Menu

None

Wat is het wereldbeeld van provocatief pastoraat?

Theologisch drieluik

Dit is deel 3 van een drieluik over provocatief pastoraat, geschreven door Marieke Sillevis Smitt.

Lees ook over het mensbeeld (dl. 1) en Godsbeeld (dl. 2), en de reactie van Theo Pleizier.

Marieke Sillevis Smitt

“Grappig genoeg helpt de provocatief pastor mensen om tot een keuze te komen, door met liefde, advocaat van de duivel te spelen.”

Theologisch drieluik: provocatief pastoraat (deel 3)

Provocatief pastoraat is een uitdagende en humoristische manier van werken met mensen op grond van het geloof. ‘Op grond van het geloof’ veronderstelt een theologie. Elke theologie kent een mensbeeld, een Godsbeeld en een wereldbeeld. De volgende provocatieve interventies zijn gebaseerd op een keihard wereldbeeld: alles draait om macht; om invloed hebben op wat er gebeurt.

Iemand bepaalt wat er gebeurt

Macht heeft misschien een negatieve klank, maar is altijd aanwezig in de relationele wereld van ieder mens. Relaties zijn zelden gelijkwaardig, mensen zijn zo verschillend wat betreft positie, status en simpelweg in hoe ze zijn. Tegelijkertijd zijn er altijd belangen in het spel. Het is helemaal niet gezegd dat het belang van de ander ook gelijk jouw belang is of andersom. Daarom is het altijd opletten geblazen – ook in het pastoraat. Welk spel wordt er gespeeld? En voor wie is dat goed?

Ik krijg op zaterdag een mailtje van een vrouw uit mijn gemeente. Ze schrijft me: “Vandaag komt een Oekraïense vrouw met baby bij mij aan. Ik ken haar al haar hele leven en kan haar niet weigeren. Maar je weet hoe ik woon: te klein. Kan jij haar van mij overnemen? Hartelijk dank.”

Afgezien van de noodsituatie die er zeker is, werkt zo’n mailtje mij inmiddels zeer op de lachspieren. In het provocatieve gedachtegoed is dit typisch koning-keizer(in) gedrag en zo ken ik deze vrouw ook. Zij is iemand die bewust of onbewust de controle en dus de macht over een relatie wil behouden. In de provocatieve spiegel die je zo iemand kan voorhouden word je dan haar onderdaan en dat word je natuurlijk liefdevol, speels en overdreven.

Over de mail gaat dat niet, maar het helpt me bij mijn antwoord om dat te weten. Nadat ik met waardering heb gelachen om haar geweldige poging haar eigen keuzes tot mijn verantwoordelijkheid te maken, schrijf ik haar welgemeend terug: “Geweldig dat je dit doet, zoals altijd ben je vooraan in de strijd in deze moeilijke tijden. Wat bedoel je precies met ‘van je overnemen’? Als je bedoelt: zelf in huis nemen, dan gaat het hem niet worden. Als je bedoelt: met je meedenken over een oplossing, kan je maandagmiddag bellen. Tot dan!”

Die maandagmorgen krijg ik een mailtje van haar dat ze iemand heeft gevonden die de vrouw in huis wilde nemen. Ook dat adres ken ik en ik weet dat de vrouw daar geweldig zal worden opgevangen. Dit kleine spel om de macht van wie bepaalt wat er gebeurt kent nu alleen winnaars. Ik dank God.

Welk spel wordt er gespeeld? En voor wie is dat goed?

Je moet kiezen tussen ‘twee Heren’ (Matteüs 6:24)

Hoewel een mens meerdere opties probeert open te houden en daarom vaak een moeilijk leven heeft, is zowel de bijbel als de provocatief pastor heel duidelijk: je moet kiezen. En dan niet tussen de spreekwoordelijke kool of geit, maar tussen goed en kwaad, licht of duisternis, God of de afgod (Mammon; geld), het Koninkrijk van God of het tot ondergang gedoemde rijk van de duivelse machten. Grappig genoeg bestaat de interventie van de provocatief pastor om een mens te helpen tot een keuze te komen, juist uit met liefde advocaat van de duivel te spelen.

Misschien is dit ook wel wat Jezus in zijn tijd op aarde deed. In de ogen van de Farizeeërs en Schriftgeleerden deed hij alles wat God verboden had. Hij deed dat juist om vóór God en vóór mensen te kiezen. De macht van Zijn liefde bracht ons zodoende het onvergankelijk Rijk van vrede en recht in de vreugde van onze Advocaat, de Heilige Geest (Romeinen 14:17).

Maanden heb ik hem uitgedaagd, met liefde en plezier. Hij zei wel dat hij van de drank af wilde, maar ik geloofde niet dat hij het écht zou doen. Dat hij werkelijk de keus voor het leven maakte. Dus ging ik altijd even mee met zijn droom van hoe het zou zijn als hij er van af was en zei vervolgens glimlachend: “Maar ja… je wilt het niet.”
“Jawel!” Protesteerde hij.
“Nee joh, je wilt het helemaal niet… want zeg nou zelf, wat moet je nou doen zonder alcohol? Alcohol is je beste vriend, die ga je toch niet aan de kant zetten. Nee, je hebt gelijk, het is gewoon beter zo.”
En dan lachte hij en wist ik dat het waar was. Maar een week later begon hij er weer over. “Weet je wel hoe moeilijk het is om af te kicken?” zei ik dan, hem met plaagogen aankijkend. “Nee joh daar moet je niet eens aan willen beginnen.”

Zo ging het maanden door. Tot hij, tot mijn grote vreugde, mij opeens overtuigde dat hij het toch écht wilde: door de eerste stappen te zetten. En vanaf dat moment heb ik hem voortdurend met alles wat ik hem te bieden had gesteund. Op het moment van schrijven is hij ruim een jaar clean.

Ieder beeld is maar een beeld

Wat voor mensbeeld en Godsbeeld geldt, is ook waar voor een wereldbeeld: het is nooit de werkelijkheid, het is altijd slechts een beperkte en gekleurde weergave ervan. Je zou dit tragisch kunnen noemen, maar de provocatief pastor ziet hier ook graag de humor van in. Humor ontregelt, spot met wetmatigheden, waardoor deze hun ogenschijnlijk vanzelfsprekende macht verliezen.

Daarnaast is de lach ook een uiting van vertrouwen en transformatie. Humor doorbreekt taboes, kan lichtjes lastige zaken aan de orde stellen en roept altijd op tot vreugde en bevrijding. Let op, dan heb ik het wel over de lach die ingebed is in de liefde, de warme acceptatie van de ander. Want er bestaat ook een destructief gebruik van humor, gericht op de ander te kleineren en te vernederen. Waarmee ik weer terug ben bij het keuzes maken voor licht of donker, de macht om op te bouwen of af te breken. Immers het draait in de wereld altijd om macht. En de wereld, dat ben jij. “En ik!” zei de GEK – Gods Eigen Kind.

Marieke Sillevis Smitt is auteur van het onlangs verschenen boek Provocatief Pastoraat. Liefde, humor, uitdaging. Zij is diakonaal predikante met ongedocumenteerde vluchtelingen in Utrecht en contextueel therapeute en provocatief coach. Vanuit haar praktijk Onverwacht Opgewekt geeft zij coaching en trainingen in provocatief pastoraat.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken