None

De rol van de vader in het geloof

Tomáš Halík werd geboren in Praag, in 1948. Hij groeide op ten tijde van het communistische regime van de Sovjet unie. In deze tijd waren veel mensen atheïstisch, zo ook de ouders van Tomáš Halík. Toch bekeerde hij zich tot het katholicisme. In zijn boek Dit geloof ik vertelt hij over de rol die zijn atheïstische vader en oom in zijn bekering hebben gehad.

De rol van de vader in het geloof

“In 1973, twee jaar voor mijn vaders dood, zat ik in militaire dienst. We stuurden elkaar brieven waarin we onze relatie bespraken. Ik bedankte hem voor zijn hulp bij het vinden van het geloof, ondanks het feit dat hij een ‘atheïst’ was, en voor het geven van de best denkbare ‘religieuze opvoeding’, namelijk dat hij een goede vader voor mij was geweest. Als ik de eerste woorden van het Onze Vader uitspreek, of mediteer over de relatie tussen de Vader en de Zoon binnen de drie-eenheid, weet ik wat dat woord ‘vader’ betekent. Dat dat woord voor mij zo’n krachtige betekenis heeft, komt voort uit mijn diepe ervaring van de relatie tussen mijn vader en mij. Ik schreef hem: ‘Op die manier hebt u meer voor mij gedaan dan wanneer u bij mij de catechismus erin had gestampt.’

Ik waardeer de oprechtheid waarmee mijn vader als jongeman in dat turbulente jaar 1918 afscheid van de kerk had genomen. Als hij dat niet had gedaan en zich in plaats daarvan om sociale redenen gewoon in de traditie had gevoegd en had geprobeerd mij iets door te geven waarin hij zelf niet geloofde, zou ik waarschijnlijk niet in staat zijn geweest zo’n louter formele religie te accepteren, of zou ik er al snel afscheid van hebben genomen. Zijn oprechte afscheid van de kerk gaf mij de ruimte een halve eeuw later het geloof en de kerk weer onbevangen te ontdekken. Ik schreef dat ook aan hem en ik voegde eraan toe dat het geloof weliswaar een heel persoonlijke zaak is, maar dat ik het toch in zekere zin als een geschenk ‘namens hem’ had ontvangen.

In de tijd erna waren we heel terughoudend over dergelijke zaken en zwegen we er verder over. Zoiets schrijf je gemakkelijker op dan dat je het uitspreekt en waarschijnlijk doe je dat maar één keer in je leven. Maar ik herinner me dat mijn vader kort voor zijn dood samen met mij in de Sint-Ignatiuskerk de mis bijwoonde. Toen ik bij het uitgaan van de kerk omkeek, zag ik voor het eerst in mijn leven dat mijn vader knielde. Ik zei er niets over en ook hij zweeg.”

De rol van de oom in het geloof

“Voor een opgroeiende jongen is het bijzonder belangrijk dat hij behalve zijn vader nog een positief mannelijk rolmodel heeft, iemand aan wie hij zich kan toevertrouwen, ook met vragen waarover hij – vooral op een bepaalde leeftijd – niet zo graag met zijn ouders spreekt. Meer nog dan mijn ouders was mijn oom geneigd mij als een volwassene, als een gelijkwaardige partner te behandelen, en dat waardeerde ik zeer. Pas later ontdekte ik in de middeleeuwse ridderromans welke belangrijke rol de jongere broer van zijn moeder vaak speelt voor een jongeman. Ja, ik denk dat mijn oom Josef voor mij de eerste belichaming vormde van het ridderideaal dat mijn leven stempelt.

Waarschijnlijk was hij de eerste die met mij over godsdienst sprak. Hij was geen praktiserend katholiek, maar hij dacht met plezier terug aan zijn catecheet en aan zijn tijd als misdienaar. Ik denk zelfs dat hij een keer gezegd heeft dat zijn moeder blij geweest zou zijn als hij priester was geworden. Zoals zovelen die rond het jaar 1918 opgroeiden, bekritiseerde hij de kerk, ook in mijn aanwezigheid, maar hij werd geen atheïst. Ik herinner me zijn woorden: ‘De een noemt het God, de ander natuur, maar laten we elkaar wederzijds respecteren.’ Dat was in de jaren vijftig, toen de officiële propagandisten van het regime godsdienst een uitdrukking van geestelijke achterlijkheid noemden en een instrument van de reactionaire krachten in de maatschappij. Zo hielp hij mij dus een stapje te zetten in de richting van een positiever beeld van geloof en van gelovigen.”