Godvergeten

Tim van Iersel schreef het boek Godvergeten. Gedachten over God en geloof. Ds. H.G. de Graaff, predikant in Nieuwerbrug aan den Rijn, schreef een recensie voor Tijdschrift Lichtspoor die u hieronder kunt lezen.

Omgang met mensen die lijden aan dementie vraagt van ons een innerlijke verandering

De komende jaren zal de vergrijzing sterk toenemen en daarmee ook het aantal mensen dat dement wordt. Ds. Tim van Iersel gaat als geestelijk verzorger veel met mensen die aan dementie lijden om. In de christelijke gemeente is er doorgaan te weinig kennis over deze hersendoening en doen nogal wat misverstanden over deze wrede ziekte de ronde. Bijvoorbeeld dat iemand die kampt met dementie geen contact meer met God kan hebben, omdat dat hij dat niet meer kan verwoorden dat wij dat begrijpen. Daarom schreef Van Iersel het boek ‘Godvergeten. Gedachten over geloof en dementie.’ De titel maakt reeds voelbaar hoe verdriet en eenzaamheid, onbegrip en wanhoop een dementeringsproces doorgaans kleuren. Iemand die lijdt aan dementie vergeet niet alleen zélf steeds meer, maar kan ook het gevoel hebben dat God hem/haar vergeet.

In zeven hoofdstukken bespreekt Van Iersel verschillende fasen van een dementeringsproces waarna hij die verbindt met een geloofsthema. Je krijgt dus als lezer inzicht in dit ziekteproces, maar tegelijk wordt duidelijk dat het geloof in God daarin een rol kan spelen. Eerst komen vragen aan de orde die nogal eens boven komen wanneer de diagnose is gesteld: ‘Waarom overkomt míj dit? En, hoe verbind ik dit met het geloof in een goede God?’ Gaandeweg moeten de patiënten veel inleveren en loslaten, God echter blijft hen vasthouden. Naarmate het proces van afhankelijk-worden verder gaat, lijkt het dagelijks leven van de zieke getekend door de uitspraak: ‘Ik ontvang alleen maar en heb niets meer te geven aan anderen’. Dit is vanuit christelijk perspectief gezien niet waar. Hoe verder het proces van aftakeling vordert, hoe groter de angst om te vergeten wie je eigenlijk bent. Wat heeft de Bijbel op dit punt te zeggen? Als mensen zelfs hun omgeving niet meer herkennen, haken familie en vrienden nogal eens af. Hoe begrijpelijk ook, het blijft vreemd, want in de christelijke gemeente horen de leden die lijden aan dementie er principieel helemaal bij.
Als het gaat over het vooruitzicht van deze broeders en zusters, brengt Van Iersel de christelijke hoop ter sprake. Het boek sluit af met een aantal praktische handreikingen om mensen met dementie betrokken te houden bij de (christelijke) gemeenschap. Je merkt aan alles dat het boek opkomt uit de pastorale praktijk. De auteur is fijngevoelig en ter zake kundig.

Verandering van onze innerlijke houding

In 1 Korinthe 12 vergelijkt de apostel Paulus de christelijke gemeente met een menselijk lichaam en schrijft dan in vers 22: ‘Ja, meer nog, de leden van het lichaam die het zwakste schijnen te zijn, zijn echter juist zeer noodzakelijk.’ Deze tekst verwoordt de centrale boodschap van dit boek. In onze westerse maatschappij staat ons denkende brein centraal en zijn functionaliteit en doelmatigheid bepalend. Een dementeringproces, dat gekenmerkt wordt door vergeetachtigheid, moeite hebben met het vinden van woorden of het uitvoeren van alledaagse handelingen, roept het gevoel op dat je er niet meer toe doet in déze maatschappij. Je voelt je overbodig, nutteloos en waardeloos. Maar broeders en zusters die het zwakste schijnen -zoals  mensen die kampen met dementie – zijn echter juist zeer noodzakelijk! Zij bepalen ons er namelijk bij dat zij, hoe diep geschonden ze ook zijn, geliefde schepselen van God zijn en daarom gelijkwaardig aan ons en net zo waardevol als wij zijn.

Om dát in de omgang met hen te ontdekken, hebben wij verandering van innerlijke houding nodig. Daarbij gaat het erom dat we niet langer zo vanuit ons hoofd en verstand leven, maar meer aandacht hebben voor wat er op harts- en zielsniveau bij deze gemeenteleden speelt. Hoe kunnen wij ons die houding eigen maken? Door levenslang navolger te zijn van Jezus Christus en ons aan Hem te spiegelen. En door in het atelier van de Geest bewust aan ons te laten beitelen en schaven.

Muziek en zingen

Verspreid door het boek worden praktische handreikingen gedaan voor de omgang met mensen die kampen met dementie. Van belang is om met hen ‘mee te bewegen’, al naar gelang de fase waarin zij verkeren. Wanneer je (pastoraal) vrijwilligerswerk doet kun je hen ondersteunen. Als het nodig is kun je met hen meegaan naar kerkdiensten. Het is namelijk van groot belang dat zij zo lang mogelijk betrokken kunnen blijven. Ook in een vergevorderd stadium is samen naar muziek luisteren en zingen heel belangrijk. Omdat zij zich ook in dát stadium een bepaald lied kunnen herinneren. De hersengebieden waarmee wij ons muziek herinneren blijven namelijk tijdens deze ziekte het meest gespaard. En in het samen luisteren naar en zingen van Psalmen en geestelijke liederen kan de zieke contact met God ervaren. De ogen lichten dan even op en stralen vrede en rust uit.  

Werkboek

Tim van Iersel schreef een mooi en toegankelijk boek waar we als gemeenteleden onze winst mee kunnen doen. Van harte aanbevolen. Het verdient ook regelmatig herlezing, om daarbij de Geest bewust de ruimte te geven om op een dieper niveau aan onze innerlijke houding te schaven en die verder te veranderen. Om zo kwetsbare gemeenteleden tot zegen te zijn.

Ds. H.G. de Graaff,
Nieuwerbrug aan den Rijn

Naar aanleiding van Godvergeten. Gedachten over geloof en dementie / Tim van Iersel / KokBoekencentrum / als paperback en als e-book

Godvergeten

In Godvergeten biedt Tim van Iersel handreikingen en bemoediging in het omgaan met dementie en God. Dementie brengt je bij de kern van je geloof. Juist omdat je met dementie zo afhankelijk en kwetsbaar bent, juist omdat je cognitieve capaciteiten achteruitgaan, kom je onherroepelijk voor de kernvragen van je leven te staan. Daarom spreekt dit boek over dementie én over God, aan de hand van thema’s die daarbij belangrijk zijn. Het gaat over de vraag naar waarom (waarom overkomt mij dit?), over loslaten, jezelf vergeten en vergeten worden, muziek en vooruitzien.