras’ door racisme een verwoestende uitwerking gehad die ook vandaag nog zichtbaar is.

Betrokkenheid

Wat kerken betreft hechten veel christelijke tradities vanuit een theologisch gezichtspunt aan onderscheidingsvermogen. Onderscheidingsvermogen biedt de kans om de morele en spirituele status van gebeurtenissen in ons verleden en heden te wegen en te evalueren – en vervolgens dit te vertalen naar acties van liefde en gerechtigheid.

Ik geloof dat deze reizende tentoonstelling ‘Kerken en slavernij’ ook over onderscheidingsvermogen gaat. De inhoudelijke informatie en de gesprekken waartoe de tentoonstelling aanzet, kunnen ons helpen om de morele implicaties van de kerkelijke betrokkenheid te overwegen en te evalueren. Het maakt dan niet uit of deze betrokkenheid voortkwam uit een theologie die rechtvaardigde dat iemand eigenaar was van een ander mens, of uit een theologie die deelname aan de slavenhandel zelf goedpraatte.

Op weg naar een toekomst waarin racisme verleden tijd is

De tentoonstelling schept ruimte om in gesprek te gaan over wat er werkelijk toe doet voor ons. En ze helpt kerken om te beseffen welke rol ze hebben gehad. Kerken kunnen zo hun verleden herkennen en hun leden ook met die kennis verbinden. Die (h)erkenning kan ons een heel eind op weg helpen om een toekomst te verbeelden waarin racisme niets meer is dan een afgrijselijk overblijfsel uit het verleden.

In de praktijk betekent dit dat kerken als institutie de stap zetten zich meer bewust te worden van de manier waarop ze koloniale en racistische ideologie reproduceren. Door dit verleden te (h)erkennen en recht te zetten geven ze een getuigenis van Christus en leven ze zijn boodschap van liefde en gerechtigheid na.

Ik ben me ervan bewust dat dit voor veel kerken geen populaire stap is. Ik hoor sommigen protesteren: waarom zouden we iets moeten doen met wat zo lang geleden plaatsvond? Maar, zoals al in deze overweging besproken is, de erfenis van slavernij en racisme beïnvloedt ons vandaag nog steeds. En dat zal doorgaan tenzij er tastbare en zichtbare verandering komt.

Thandi Soko-de Jong is promovenda aan de PThU en redactielid van Woord & Dienst.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken