Basis

Een honderd jaar oude brief met groot gevolg

In 1919 bracht paus Benedictus XV een apostolische brief uit, met een nieuwe missiestrategie, met nadruk op inheemse geestelijken en centrale financiering. Missie niet langer als bijproduct van het kolonialisme, maar als fundamentele opdracht voor de Kerk. Een Nederlandse pater, kardinaal Van Rossum, was de ghostwriter van ‘Maximum Illud’ (MI). Oktober 2019 is vanwege deze herdenking door Missio van de Rooms-Katholieke Kerk uitgeroepen tot Buitengewone Missiemaand.

Vóór ‘Maximum Illud’

Vanaf de zeventiende eeuw lag het initiatief voor de missionering vooral bij ordes, gefinancierd door ‘de Kroon’. Kritiek op het koloniale beleid was vrijwel uitgesloten. Er waren wel enkele lekeninitiatieven voor de missie en een priesterbond.

Vanuit Nederland was er vóór MI vrijwel geen missionering. Tot het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 zag Rome Nederland immers nog als missiegebied. Na de eenwording van Italië, waarbij de Kerkelijke Staat teloor ging, noemde de paus zich ‘gevangene van het Vaticaan’. Eigenlijk een zegen, want de paus ontwikkelde nu een meer geestelijk leiderschap.

Nieuwe strategie

Met MI kwam er een echte missie-strategie, vooral door kerkstichtingen. Geestelijkheid moest nu worden gevormd voor nieuwe bisdommen op het zuidelijk halfrond. De bestaande initiatieven worden samengevoegd tot het huidige Missio, voor de financiering.

Vandaag de dag $ 150 miljoen per jaar, voor lokale kerken en geestelijken.

Drie activiteiten springen eruit:

1. werk door catechisten in bestaande dorpen en families;

2. stichten van kerken met zichtbaar katholiek leven;

3. het stichten van instellingen voor gezondheidszorg, onderwijs en cultuur, maar niet uitsluitend voor katholieken.

‘Ik kan nu Afrikaan zijn én katholiek’

De catechisten werden begeleid door de priesters. De Nederlandse missie kwam pas na MI goed op gang. Uiteraard met grote aandacht voor Indonesië. Nu leven daar zeven miljoen katholieken. Weliswaar een minderheid, maar meer dan in Nederland zelf. Die catechisten hielden het kerkelijk leven in stand tijdens de Japanse bezetting met gebed en Woord-en Communievieringen.

Doorwerking

Het grote concilie van de jaren zestig, Vaticanum II, was werkelijk missionair, door de doordenking van het begrip ‘Volk Gods onderweg’. Afrika en Azië spraken voor het eerst mee op een concilie door hun nieuwe lokale bisschoppen. En dat al zo’n veertig jaar na MI. Jongeren hebben nu het gevoel ‘ik kan Afrikaan zijn én katholiek’; zo ook in Azië of waar dan ook.

Een paus uit Afrika of Azië wordt een bekroning van MI. Een Afrikaanse of Aziatische bisschop kan de problemen van die werelddelen doeltreffender ter sprake brengen.

Onze huidige paus Franciscus komt weliswaar uit Zuid-Amerika, maar is een zoon van Italiaanse immigranten. Stammenstrijd is bijvoorbeeld een groot probleem in Afrika. Stammen maken een belangrijk deel uit van de Afrika-samenleving. Dat verdeelt Afrika sterk. ‘We moeten nog veel doen’, zei Mgr Rugambwa in Addis Abbeba.

‘Nieuw leiderschap, zonder schaamte voor het evangelie’

In eigen land krimpt de Kerk sterk en daarmee haar invloed. Misschien wordt dit voor ons ook een zegen, als wij nieuw geestelijk leiderschap ontwikkelen. Zonder schaamte voor het evangelie, want missie vraagt om de overtuiging dat Christus voor iedereen is gekomen; dat Hij dé Verlosser van de wereld is, waarvan ik mag getuigen.

— Embregt Wever is pastoraal werker diaconie

+ missie in het Bisdom van ’s-Hertogenbosch.