Bijbelwetenschappen

Het is een bekend beeld voor christenen: God als vader. Maar hoe is dat beeld eigenlijk ontstaan, welke plek heeft het in de Bijbel en wat zijn de consequenties van zo’n vaderlijk godsbeeld voor de relaties tussen mensen onderling? Katholiek theoloog Eli Stok zocht het uit en vertelt in dit tweede deel over ‘broederschap’. Als wij ‘broeders’ van elkaar zijn met ‘dezelfde Vader’ hoe ziet die broederlijke relatie er dan uit? En wat doen we als de broeder een zus is?

‘Jezus is Heer’ is de centrale belijdenis van het Nieuwe Testament. Het is een geweldige bemoediging in een context waarin we ons vaak klein en machteloos voelen tussen allerlei machten die ons leven bepalen. Politieke machthebbers die koste wat kost hun invloedssfeer willen vergroten; economische systemen die het moeilijk maken om voor de zwakken en de aarde op te komen; persoonlijke verslavingen die ons gevangenhouden. Veel mensen in de marge van de maatschappij weten dat natuurlijk allang. Voor mijzelf hebben acht jaar in de Centraal Afrikaanse Republiek, één van de armste en onrustigste landen in Afrika, bijgedragen aan dat bewustzijn. Het is de laatste jaren versterkt door politieke ontwikkelingen in de Noord-Atlantische wereld waar ik me toch lang veiliger heb gevoeld.

Hebreeën 11 begint en eindigt met de mededeling dat er van oudsher mensen zijn geweest die om hun geloof geprezen worden (11,2.39). Daartussen wordt eerst een reeks mensen genoemd met een voorbeeld van hun geloof: Abel, Henoch, Noach, Abraham en Sara, Isaak, Jakob en Esau, Mozes, Rachab, Gideon en Barak, Simson en Jefta, David en Samuel. Daarna volgt nog een aantal groepen: profeten die leeuwen de muil toeklemden of vijandelijke legers op de vlucht deden slaan, vrouwen die hun doden terugkregen, martelaren en andere rondzwervende, mishandelde en vernederde geloofsgetuigen.

‘Niet voor schuren die niet duren gaaft Gij vruchtbaarheid, maar opdat op aarde, in uw goede gaarde, niemand honger lijdt’ (LB 718). We zongen het vrijwel ieder jaar in de oogstdienst. Hoewel enigszins stukgezongen is het nog steeds een adequate weergave van Lucas 12,13-21. Jezus waarschuwt voor hebzucht en het oppotten van bezit. Goederen verzamelen zal je niet helpen als je leven in het geding is. Maar erger nog: je ziel loopt gevaar als je alleen voor jezelf leeft en niet deelt met anderen.

Onze relatie met God is een van de thema’s die de vier lezingen voor deze zondag gemeenschappelijk hebben. In de evangelielezing onderwijst Jezus zijn leerlingen over gebed als vriendschap. In de Genesislezing zien we hoe het gebed van een van Gods intiemste vrienden in de praktijk gestalte krijgt. In Kolossenzen roept Paulus de gemeente op tot wandelen met God in een relatie die gebouwd is op en geworteld is in Christus. De psalm bezingt biddend die hechte relatie en de verlossing die deze brengt.

Twee van de lezingen van deze zondag gaan over één man en twee vrouwen. Het is dus verleidelijk en onontkoombaar om de teksten te bekijken op de rolverdeling en gender. Wat hebben de verhalen elkaar vanuit dit perspectief te vertellen? Vullen ze elkaar aan of spreken ze elkaar tegen?

‘Doe wat je zegt.’ ‘Walk your talk.’ In alle menselijke culturen leven we onze kinderen voor dat je woorden en daden één horen te zijn. Op de achtergrond van het verhaal van de barmhartige Samaritaan speelt het ook een rol. Misschien zelfs dusdanig dat ik een nieuwe titel voor het verhaal wil voorstellen: ‘Een Samaritaan doet barmhartigheid’.

Op het eerste gezicht hebben de teksten van deze zondag weinig met elkaar te maken. Maar in elk van de vier teksten vinden we beelden van overvloed, als vooruitzicht om vol te houden óf als aansporing om aan de slag te gaan.

‘Steeds houd ik de Heer voor ogen… U levert mij niet over aan het dodenrijk… U wijst mij de weg naar het leven: voor altijd een lieflijke plek aan uw zijde.’ De slotverzen van Psalm 16 ademen een sfeer van vastberaden doelgerichtheid, een sfeer die is terug te vinden in alle drie de lezingen van vandaag.