Herman van Praag. Ooggetuige en revolutionair psychiater door Henk Haenen.

Recensie

Recensie van Herman van Praag. Ooggetuige en revolutionair psychiater door Henk Haenen.

Herman van Praag is emeritus hoogleraar psychiatrie; een van de founding fathers in het hersenonderzoek en grondlegger van de zogenoemde biologische psychiatrie. Ook richtte hij de Stichting Psychiatrie en Religie op. Na zijn emeritaat ging hij steeds meer zijn aandacht richten op religie en geloof, in boeken als God en psyche (2008) en Het verstand te boven (2013).

Hij zocht het debat met uitspraken over een volgens hem bij ieder mens bestaande behoefte aan het spirituele; aan een hang naar de verticale dimensie in ons bestaan. Ik was daarom zeer geïnteresseerd in deze biografie. De titel is goed gekozen. Immers, zijn oorlogservaringen waren een belangrijke motivatie voor Van Praag om het vak van psychiater te kiezen. En hij was revolutionair in die zin dat hij daarbij de relatie tussen het gedrag van mensen en de werking van de hersenen wilde onderzoeken.

Te veel en te weinig

Auteur Henk Haenen volgt in 34 hoofdstukken minutieus Van Praags loopbaan en citeert daarbij rijkelijk uit diens werk. Hij maakt daarbij vele uitvoerige uitstapjes over allerlei maatschappelijke en culturele (bij)verschijnselen en figuren zoals bijvoorbeeld over jodenhaat, zionisme, Sartre, Menno ter Braak en Klaus Mann. Allemaal interessant, maar het is enerzijds te veel en anderzijds te weinig.

De auteur (afkomstig uit de onderwijswereld) wil teveel doceren en kan zichzelf moeilijk beperken. Het is nogal wijdlopig en breedsprakig. Er komen veel verdubbelingen voor. Vaak lezen we ook het zinnetje: ‘Ik kom erop terug.’ Het boek had aan kwaliteit kunnen winnen als er een redacteur kritisch doorheen was gegaan. Het heeft nu teveel het karakter van een hagiografie.

Het is ook te weinig. Van Praag had aan zijn boek Het verstand te boven een motto meegegeven van Abraham Joshua Heschel: ‘The mystery is an ontological category.’ Het mysterie als zijnscategorie. Dáár had ik graag meer over gelezen. En over hoe Van Praag en zijn vrouw in wat genoemd wordt ‘de contemplatieve fase van hun leven’ steeds meer aandacht gingen geven aan ‘de verticale dimensie’ en ‘het spirituele’. Hoe doen ze dat? Hoe ziet dat eruit? Genoemd motto wordt wel aangehaald maar niet verdiept of toegelicht. Dat maakt dat ik dit op zich onderhoudende boek uiteindelijk toch teleurstellend vond. Het is fraai uitgegeven, met leeslint, en bevat foto’s en vele supplementen waaronder een personenregister en bibliografie.

Henk Haenen, Herman van Praag. Ooggetuige en revolutionair psychiater. Damon, Eindhoven, 2022. 608 pp. €44,90. ISBN 9789463403320