Landbouwpastoraat in de praktijk: Belangenbehartiging
Theun (23) vraagt of hij de trekker mee mag om te demonstreren. Vader Piet (50) voelt er niets voor. Het is niet zijn manier om kenbaar te maken dat je het er niet mee eens bent. Hij is van de dialoog en daar heb je in de eerste plaats standsorganisaties voor – die moeten voor je opkomen. Theun zegt dat dat niet helpt. De beuk erin, laten zien dat je dit niet neemt. We hoeven niet over ons heen te laten lopen. De burger weet niet waar het over gaat, de politici begrijpen er niets van en milieuorganisaties zien de boeren het liefste verdwijnen. Nederland gaat alleen nog maar voor natuur en toerisme. Melk en vlees halen we wel uit het buitenland. Geen mestproblemen meer, geen gewetensnood over de dieren en geen water- en bodemvervuiling meer. Theun weet allang hoe dat gaat en vertrouwen in de bestuurders heeft hij niet meer.
Piet slaapt er niet meer van. Het raakt hem diep, maar hij wil eigenlijk ook geen conflict met zijn zoon. Hij belt zijn pastor om wijze raad.
Wat is hier aan de hand en waarom?
Een botsing tussen vader en zoon. En het gaat over normen en waarden, over zingeving en overtuigingen. Dus is die botsing heftig. Het raakt henzelf. Maar wie heeft er gelijk? En hoe kun je hier iets over zeggen?
Het eerste wat je hier hoort zijn twee mensen uit twee generaties. Vader Piet is van de X- generatie en zoon Theun is van de Z- generatie. In de volgende tabel zet ik de verschillen uiteen, eerst de algemeen geldende en daarna die die specifiek bij de agrarische sector horen:
Generatie X | Generatie Z |
Enorme technische ontwikkeling | Internet/ smartphone/ social media |
Relativeert | Flexibel |
Sterk vooruitgangsgeloof | Het wordt niet alleen maar beter
Geweld/ ziekten |
Zelfredzaam, maar je hoorde ergens bij | Ik-gericht; authentiek zijn is belangrijk |
Heeft de zuilen nog gekend
Samenwerken in coöperaties was normaal | Weinig gezag voor historische verbanden en leeft onverbonden, geen lidmaatschappen en vaste verbanden. Maakt gebruik van eigen netwerken |
Willen anderen niet overtuigen, helpen om andere inzichten te krijgen en zoeken naar balans | Wereldburgers, maar gehecht aan subculturen; nationalisme krijgt ook een plaats. Geen ideologie meer maar het dienen van eigen belang |
Gericht op functionaliteit en resultaten | Hier en nu resultaat |
Opkomst van ligboxenstal en andere gespecialiseerde bedrijfsgebouwen
| Opkomst van digitalisering
Melkrobot- smartphone- GPS
|
Ruilverkaveling zorgt voor grote veranderingen
| Burgers en overheid claimen grond voor woningbouw, wegen, recreatie, natuur en energieparken |
Boer werd ondernemer
| De ondernemer wordt datamanager
|
Globalisering
Gevolg: schaalvergroting, specialisatie en intensivering | Kritisch over de gevolgen van globalisering
Gevolg: verduurzaming, meer aandacht voor andere terreinen dan economie |
Productie beheersen door quota: melk, bieten en varkens | Productie beheersen door rechten: fosfaat, stikstof en CO2 |
Wat hierbij heel belangrijk is, al denk ik dat noch vader, noch zoon dit in de gaten hebben, is het verlies van (christelijke) belangenbehartiging. Ooit in de verzuilde tijd, hadden agrariërs hun eigen belangenbehartiging. De katholieken kenden de Aartsdiocesane boeren- en tuindersbond (ABTB) en de protestanten kenden de Christelijke boeren- en tuindersbond (CBTB). Binnen deze bonden werden meningen gevormd, bestuurders beïnvloedden leden en andersom. Verbondenheid was de grondslag van waaruit de organisaties werkten.
Dit missen christelijke agrariërs nu. Ze zijn op zichzelf teruggeworpen. De huidige belangenorganisaties zijn of algemeen of belangenclubs. Ze werken vanuit de visie dat iedere agrariër zoveel mogelijk moet worden geholpen om haar/zijn bedrijf te kunnen runnen of men kiest voor een aantal items of een programma waarmee een bepaalde doelgroep wordt geholpen.
Vader Piet heeft de ontzuiling nog meegemaakt, Theun weet niet meer wat de verzuiling van Nederland inhield en kan zich daar ook niets bij voorstellen.
