De hemel op aarde

Graag feliciteer ik Kees van harte met dit mooie boek!

Van begin tot eind neemt dit boek je mee in wat liturgie wil zijn: de hemel op aarde, een ontmoeting tussen God en mens. Gelijk bij het eerste hoofdstuk wordt ingestoken bij God die ons roept en wil ontmoeten. Die zich laat kennen via de kerkdienst als de Drie-enige. Dat laatste is voor velen een moeilijk concept. Maar Kees laat heel praktisch zien hoe Vader, Zoon en Geest elk hun rol hebben bij ons naderen tot God. Het is een warm en uitnodigend hoofdstuk waar niet alleen het verheven maar ook het geborgen karakter van Gods aanwezigheid in de liturgie bijna tastbaar wordt.

Hechte verbinding tussen liturgie en het dagelijkse leven

Ook omgekeerd komt de liturgie in dit boek nadrukkelijk in de volle breedte van het leven te staan. In de ervaring van veel mensen zijn hemel en aarde, zondag en weekdag, twee heel gescheiden dingen. Dit boek wijst constant op de stevige verbinding en wil zo voorkomen dat de kerk een ‘geloofswinkel’ wordt. Liturgie en ons dagelijkse mens-zijn hier en nu werken op elkaar in. Zo wijst Kees op de politieke dimensie die meekomt in woorden als ‘koninkrijk’ en ‘troon’ en wat dit met je doet als je dit ook echt gaat verbinden met het leven in een hedendaagse Nederlandse context. Ook in die hechte verbinding tussen liturgie en het dagelijkse leven gaat het dus ten volle om de hemel op aarde.

Veelkleurigheid van christelijk samenkomen

Het boek is goed leesbaar en helemaal afgestemd op de doelgroep: kerkgangers. In heel begrijpelijke taal word je vlot meegenomen in wat er nou precies gebeurt in en rond die zondagse kerkgang. Bij elk onderdeel staan gerichte verwerkingsvragen. Ook krijg je ‘tools’ om te onderscheiden waar het op aankomt. In hoofdstuk 7 word je bijvoorbeeld uitgedaagd om na te gaan of je wensen ten aanzien van liturgie een ‘direct’ of een  ‘vormend’ karakter hebben. In datzelfde hoofdstuk maak je als het ware een reis door de tijd naar vier momenten in de kerkgeschiedenis.

Zo wordt de veelkleurigheid van christelijk samenkomen door de eeuwen heen heel duidelijk. De vormen blijken soms mijlenver van elkaar af te staan. Tegelijk  laat Kees zien hoe al deze verschillende vormen facetten in zich dragen van wat in de Bijbel inhoudelijk over eredienst te vinden is. Die rijkdom van het Bijbelse getuigen vormt een rode draad door het boek heen.

Een gemiste kans

Een gemiste kans op dit punt vind ik dat hij niet verder ingaat op waarom Paulus in 1 Korintiërs 14 een onderscheid maakt tussen de geestesgaven van profetie en van klanktaal. Kees raakt het onderscheid vluchtig aan, maar vermeldt niet expliciet het opbouwende karakter van de profetie als Paulus’ criterium. Ook voor de vormgeving van de samenkomst. Sterker nog in 1 Korintiërs 14:23-25 is bij dit onderscheid ook duidelijk de gerichtheid van de samenkomst op de bredere samenleving in beeld. Ook op dat punt zou wat extra aandacht in dit boek mooi zijn geweest.

Ondanks zijn aanstekelijk enthousiasme schuwt Kees de pijnpunten rondom de eredienst niet. Hij benoemt regelmatig hoe saai liturgie kan zijn en wijst hij op de noodzaak én op het gevaar daarvan. En hij biedt inzicht en handzame stappen om met conflicten over liturgie om te gaan.

Liturgie is van alle tijden

Dit boek komt precies op tijd. Liturgie is van alle tijden maar de coronacrisis dwingt ons tot het opnieuw doordenken van de vraag naar het wezen en de vormgeving van liturgie. Daarom is het jammer dat het boek niet ingaat op het digitale aspect dat het afgelopen jaar zo belangrijk is geweest in onze liturgie. Digitaal samenkomen: het voelt als een verarming, maar zitten er ook verrijkende aspecten aan? Bij het schrijven van het manuscript was wellicht de duur en de omvang die deze crisis zou krijgen nog niet goed te overzien. Ik ben wel benieuwd hoe Kees hier tegenaan kijkt. Ruimte voor een tweede boek, zou ik zeggen.

n.a.v. De hemel op aarde / Kees de Ruijter / als paperback en e-book