Kringviering: Over de grens
Bij Marcus 5: 22-43
Beoogde datum: 01-07-18
Beoogd gebruik: kringviering of huiskamerviering
Thema: Over de grens
Zie ook
Uitgangspunten bij thema en teksten
De tekstgedeeltes van deze zondag zijn grensverhalen.
Mozes staat letterlijk aan de geografische grens met het Beloofde Land, maar ook voor een symbolische grens, aan het einde van zijn leven.
De verhalen uit het evangelie worden gesitueerd aan de waterkant. In beide genezingsverhalen moeten grenzen overgegaan worden. Voor de overste van de synagoge is het bepaald niet volgens de geldende normen om naar Jezus te gaan. De zieke oudere vrouw passeert een emotionele grens door met haar ziekte naar buiten te komen en midden in het gewoel Jezus aan te raken. En het zieke meisje moet de grens over naar jonge vrouw. In het wonder van haar genezing wordt zelfs de grens van de dood overschreden. “Meisje, sta op!”
Tussen de beide verhalen van de twee zieke vrouwen zit een opvallende symmetrie (12 jaar, getal van de totaliteit)) en asymmetrie (jong versus oud, begin maandstonden versus overgang).
Welke grens we ook over moeten gaan, het betekent bijna altijd dat we het bekende achter ons laten en het onbekende tegemoet gaan. Zo zijn er in ons leven meerdere grenzen te gaan (vakantie, naar het voortgezet onderwijs, uit huis gaan, huwelijk, met pensioen, enz.) Wat kan het geloof betekenen in de onzekerheid die die grensovergangen met zich mee brengen?
Liturgie
Dienst van de voorbereiding
Intochtspsalm
Psalm 25: 2,4
Votum en groet
Onze hulp is in de naam van de Heer
die hemel en aarde gemaakt heeft
die trouw houdt tot in eeuwigheid
en nooit loslaat wat zijn hand begon.
Genade en vrede zij u van God onze Vader
en van de Here Jezus Christus.
Drempelgebed
Wij zijn hier bijeen
geroepen door God
maar vastgelopen
in eigen zaken en zorgen.
Grote God,
Gij als geen ander
weet wat er in ons omgaat:
alle harten liggen voor U open,
alle verlangens zijn aan U bekend
en voor U bestaan geen geheimen.
Zuiver daarom onze gedachten
opdat wij open staan voor uw Geest
en onze harten opengaan.
Moge zo niets ter wereld
ons de ogen doen sluiten
voor wat Gij met ons voor hebt.
Amen
Psalm
Psalm 25: 6 (NLB 25: 6)
Smeekgebed
Grote God,
wij bidden U voor heel uw wereld,
voor uw zuchtende schepping
en wij vragen uw ontferming
voor al die mensen
die het uitschreeuwen
van pijn en ellende,
of die zwijgen
in diepe verslagenheid;
voor ieder mens
die het opgegeven heeft
om te bidden
vanwege de verborgenheid
van uw aangezicht.
Daarom roepen wij tot U
in geloof en twijfel,
in verwarring om de dingen van vandaag
maar hopend op uw toekomst.
Amen
Gods trouw duurt langer dan alle kwaad. Daarom zingen we Hem een loflied toe.
Loflied: NLB 864: 1,5
Dienst van de schrift
Gebed voor de Schriftlezing
Grote God, wij komen tot U
om te luisteren naar uw Woord.
Keer U daarom niet van ons af, God
en ontwijk ons niet
nu wij woorden zoeken om tot U te bidden.
Want als wij U uitspreken
en noemen bij uw naam
dan mogen we toch vertrouwen
op de belofte
dat Gij niet ver weg zult zijn
voor allen die U roepen.
Wees met uw Geest hier in ons midden.
Amen
Kindermoment
-
Gesprekje met kinderen zou kunnen gaan over wat het voor je betekent om een ziekte te hebben. Praat je daar makkelijk over?
-
Waarom wel/waarom niet?
-
En natuurlijk: vakantieplannen en de vraag: Wie is er wel eens de grens overgegaan? Heb je er wat van gemerkt?
Schriftlezing uit het Oude Testament
Deuteronomium 30: 15-20
NLB 316: 1,4
Schriftlezing uit het Nieuwe Testament
Marcus 5: 22-43
NLB 855: Hem even aan te mogen raken
Uitleg en prediking (zie onder)
Beeldmeditatie
In de afbeelding die nu op de beamer verschijnt, kun je je gedachten er nog eens over laten gaan.
-
Moet jij op dit moment een bepaalde kant op in je leven?
-
Wat betekent dat voor je?
NLB 534: Hij die de blinden weer liet zien
Dienst van het delen
Wij bidden onze voorbeden. We sluiten die af met een stil gebed, waarna we gezamenlijk het Onze Vader bidden.
God van alle mensen
U bent met ons begonnen
en op weg gegaan
en wij vertrouwen er op
dat Gij ons ook zult thuisbrengen
en voltooien wat U eens bent begonnen.
