Christelijke meditatie, boek van Kick Bras

Recensie van het boek Christelijke meditatie van Kick Bras. Het boek geeft een overzicht van christelijke meditatie door de eeuwen heen, tot en met de huidige tijd.

Kick Bras, oud-hoofdredacteur van (het toen nog driemaandelijkse tijdschrift) Herademing en emeritus predikant in de PKN, verdiept zich sinds vele jaren in meditatie. Hij maakte kennis met meditatie binnen de kerken: zoals Ignatiaanse meditatie en lectio divina. En buiten de kerken: mindfulness en oosterse meditatie. Hij richtte Vacare op, een platform voor meditatief leven (2007), dat in eerste instantie een onderdeel werd van de Protestantse Kerken in Nederland, maar inmiddels op eigen benen staat. Vanuit dit platform zoekt hij naar mogelijkheden om christenen in contact te brengen met christelijke meditatie.

Protestantse christenen associëren meditatie algauw met zen en yoga

Bras ervaart onder de protestantse christenen schroom om meditatie te beoefenen. Zij associëren meditatie algauw met zen en yoga. Toch verlangen zij naar verdieping van hun geloof en spiritualiteit. Daarom is Bras op zoek naar bronnen van christelijke meditatie die hij ontsluit voor hedendaagse christenen. In zijn boek geeft hij een overzicht van christelijke meditatie door de eeuwen heen.

Van vroegchristelijk tot Middeleeuwen

Bras begint met Psalm 1. In de Vulgaat, de bijbelvertaling in het Latijn, wordt het woord meditari gebruikt als vertaling voor het overwegen van de wet. De woestijnmonniken mediteerden dag en nacht over de woorden uit de heilige Schrift. Bras werpt een licht op de meditatieve ‘parels’ bij vroegchristelijke schrijvers: bidden zonder ophouden (Origenes); contemplatie (Evagrius van Pontus); een gezuiverd hart (Cassianus); verlangen bidt altijd (Augustinus); lectio divina (Benedictus).

‘Verlangen bidt altijd’

Hij vervolgt met een overzicht van meditatie in de Middeleeuwen, waarbij hij ingaat op de Victorijnen en Guigo II de Karthuizer die de lectio divina op schrift stelde. Daarna behandelt de auteur de Ignatiaanse spiritualiteit, de Wolk van niet-weten, de Karmelitaanse spiritualiteit. Teresa van Avila en Johannes van het Kruis hebben de transitie beschreven van meditatie naar contemplatie.

Reformatie en Contrareformatie

De Reformatie leidde in eerste instantie tot een breuk met de traditie van christelijke meditatie in kloosters, maar had tot gevolg dat meditatie verbreid werd onder gelovigen buiten de kloostermuren. Luther schreef over het gebed en mediteerde over de Bijbel en het christelijke geloof. Dat er in de Contrareformatie volop werd gemediteerd, laat Bras zien aan de hand van François de Sales. Hij beschouwde meditatie als ‘het plaatsen van jezelf in de aanwezigheid van God’. Meditatie riep weerstanden op bij machtsdragers van de Rooms-Katholieke Kerk; Molinos en Jeanne-Marie Guyon werden door de kerk veroordeeld tot gevangenisstraf vanwege hun publicaties over meditatie. Daardoor kwam de ontwikkeling van meditatie stil te liggen, aldus Bras.

‘Meditatie is het plaatsen van jezelf in de aanwezigheid van God’

Hij gaat echter geheel voorbij aan de begijnenbeweging en de ‘klopjes’ (geestelijke maagden). Het kloppenleven begon na 1581, toen er een verbod op kloosterorden werd ingevoerd. Begijnen en klopjes mediteerden met behulp van christelijke afbeeldingen op devotieprenten. Het beeldverbod in de protestantse kerken had juist geleid tot een toename van devotieprenten onder deze godvruchtige katholieke vrouwen. Zij hadden zeker niet mogen ontbreken in een boek over christelijke meditatie.

Twintigste eeuw en nu

In zijn behandeling van meditatie in de 20^e eeuw gaat Bras uitvoering in op de dialoog tussen katholieken en protestanten, en ook op de dialoog tussen monniken uit het Westen en het Oosten. Daarin hadden Thomas Merton en Hugo Makibi Enomiya-Lassalle een belangrijke rol. Men zocht naar een gemeenschappelijke grond voor meditatie en contemplatie, die toegankelijk is voor christenen. Dit leidde tot een integratie van Zen-meditatie in christelijke meditatie. Deze meditatiepraktijken vinden we bij The World Community for Christian Meditation die opgericht werd door John Main, en Contemplative Outreach die centering prayer beoefent. Bras eindigt zijn boek met een overzicht van hedendaagse vormen van christelijke meditatie die beoefend worden binnen Vacare.

Het is geen boek om meditatie in te oefenen

In zijn boek geeft Bras een beknopt historisch overzicht van meditatie in de christelijke traditie. Het is echter geen boek om meditatie in te oefenen. Het biedt geen handreikingen. Om christelijke meditatie aan den lijve te ervaren, moet u daadwerkelijk deelnemen aan een cursus of een retraite.