De Geest van de profeet

In de meivakantie kregen onze kinderen aan maandje een abonnement op Disney+. Hoog op het verlanglijstje van mijn tienerzoon stond het kijken van de Avengers-films. Ik ben niet zo van de superhelden films, maar besloot er samen met hem één te kijken. Daar zag ik hoe niet één, niet twee, maar maar liefst vijf superhelden de handen ineen sloegen om de wereld te redden van het kwaad. De vertellers maakten het duidelijk: één held was niet genoeg geweest om het tij te keren. De samenwerking van deze opzienbarende figuren had ervoor gezorgd dat er weer toekomst was voor planeet aarde. De samenwerkende superhelden deden me denken aan het Pinksterfeest. Hoe? Nou, zo.

Twee programmatische teksten

De evangelist Lucas leidt zowel zijn evangelie als het boek Handelingen in met een uitgebreid citaat uit de profeten. In het evangelie is het een citaat uit Jesaja 61. In Nazareth rolt Jezus de boekrol af tot hij de tekst gevonden heeft die boekdelen spreekt over zijn persoon en bediening: “De Geest des Heren rust op mij, want Hij heeft mij gezalfd …”
In het boek Handelingen komt de tekst uit het boek Joël: “Het zal zijn in het laatst der dagen, zegt God: ‘Ik zal van mijn geestesadem uitgieten over alle vlees: profeteren zullen uw zonen en dochters; de jongsten onder u zullen gezichten zien en uw oudsten zullen dromen dromen; ja over mijn dienaars en dienaressen zal ik in die dagen uitgieten van mijn Geest, en zij zullen profeteren.’”

Eigenlijk zegt Lucas ‘dit is wat je Jezus en zijn kerk zult zien doen’

Iedereen een profeet

Tweemaal positioneert Lucas een sterk profetisch geladen tekst als opening van zijn boek. De teksten fungeren als een programma; het zegt eigenlijk ‘dit is wat je Jezus en zijn kerk zult zien doen.’ De tekst in Handelingen laat er geen twijfel over bestaan: de Geest van God zal mensen laten profeteren. Jong en oud, man en vrouw. De Geest van God zal zijn kinderen veranderen in een volk van profeten. Dit wordt onderstreept door een opmerkelijke keuze die Lucas heeft gemaakt: hij herhaalt het zinnetje ‘en zij zullen profeteren,’ terwijl het in Joël maar één keer wordt genoemd.

Het gebed van Mozes

In Numeri horen we Mozes verzuchten: “Legde de Heer zijn Geest maar op heel het volk. Profeteerde iedereen maar!” En warempel, ein-de-lijk, na vele honderden jaren wordt het gebed van Mozes verhoord. In het evangelie rust de Geest nog alleen op Jezus, maar vanaf Pinksteren op iedereen! Iedereen zal de dienst van de profeet uitoefenen.

Maar wat betekent dat?

Priesters en profeten

In het oude Israël waren er twee dragende geestelijke ambten, dat van de priester en dat van de profeet. De priester stond voor het continueren van de eredienst. Die droeg prachtige ambtskleding, zei de gebeden, en bracht de offers. Priesters vervulden de dienst in de tempel en ontvingen de mensen in het heiligdom – en ze waren met velen.

Profeten verstopten zich niet in een heiligdom, maar namen een plek in

Profeten waren echter zeldzaam. En zij waren zo ongeveer het tegenovergestelde van de priester. Profeten stonden niet voor ritme en stabiliteit. Profeten waren de mensen van de spontane actie, van de interventie. Profeten waren ergens tégen. En ergens vóór. Profeten verstopten zich niet in een heiligdom, maar namen een plek in – op markt- en tempelpleinen, op bergtoppen en in paleizen.
Zij vertelden koningen de waarheid en kwamen in verzet tegen onrecht. Zij waren de stem van diegenen die met stomheid geslagen waren en zetten zich in voor de vrijheid van hen die onder het systeem gebukt gingen.

Profeten leken op de persoon die omschreven wordt in Jesaja 61 en Lucas 4:

De profeten róepen, géven, bevrijden, zetten in beweging. Dat is wat Mozes deed. Dat is wat Elia deed. Dat is wat Jezus deed.

Profeten handelen. PUNT.

En dat is, vanaf Handelingen, wat de kinderen van God en masse doen. Handelingen heet niet voor niets Handelingen. Want dat is wat de volgelingen van Jezus onophoudelijk doen. Ze wachten niet meer af. Ze leggen zich niet bij de status quo neer. Niemand hoeft ze een idee te geven. Niemand hoeft ze aan te sporen. Niemand hoeft ze te coördineren. Ze gáán. Ze spréken.
Preek na preek vult de bladzijden van Handelingen. En als ze niet een boodschap verkondigen, dan handelen ze er wel naar. De Geest van God maakt mensen tot actoren; mannen en vrouwen met stoutmoedig initiatief; mensen van het spontane handelen.

Steeds weer kwamen gewone mensen tot de conclusie dat ER IETS GEDAAN MOEST WORDEN

Doen wat gedaan moet worden

Jongeren en ouderen werken als de superhelden in de Avengers-films samen om de wereld een betere plek te maken en de boodschap van de liefde van Jezus te verspreiden. De geschiedenis van de kerk toont overvloedig aan dat de Geest de volgelingen van Jezus door de eeuwen heeft gemaakt tot profeten. De stichtingen van scholen en universiteiten, de afschaffing van de slavernij, het oprichten van talloze zieken- en weeshuizen; steeds weer kwamen gewone mensen tot de conclusie dat ER IETS GEDAAN MOEST WORDEN. Omdat er iets grondig mis was. En dan… tja, dan deden ze iets. En dat iets werd keer op keer wonderlijk gezegend.

In een tijd als deze, met alle uitdagingen die we zo goed kennen, hebben we Pinksteren nodig als nooit tevoren. De Geest van God die zijn kinderen, jong en oud, man en vrouw, andermaal doet profeteren. Zodat het gebed van Mozes nogmaals verhoord wordt. Ook in het hier en nu.