Met die belofte kunnen wij leven,
aan dat woord houden wij ons vast.
Wij wagen het met U
in hoop en vrees
en in goed vertrouwen.
En wij danken U
dat wij in leven en dood
van U mogen zijn,
naar U genoemd en bij U geborgen.
God, onze Vader,
Gij hebt ons te verstaan gegeven
dat Gij een God van zwakken zijt.
Wees Gij daarom de kracht
van allen die zich aan de kant gezet voelen,
miskend en vernederd,
de mensen die verlaten werden
en naast hun eigen leed
ook nog het oordeel van anderen moesten dragen.
Wees Gij de kracht
voor allen die ernstig ziek zijn
en die met angst in hun hart
de toekomst tegemoet zien.
Geef Gij hun het vertrouwen
dat leven noch dood ons scheidt van U
en zend ze liefdevolle mensen
die naast hen staan.
God van alle tijden,
in Jezus, de Zoon naar uw hart,
bent Gij onder ons gekomen.
Geef dat wij Hem herkennen
en Hem erkennen
als onze Leermeester en Heelmaker.
En hoor ons
als wij in stilte vragen
wat een ander
niet voor ons kan doen.
[…]
Dat vragen wij u in Jezus’ naam en spreken gezamenlijk het gebed uit dat Hij onszelf heeft geleerd:
Onze Vader…
Slotlied
NLB 753: Er is een land van louter licht
Wegzending en zegen
Laat ons dan van hier gaan, gesterkt met de Geest
en onze harten vervuld met haar liefde.
En de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat,
zal uw harten en gedachten bewaren in Jezus Christus,
Amen
Uitleg en prediking
In The Passion van 2018, die zich in de Bijlmer afspeelde, kwam ook het bijbelgedeelte voor over de bloedvloeiende vrouw, dat wij lazen. In het muziekspektakel op Witte Donderdag zagen we Jezus met zijn gevolg lopen. Midden in de drukte en het gedrang was daar plotseling dat moment van aanraking. En de vraag van Jezus: wie? De vrouw maakte zich bekend en deed haar verhaal.
Het dubbele genezingsverhaal uit Marcus leent zich er in zijn geheel wel goed voor om vertoond te worden. Je ziet het al voor je. Er zit immers een zekere spanning in: Het dochtertje van Jaïrus ligt op sterven. Jezus spoedt zich daarheen, door het gewoel van de mensen heen en wordt dan opgehouden. Opeens is daar die vrouw die Hem aanraakt. Je zou zeggen dat Jezus daar nu even geen tijd voor heeft, Hij heeft tenslotte haast. Maar nee, Jezus geeft ook haar de volle aandacht.
De camera is nu helemaal op deze vrouw gericht. Dan lijkt het verhaal een dramatisch eind te krijgen: het dochtertje van Jaïrus zou toch gestorven zijn. De klaagzangen om haar dood zijn al begonnen. Maar dan gebeurt het grote wonder: het meisje is niet dood, maar kan weer opstaan en lopen.
Nu moeten we met wonderverhalen uit de Bijbel altijd wel een beetje oppassen. Regelmatig worden we gewaarschuwd dat een geloof alleen maar vanwege de wonderen en de tekenen niet voldoende is. In tegenstelling tot sommige verhalen op de buis, horen we weinig details over het bijbelse wonder. Geen uitgebreide beschrijvingen van de toedracht van het wonder. Ook geen indringende getuigenissen van degene die het wonder overkwam. En van Jezus zelf horen we ook weinig. Hij is zelfs terughoudend te noemen. Soms verbiedt Hij over het wonder te praten, zoals ook na de genezing van het dochtertje van Jaïrus. Blijkbaar gaat het niet om het spektakel van het wonder. Waar gaat het dan wel om?
Als je ernstig ziek bent, heb je er vaak alles voor over om weer beter te worden. Je probeert alles, want stel je voor dat het helpt. Stad en land reis je ervoor af. Dat had ook die vrouw gedaan, met haar bloedvloeiingen. De een na de andere arts geconsulteerd, maar beter was ze er niet van geworden. Eerder slechter. Ze is inmiddels ten einde raad.
En dat gold waarschijnlijk ook voor Jaïrus met zijn doodzieke dochter. Want zowel de vrouw als hij overtreden de geldende normen binnen hun gemeenschap door naar Jezus te gaan.
Voor een overste van de synagoge was het bepaald niet gewoon om naar Jezus toe te stappen. En de vrouw zal heel wat hebben moeten overwinnen om zich in het gewoel van de mensen te begeven. Hoe ben je eraan toe als je jaren lang lijdt aan een ziekte die je volgens de cultische voorschriften als onrein bestempelt? En je daarmee isoleert en scheidt van alle mensen… Net als zoveel mensen met een gebrek schaamt ze zich en zou het liefst onopgemerkt blijven. Maar het tegenovergestelde gebeurt. Jezus maakt haar ziekte juist publiekelijk. En daarmee bevrijdt Hij haar niet alleen van haar ziekte maar ook van het oordeel dat met haar ziekte gegeven lijkt. Hij schaamt zich niet voor haar en wil daarmee dat zij zich ook niet langer voor haar ziekte schaamt. Hij maakt de aanraking openbaar.
