'God heeft niet alleen zichtbare dingen geschapen'

Vrijdag 21 juni 2019 was er een studiedag georganiseerd aan de Theologische Universiteit Kampen ter ere van het boek Theologie van het Nieuwe Testament. Tijdens deze dag heeft Jakob van Bruggen een toespraak gegeven over dit boek. De toespraak is hier onder te lezen.

Jakob van Bruggen is een vooraanstaand Nieuw Testamenticus uit de orthodox-gereformeerde traditie.

Geachte aanwezigen, geachte auteurs en redacteuren, beste Armin en Rob,

Het boek dat ik zojuist met dank in ontvangst mocht nemen, wordt aangekondigd als de eerste Theologie van het Nieuwe Testament in het Nederlandse taalgebied.
Dat klopt.

Toen ik als student hier in Kampen begon, al een poosje geleden, zo’n 65 jaar, toen was er geen Nederlandstalig boek met deze titel. Wij moesten het doen met een Duits boek. In die tijd verscheen Rudolf Bultmann, Theologie des Neuen Testaments.

De titel van Bultmanns boek is gelijk aan die van het boek dat nu is verschenen. Het is een veelbelovende titel. Opvallend zijn de enkelvouden: één theologie van het éne Nieuwe Testament. Een titel met twee keer een enkelvoud dat tot mijn vreugde ook wordt waargemaakt in dit Nederlandse boek. Dat is af te lezen uit wat er al over bekend is geworden. De auteurs gaan uit van Gods éne openbaring en van zijn éne heilsgeschiedenis. Er zijn 20 thema’s, gebaseerd op één waarheid.

Dit startpunt betekent veel. Dat valt op wanneer je kijkt naar andere boeken met dezelfde titel. Bijvoorbeeld de al genoemde Theologie van Bultmann. Wanneer je de inhoudsopgave van zijn boek bekijkt, blijkt het niet over één theologie te gaan, maar over vele: die van Paulus, die van Johannes, die van de latere kerkelijke leer. En het gaat ook niet over één Testament, maar over een verkondiging door Jezus en het kerygma van de oergemeente en de latere verwerking daarvan in diverse theologieën.

Hoe anders is de inhoudsopgave van het boek dat vandaag verschijnt! Waar komt dit verschil vandaan? Het hangt ermee samen of je al of niet open staat voor Gods werkelijkheid. Veel moderne theologieën liggen vandaag in het verlengde van wat bij Bultmann de voorstudies waren. Als studenten hadden we zijn eerdere programmatische artikelen al besproken op de nieuwtestamentische club. Ze hadden als thema de Entmythologisierung des Neuen Testaments. Voor Bultmann en voor velen in de westerse samenleving geldt alleen wat voor ons mensen zichtbaar, onderzoekbaar en begrijpelijk is. De rest is mythe. En de zogenaamde theologie van het Nieuwe Testament moet dan worden verlost uit dat mythische, niet modern-wetenschappelijke wereldbeeld dat nog aanwezig is in de Bijbel en dat wij niet meer kunnen of willen aanvaarden.

Het Nieuwe Testament zelf vooronderstelt echter dat God niet alleen de zichtbare dingen heeft geschapen, maar zoals de belijdenis van Nicea zegt: ,,ook alle onzichtbare’’. De Bijbel overstijgt het beperkte waarnemingsgebied van de mens en relativeert zijn wetenschap en kennis. Wie daar als modern mens niet bescheiden voor openstaat, weet geen raad met dat wondervolle Nieuwe Testament en het valt voor hem uiteen in menselijke projecties en theologieën in meervoud waarmee de onderzoeker zichzelf rechtvaardigt en nooit meer verrast wordt door hemels licht.

Ik ben dankbaar dat de auteurs van het boek dat vandaag gepresenteerd wordt open staan voor méér werkelijkheid dan wij zelf kunnen zien en onderzoeken. De stem van onze Schepper die een ontoegankelijk licht bewoont komt naar ons toe vanuit een voor ons onzichtbare wereld. In een voor ons niet te onderzoeken deel van Gods wereld wordt geschiedenis gemaakt die binnenkomt in wat wij ‘onze wereld’ noemen. Dat is geen mythe, maar werkelijkheid. De getuigen zijn er! Wanneer wij ons daarvoor niet afsluiten laten wij het venster naar het Nieuwe Testament open; dat boek van vele evangelisten en apostelen, geleid door één Geest van daarboven.

Deze inzet van het boek geeft moed in onze westerse wereld en het maakt nieuwsgierig naar de beschrijving van twintig thema’s. Ik complimenteer de beide redacteuren dat zij er in slaagden niet minder dan 16 auteurs bijeen te houden en zover te krijgen dat zij op tijd hun bijdragen instuurden! Voor mij is het een bijzonder moment, twee van mijn eigen promovendi hier te mogen feliciteren met de afronding van hun gezamenlijk project.

Ik wens jullie en jullie medeauteurs toe dat de bijdragen in dit boek en tot steun mogen zijn voor het geloof van velen en dat het boek in het verlengde mag liggen van de opdracht die Paulus vol emotie gaf aan zijn jongere medewerker: ,,O Timoteüs, bewaar het pand, u toevertrouwd’’.

Jakob van Bruggen

Theologie van het Nieuwe Testament

Theologie van het Nieuwe Testament, onder redactie van Armin Baum en Rob van Houwelingen, is een thematisch opgezet handboek, bestemd voor afgestudeerde theologen en theologische studenten, maar zeker ook voor betrokken bijbellezers. Het is het resultaat van een uniek samenwerkingsproject tussen Nederlands- en Duitstalige nieuwtestamentici, afkomstig uit diverse stromingen binnen het protestantisme en werkzaam aan theologische opleidingen in Nederland, België, Groot-Brittannië, Duitsland en Zwitserland. De auteurs zien de bijbelse geschriften als het Woord van God, die zichzelf openbaart in de geschiedenis. Daarom is gekozen voor een heilshistorisch perspectief, waarmee de nieuwtestamentische boodschap ook vandaag nog klinkt.