Goddelijke pretenties
Op 22 november 2016 verschijnt de Groene Bijbel, een uitgave van de Nieuwe Bijbelvertaling waarin teksten over natuur en duurzaamheid groen gemarkeerd zijn, gedrukt op duurzaam papier. Naar aanleiding daarvan een kleine serie blogs over ‘groene bijbelteksten’.
Aarnoud van der Deijl neemt Psalm 8 als uitgangspunt.
Is Psalm 8 wel een groene psalm? Ja, er staan prachtige, lyrische natuurbeschrijvingen in: “Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door u daar bevestigd, wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt?” Maar direct erachteraan staat dat God de mens “bijna een god heeft gemaakt” en alle dieren “aan zijn voeten heeft gelegd”.
Historici hebben zich de vraag gesteld waarom de natuurwetenschap en de techniek in het christelijke westen zijn ontstaan en niet elders. In grote lijnen luidt het antwoord: er was een combinatie nodig van een Griekse drang tot onderzoeken met een Joodse visie op de schepping. De oude Grieken kenden al het principe van de stoommachine, maar bij hen was het louter speelgoed voor kinderen. Voor de oude Griek was de hele wereld goddelijk. Homerus bijvoorbeeld voorzag bijvoorbeeld in zijn Odyssee steevast het woord ‘bos’ van het bijvoeglijk naamwoord ‘heilig’. Geen haar op het hoofd van welke kale filosoof ook zou op het idee komen om met die stoommachine in de natuur in te grijpen. Daarvoor was de Joodse onttovering van de wereld nodig, de gedachte dat God een Schepper was die boven en buiten zijn schepping stond en de schepping de mens in handen had gegeven.
De onttovering van de schepping ging hand in hand met de vergoddelijking van de mens. De mens is ‘bijna goddelijk’ zegt de psalm, ‘schepper naast God’. Is dat niet juist de oorzaak van het milieuprobleem? Dat we ons heer en meester voelen op aarde en niet meer het besef hebben de aarde in beheer te hebben of te leen van onze kinderen?
Kan zo’n psalm dan wel inspireren tot groen gedrag? Ik denk zelf uiteindelijk wel, en wel langs twee lijnen. In de eerste plaats is het ‘bijna een god’ niet een pretentie, maar een opdracht: de opdracht om net zo zorgzaam met de schepping om te gaan als God. In de tweede plaats is elk mens bijna goddelijk. Zo brengt de psalm ook de opdracht tot gerechtigheid in beeld. De slachtoffers van ecologische rampen zijn altijd als eersten de armen. Ook als we de natuur om ons heen niet meer als heilig en als doel in zichzelf beschouwen, dan nog is ze beschermwaardig als middel tot een menswaardig bestaan van miljarden armen.
Aarnoud van der Deijl is predikant van Oecumenisch Kerkcentrum De Ark in Hoofddorp (horend bij de Protestantse Gemeente Hoofddorp). De Ark is een Groene Kerk.