Twaalf jaar had de vrouw met haar ziekte rond getobd. Twaalf stammen telde het volk Israël. De traditie leert dat Jezus twaalf apostelen had. Het jaar heeft twaalf maanden. Twaalf duidt op een totaliteit, op het alomvattende.
Twaalf was de dochter van Jaïrus, toen ze geveld werd door een ziekte. Over de verschijnselen wordt ons niets meegedeeld. Alleen dat ze ziek was en twaalf.
Als een meisje twaalf werd in het oude Israël werd ze vrouw, was ze vruchtbaar en daarmee huwbaar. Had haar ziekte wellicht te maken met de nieuwe periode van volwassenheid in haar leven? Zag ze ertegenop? Je zou zeggen: dat kan ik me voorstellen als je nog maar twaalf bent. Maar in het oude Israël was dat heel gewoon. Ook Maria, de moeder van Jezus, zal niet veel ouder zijn geweest, toen zij van Jezus zwanger was.
Er is veel gespeculeerd over wat er toch aan de hand was met het dochtertje van Jaïrus. Er is zelfs gedacht aan een moderne ziekte als anorexia, vanwege die laatste merkwaardige oproep van Jezus om haar te eten te geven. Ook is gewezen op het gegeven dat ze de dochter van een belangrijke persoon is in het dorp. Zo’n positie binnen een gemeenschap geeft je vaak weinig mogelijkheden om te experimenteren. Al te bont kun je het niet maken, als de dochter van… en vul maar aan.
Wat zouden we nu zeggen? De ziekte zat haar tussen de oren? Hoe het ook zij, wat verder opvalt is dat tussen de verhalen van de twee vrouwen een merkwaardige vorm zit van symmetrie en asymmetrie tegelijk. De oude vrouw lijdt al twaalf jaar aan bloedvloeiing en is op een leeftijd waarop dat juist zou moeten stoppen. De jonge vrouw van twaalf staat juist aan het begin van haar maandstonden. Ze wordt een groot meisje. Een gebeurtenis die in joodse families nog steeds uitgebreid gevierd wordt.
Maar zowel de jonge als de oude vrouw gaan de grens eerst niet over. Ze hebben iemand nodig, die hen over de streep trekt. “Meisje, ik zeg je, sta op!”
In die zin is ook de plaats waar dit alles gebeurt veelbetekenend. Daar bij de zee. Want daar gebeurt vaak iets in de Bijbel. Voor de evangelist Marcus is dat de symbolische plaats waar mensen zich bevinden op de rand van leven en dood. Zonder water kun je niet leven, water is onmisbaar. Maar water kan je ook overspoelen, je kunt erin verdrinken. En daar, op het grensgebied tussen leven en dood, ontmoet Jezus twee vrouwen in een uitzichtloze situatie. De ontmoeting met Jezus geeft hun weer hoop. Ze durven het leven weer aan. “Uw geloof heeft u gered; ga in vrede en wees genezen van uw kwaal.”
Ook Mozes staat op grensgebied. Als leider van zijn volk staat hij op een geografische grens. Binnenkort zal het volk het Beloofde Land binnentrekken. Maar Jozua zal dan de nieuwe leider zijn. Want Mozes zelf zal dit niet meer meemaken. Hij staat daarmee ook aan de grens van zijn eigen leven.
Over de grens. Straks doen we het wellicht weer heel gemakkelijk. Als we op vakantie gaan en binnen Europa blijven, stellen de geografische grenzen bijna niets meer voor. Je merkt nauwelijks dat je de grens overgaat.
Bij emotionele grenzen en grenzen die te maken hebben met onze levensloop, kan dat anders liggen. De laatste tijd zien we steeds meer dat mensen hier ook bewuster mee willen omgaan. Want welke grens we ook overgaan, het betekent bijna altijd dat we iets bekends achter ons laten en het onbekende tegemoet gaan. Dat geldt voor de kinderen die bij ons rond het twaalfde levensjaar van de basisschool naar het voortgezet onderwijs gaan. Dat gaat ook op een later moment op voor de jongeren die het huis uitgaan. En zo kunnen er meerdere grensmomenten zijn in een mensenleven. Een huwelijk, met pensioen gaan of naar een seniorenwoning verhuizen. Tot die laatste definitieve grens.
Kan het geloof ons daarin helpen? Ons tot steun zijn in die onzekere periode? Vertrouwen geven in de toekomst?
Wij hebben geen Jezus meer hier rondlopen, die we kunnen aanraken of die ons overeind helpt. Maar we mogen wel weten in het geloof, dat welke grens we ook overgaan, we er nooit alleen voor staan. God gaat met ons mee, wie wij ook zijn, waar wij ook heengaan. God gaat met ons mee, hoe dan ook. De belofte zit in zijn Naam: Ik zal er zijn.
Amen.
