‘Er zouden draken in onze preken moeten zitten’

Interview met Maarten Wisse

Hoewel de nieuwe PThU rector Maarten Wisse weer op tijd de trein moet halen, oogt hij ontspannen. Hij praat zorgvuldig en weloverwogen, en maakt tijdens het gesprek leuke grapjes.

Preken als ontspanning

Hij groeide op in de Gereformeerde Gemeenten, waar het krijgen van een Bijbeltekst een voorwaarde was voor de roeping tot predikant. Die directe Bijbeltekst van Godswege kreeg hij niet, hij werd gegrepen door de academische theologie, maar deed ook de predikantsopleiding. Hij zat in de knoop: wordt het nu predikantschap of academische theologie? Toch het laatste, maar nog steeds gaat hij regelmatig voor.

Maarten Wisse: “Een preek schrijven zit voor mij in de ontspanningshoek. Na een lange dag kan ik nog prima een preek schrijven. In mijn preken ben ik avontuurlijker dan in mijn academische werk.” “Als PThU docent ben ik bevestigd als predikant, als leraar van de kerk, doctor ecclesiae. De theologie hoort ten dienste te staan van de kerk.”

Dogmatiek zoekt grenzen

Maarten Wisse studeerde theologie in Utrecht en promoveerde er in de godsdienstfilosofie. “Ik leerde daar logisch, creatief en zelfstandig te denken”. Waar velen dogmatiek zien als star en strikt, is dat voor Maarten Wisse niet het geval. Dogmatiek gaat voor hem niet over een kloppend systeem, maar over het zoeken van een grens tussen wat je wel en niet over God kunt zeggen. “Het christendom is niet alleen maar redelijk, maar ook niet zo onredelijk dat het absurd is”. Hij maakt de vergelijking met een diamant: “Het gaat er bij dogmatiek over om het christendom vanuit verschillende perspectieven te bekijken, als een diamant die je almaar ronddraait, en die altijd weer glinstert.”

De PThU als lab voor de kerk

Voor Maarten Wisse kunnen de academische theologie en de kerk niet zonder elkaar. In zijn visie als rector van de PThU is dat ook belangrijk. “De PKN is onze primaire partner en de PThU moet het lab worden van de PKN.” De theologie is van een tweede orde, zo stelt hij. Zij loopt achter de kerk aan en reflecteert op er wat in de kerk gebeurt en op haar handelingsmogelijkheden in het leven hier en nu. “Dan gaat het mij ook om de zwarte stukjes in het leven. In een Disneyfilm zit altijd een draak. In onze preken zijn draken soms ver te zoeken. Dat sluit niet aan bij de rauwheid van het leven, naast alle schoonheid ervan.”

Het H-woord

In het ambtsrapport voor de besluitvorming van de synode over de academische en de hbo-predikant viel ons op dat het woord hiërarchie nogal eens voorkomt. “Verschillende adviseurs hebben ons op het hart gedrukt dat H-woord er zo snel mogelijk uit te halen. We zien het niet als het belangrijkste onderdeel. Het is de reformatie die ons een anti-hiërarchische reflex heeft opgeleverd. We willen in elk geval vaststellen dat het Nieuwe Testament ruimte laat voor hiërarchie. Het moet niet, maar het mag wel.“

De tovenaar en het geheim

Wanneer hij gevraagd wordt naar de toekomst van de theologie, binnen en buiten de kerk, klinkt zijn antwoord nogal makkelijk. “Je brood verdienen als theoloog, is geen enkel probleem”. Hoezo?

 “Onze cultuur vraagt om een tovenaar. Een medicijnman of -vrouw die hoeder is van een groot geheim.” Daarbij maakt het wel uit wie of wat je representeert. In alle kritiek op misstanden in de kerk klinkt er in de samenleving ook een bepaalde verwachting: “Er moet toch iemand zijn in de samenleving zijn, die ons laat zien hoe het moet”.

“De bedreiging van de kerk ligt niet zozeer buiten, maar vooral binnen de kerk. Interne erosie is de grote bedreiging voor de kerk. Een kerk die zich geneert voor de eigen boodschap. Elke gelovige zou in een paar zinnen moeten kunnen uitleggen wat het evangelie is.” Voor Maarten Wisse is het: “dat je een nieuw mens kunt worden, echt kunt leren leven zoals het bedoeld is, dankzij Jezus Christus.”

“Het probleem is dat we de geheimen in ons eigen geloof, de betovering, niet meer serieus nemen. In de populaire cultuur vind je dat wel terug, de teksten liggen voor het oprapen, daarom doet ‘The Passion’ het bijvoorbeeld zo goed. Ook de nieuwe ‘Passion Hemelvaart’ kreeg veel positieve reacties, terwijl het toch één van de meest onwaarschijnlijke onderdelen is van de heilsgeschiedenis.”

Theologie-hub Utrecht

Per 1 september 2024 verhuist de PThU naar Utrecht; van twee locaties, Amsterdam en Groningen, naar de zogenaamde unilocatie in Utrecht. Twee locaties is op de lange termijn niet haalbaar. Er is veel te doen geweest over de unilocatie, vooral op de synode van april dit jaar, en velen betreuren het vertrek uit Amsterdam. Maarten Wisse zegt hierover: “Er was sprake van concurrentieachtige problematiek en er is niet zo goed samengewerkt.” “Technisch zijn we nogal verknoopt aan de VU”, zegt hij, terwijl een VU-logo als screensaver op zijn beeldscherm beweegt. “De PThU in Groningen, hoewel de plek aan veel wensen voldoet, heeft niet de centrale ligging die Utrecht wel heeft. Utrecht heeft al een netwerk van verwante instellingen.

Er is een soort ‘theologie-hub’ (zoals Eindhoven een ‘tech-hub’ geworden is) van onderwijsinstellingen die niet concurrerend met elkaar zijn: de katholieke TST, de Universiteit voor Humanistiek, de TU Kampen gaat erheen. Dan is er de Dienstenorganisatie van de PKN, organisaties als het Catharijneconvent, en de BNP zit toch ook in Utrecht?”.  “Idealiter zou de PThU een aanvliegplek moeten zijn, een gemeenschap, het liefst met studentenhuisvesting. ’s Avonds kunnen er debatten gevoerd worden over relevante thema’s; het moet een bruisende plek worden.”