Toch kan de geschiedenis van christelijke agrarische organisaties ons wel helpen. Zij maakten op bepaalde momenten in de geschiedenis zeer tegendraadse en principiële keuzes. Niet omdat hiermee de belangen voor de leden op de korte termijn werden gediend, maar omdat ze hiermee gehoorzaam bleven aan Gods woord en ook het belang van anderen dienden. Ik geef een paar voorbeelden:
Periode | Principiële keuze |
1900 | Christelijke landbouworganisaties komen op voor de belangen van kleine zelfstandigen en arbeiders die bij de boer werken. |
1930 | Christelijke landbouworganisaties verzetten zich tegen protectionisme, ze kiezen voor open grenzen en vrije wereldhandel. |
1940 | Christelijke landbouworganisaties verzetten zich tegen de beginselen van het Nationaalsocialisme, verwerpen de ‘bloed- en bodem’ideologie en roepen op om geen lid te worden van de NSB. |
1940-1945 | Christelijke landbouworganisaties roepen hun leden op om niet mee te doen aan zwarte handel en wel mee te doen aan voedselhulp. |
1950-1970 | Christelijke landbouworganisaties zetten zich in voor de wederopbouw van de landbouw.
Dit doen ze met de VOO: landbouwvoorlichting, onderzoek en onderwijs. De beide christelijke landbouworganisaties stichten vele landbouwscholen. |
1980-1995 | Christelijke landbouworganisaties krijgen meer oog voor de wereld en durven kritische vragen te stellen. ‘De economie van het genoeg’ en: welzijn is iets anders dan welvaart. |
Bijbel en geloof
Kinderen, gehoorzaam je ouders in alles, want dat is de wil van de Heer. Vaders, vit niet op uw kinderen, want dat maakt ze moedeloos. Kolossenzen 3: 20-21
Paulus schrijft hier over het christelijke leven waarin geloof en praktijk met elkaar worden verbonden. Hij wijst jongeren op het vijfde gebod dat ze hun ouders moeten gehoorzamen en tegelijkertijd waarschuwt hij ouders dat ze hun kinderen niet moedeloos moeten maken.
Theun heeft recht op een toekomst, ook als hij boer wil worden. Hij heeft daarvoor ruimte nodig en mogelijkheden, en een rechtvaardige en barmhartige overheid die het belang van alle mensen dient.
Niemand kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de andere verachten. Jullie kunnen niet God dienen én de mammon. Matteüs 6: 24
Een belangrijke les is: er bestaat geen neutraal beginsel. Er zal altijd gekozen moeten worden en altijd zal de vraag moeten worden gesteld: vanuit welke ideologie? Dit is momenteel lastig te begrijpen, omdat ons hele onderwijssysteem en de media zich op zo’n neutraal beginsel beroepen. Ze wekken de schijn dat dit kan bestaan. Juist de geschiedenis van de christelijke belangenbehartiging laat zien dat dit niet het geval is.
Theun en Piet zullen eerst op zoek moeten naar wat hun verlangens zijn en waar die vandaan komen? Daarna is het de vraag hoe die zich verhouden tot een praktiserend geloof.
Alleen maar achter leuzen op spandoeken aanlopen of zeggen dat je het eens bent met een bepaald programma is te kort door de bocht. Trage vragen mogen en moeten gesteld worden. Dat maakt het leven zinvol en geeft een waardig bestaan.
Tips
Volgens mij is het niet zinvol om een discussie aan te gaan tussen pastor/pastoraal bezoeker en agrariër. Veel beter en belangrijker is het dat agrariërs elkaar ontmoeten en dat gelovige agrariërs weer met elkaar in gesprek komen. Dat ze ervaringen delen, en geloof en werk/geloof en praktijk met elkaar verbinden. Christelijke agrariërs hebben een moreel kompas nodig.
Pastores en anderen uit kerken kunnen hiertoe stimuleren en doorverwijzen naar bestaande initiatieven:
Zo heb je in Friesland de mannenbeweging Noordermannen, waar gelovige mannen geloof en praktijk delen. Ze nodigen met regelmaat sprekers uit en behandelen bijbelse thema’s.
Er bestaat een Christencontact Agrariërs en een enkele werkgroep kerken en landbouw.
Daarnaast zijn er diverse boeken geschreven over zingeving en werk. Ook die kunnen besproken worden.
Pieter Knijff is pastoraal werker en gespecialiseerd in landbouwpastoraat. Hij werkt in gemeenten van de Protestantse kerk in Friesland. Van zijn hand zijn er meer artikelen verschenen. Lees meer artikelen over landbouw en pastoraat