Menu

Basis

Echt niet te oud om te leren

‘Ik zie hem nog zo voor me’, vertelt Marit Harting, ‘een oudere meneer met een vriendelijke glimlach op zijn gezicht, die na een herseninfarct in een rolstoel was beland.’ Marit is Gezondheidszorg-psycholoog in de revalidatiezorg voor ouderen. Mijn vraag of het klopt dat je nooit te oud bent om te leren, doet haar denken aan deze meneer.

‘Door de zorg werd ik gevraagd met meneer in gesprek te gaan. Meneer deed trouw alles wat er van hem gevraagd werd in de revalidatie, maar verder leek hij wel onzichtbaar. Hij gaf zelden aan wat hij zelf graag zou willen. Het maakte collega’s onzeker, ze hadden het gevoel tekort te schieten. Ik ging met meneer in gesprek. Langzaam won ik zijn vertrouwen en vertelde hij over zijn jeugd waarin emotionele verwaarlozing en lichamelijk geweld de boventoon voerden. Hij had nooit willen praten over wat hem overkomen is. Dankzij zijn enorme wilskracht had hij dit altijd vol weten te houden, maar nu hij kwetsbaar was, kwam het verhaal naar buiten. Het verleden had hem gevormd; hij herkende dat hij weinig ruimte in durfde nemen en dat hij nooit verwachtte dat zijn stem gehoord werd, doordat hij was opgegroeid met het gevoel geen bestaansrecht te hebben.’

Overwinning

‘We onderzochten samen of hij zijn wilskracht nu op een andere manier in zou kunnen zetten’, vertelt Marit verder. ‘Meneer wilde graag terug naar zijn eigen huis, tegen het advies van het behandelteam in. We hebben een rollenspel gedaan om het gesprek tussen hem en het behandelteam te oefenen. Op de bezwaren die zij zouden kunnen hebben, formuleerde meneer antwoorden. Wat een overwinning was het voor hem dat hij uiteindelijk in dat gezelschap zijn verhaal durfde doen en duidelijk kon maken wat voor hém het allerbelangrijkste was. Voor het eerst heeft hij ervaren dat hij er daadwerkelijk mocht zijn en dat zijn stem telde.’

Nieuwe vaardigheden

‘Dit is wel een heel mooi voorbeeld van hoe je ook als je ouder bent nog kunt leren, maar het kan ook om kleinere dingen gaan. Als ik mensen ontmoet, is dat omdat zij noodgedwongen in de zorg terecht zijn gekomen en daar tegen dingen aanlopen. Soms zijn dat dingen die al langer spelen, zoals bij bovenstaande meneer, en soms heeft het te maken met het omgaan met de nieuwe situatie waarin men terecht is gekomen; bijvoorbeeld omdat men merkt dat de manier waarop men voorheen met moeilijke situaties omging nu niet meer werkt. Als je altijd gewend geweest bent bij moeilijkheden de schouders eronder te zetten en nu lukt dat niet, moet je andere vaardigheden, inzetten om de situatie door te komen. Vaardigheden die je mogelijk nog niet eerder ontwikkeld hebt.

Mijn ervaring is dat daar heel veel winst te behalen is. Natuurlijk, als je ouder bent heb je al langer geleefd met bepaalde patronen die diep ingesleten zijn. Dan kost het meer moeite om bijvoorbeeld andere waarden aan bepaalde gedachtes toe te kennen, zoals: “Het is geen teken van zwakte als ik iets niet zelf kan; ik kan hulp vragen waar nodig maar blijf dan nog steeds mezelf en een waardevol persoon.” Als we daar samen naar zoeken of als ik uitleg geef over hoe bepaalde mechanismen werken, geeft dat ruimte en inzicht.’

Een doel voor ogen

‘Eigenlijk zijn de belangrijkste aspecten van iets willen leren  je bereidheid en je motivatie. Als je bereid bent iets aan te gaan wat onbekend is en wat best iets van je zal vragen, en als je de motivatie hebt om daarmee een bepaald doel te bereiken, dan kun je ver komen. Dat zie ik ook bij de fysieke revalidatie in onze zorginstelling. Voor veel mensen zijn er lichamelijke beperkingen waar ze mee moeten leren leven, dat is zwaar. Toch kunnen velen uiteindelijk meer dan ze voor mogelijk hadden gehouden, doordat ze een duidelijk doel voor ogen hebben.

Veelal is het al een grote stap in de goede richting om samen te onderzoeken welk doel dat is en wat de middelen zijn om dat doel te bereiken. Zo is een goede oma niet alleen een oma die met de kleinkinderen kan spelen in de speeltuin. Een oma die met aandacht naar de kleinkinderen kan luisteren en mooie verhalen vertelt, kan ook een goede oma zijn. Het doet pijn om afscheid te nemen van het beeld wat je van jezelf hebt en dat is een verdrietig proces, maar het helpt je soms wel om de waarden na te streven die je in je leven belangrijk vindt.. Als ik dat zie gebeuren, dan weet ik dat je echt nooit te oud bent om te leren.’

Tanja Viveen-Molenaar is geestelijk verzorger bij Vivium Zorggroep en redactielid van Open Deur .

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken