Goede tijden, slechte tijden

Het verhaal van een pastor in zijn contact met zomaar een buurtgenoot beschrijft prachtig hoe de kerk of de gemeente troost geeft én troost ontvangt… ‘Ik heb je nodig om van je te leren’.

Wanneer wij in onze wijk Soesterkwartier in Amersfoort als gezamenlijke kerken voor het eerst letterlijk naar buiten gaan voor een lunch met de wijk, zegt onze wijkreporter Nel: ‘De kerk komt de kerker uit …!’ Treffender kan de beweging van de kerk, die druk is met zichzelf, niet worden uitgedrukt, denk ik. Nel overlijdt in de zomer van 2020. Ik schrijf deze bijdrage met behulp van haar verhaal. We mogen troost ontvangen als kerk, midden in de wereld. En troost bieden als kerk, midden in de wereld. Goede tijden, slechte tijden!

Openheid voor verlies en verdriet

Ik leer Nel kennen op straat in de wijk en via het buurtnetwerk. Altijd op stap met haar scooter en met haar camera voor reportages in de wijk. Wat een geweldig mens! Ook een worstelend mens met een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Ze kent onrecht van dichtbij. We spreken elkaar in de wijk, en later ook bij haar thuis.

Over geloof zegt ze: ‘Ik ben in dat opzicht wel van de Feyenoord-actie, van geen woorden maar daden. Doe maar wat de basis is. Je naaste liefhebben als jezelf.’ Nel heeft daarin een scherp zicht. Eind juni 2020, kort voor haar overlijden, moet ik nog apart langskomen. Ze wil nog iets kwijt voor haar afscheid: ‘Mensen zeggen wel: De bijstand is vervelend voor je, maar je hebt toch een dak boven je hoofd? Dat troost niet! Heb oog voor de situatie van de ander. Je houdt zelf je kop boven water!’

Het contact in goede en slechte tijden is voor mij een spiegel geworden

Het taalgebruik van Nel is direct. Deze directheid, ook over de rauwheid van het leven, het verlies en het lijden, is voor mij door de jaren heen een geschenk geworden. Het contact met Nel en anderen in goede en slechte tijden is voor mij een spiegel geworden. Het verdriet en de woede van mensen in mijn wijk heeft mij op een onverwachte manier bij mijn eigen verdriet en verontwaardiging gebracht. Om het verdriet in mijn eigen verhaal te erkennen en te kunnen delen.

Juist in het christelijk geloof, met als kern het lijden, sterven en de opstanding van Jezus Christus, worden ervaringen van verlies en lijden serieus genomen. Als het gaat om ‘troost’ kunnen we als kerk voordat we het weten in de ‘reddersrol’ terechtkomen. We willen er vooral voor anderen zijn. We willen troost bieden zodat het weer goed gaat met mensen. Door bezig te zijn met anderen, hoeven we niet stil te staan bij wat we zelf lastig vinden. We vertellen elkaar verhalen over wat goed gaat. We krijgen activerende mails uit ons kerkgenootschap. Het lijkt soms een vlucht naar voren. Terwijl er een alarmerende leegloop is in de kerken en we afbraak voelen van geloof. Verlies van mensen en verlies van contact met nieuwe generaties omdat ‘wij het nu eenmaal zo doen’. Maar wie maakt het bespreekbaar?

De buitenstaander is een geschenk voor de kerk! Dit brengt aanvaarding van kwetsbaarheid!

De buitenstaander als geschenk

De uitnodiging voor ons is, zo geloof ik: door midden in de wereld met mensen te zijn in hun pijn en lijden, komt er ruimte voor de kerk om stil te staan bij haar eigen pijn en lijden. Ruimte om het eigen verhaal onder ogen te zien, om zelf troost en heling te vinden. Alleen als kerk die midden in de wereld de Jezusweg gaat, ‘door Getsemane heen’, vinden wij nieuw leven. De ongemakkelijke omkering van het getroost worden is te vinden in het evangelie. Denk aan Jezus die zich laat troosten door een vrouw met een bedenkelijke reputatie. Zij wast met haar tranen zijn voeten en droogt ze af met haar haren (Lucas 7:36-50)! Denk aan de Samaritaan die de wonden verzorgt van de overvallen man (Lucas 10). Mensen als Nel zijn als de ‘barmhartige Samaritaan’ voor de gewonde kerk.

Kunnen we ons laten helpen door de ander in de samenleving? De buitenstaander is een geschenk voor de gewonde kerk! Dit betekent aanvaarding van kwetsbaarheid. Zo kunnen wij zelf worden gevormd en getroost, met en door Christus in de wereld. Door ons eigen verdriet te erkennen en troost te ontvangen, kunnen wij anderen troosten in de wereld van vandaag. Hoe zien we dat voor ons?

In het zijn ‘onder de mensen’ delen we het gewone leven, in goede en slechte tijden

Kerk ‘onder de mensen’

Nel heeft in haar woonkamer een hoekje gemaakt met kaarsen en een foto uit de krant. Het is een foto van een kerk in puin, met daarbij een gebed: ‘Wees met ons als wij uw vrede zoeken’. Het hoekje met dit gebed raakt mij en ik vraag wat het voor haar betekent. ‘De aan puin geschoten kerk, dat is de onrust onder alle gelovigen. Ze kunnen zo enorm met elkaar in de clinch gaan. Hou nou in Godsnaam die basis vast.’

Bij deze oproep van Nel zie ik een beeld voor me over troost. Openbaring 21 toont het visioen van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Een luide stem roept: ‘Gods woonplaats is onder de mensen, hij zal bij hen wonen. … Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen.’ Wonend ‘onder de mensen’ zal God alle tranen uit hun ogen wissen. Ik zie de kerk wonend ‘onder de mensen’. De kerk die de tranen van de medemens serieus neemt, de kerk die ‘bij hen’ is. Wat zie jij vanuit dit visioen voor je in je verbeelding? Hoe kunnen we samen als kerk dit visioen leven in het hier en nu? Ik verwoord twee dingen die ik praktisch voor me zie.

1. Ruimte en tijd hebben in je leven voor spontane ontmoetingen

Als Nel ziek wordt, ken ik haar al. Daardoor is er vertrouwen, ook als het moeilijk wordt. In het zijn ‘onder de mensen’ delen we het gewone leven, zowel de goede als de slechte tijden. Neem je tijd voor een praatje met je collega’s? Ga je mee met het personeelsuitje? Op een dag gaat het niet lekker met je collega en neem je de tijd om te informeren. Op de voetbalclub blijf je hangen in de kantine. Je kent de mensen van het team van je kinderen. Dan overlijdt de moeder van één van de vaders plotseling. Je stuurt een appje van meeleven. Een moment van oprechte aandacht midden in het leven is troostvol.

Juist het anders zijn van de ander heeft nieuwe perspectieven geopend

Ik denk wel eens gekscherend: ‘In de kerk praten we over hoe je moet leven en de mensen om ons heen doen het.’ Het visioen ‘kerk onder de mensen’ daagt ons uit als kerkenraad, gemeente en gelovigen. Willen we het zwaartepunt van het functioneren als kerk verleggen van de (vele) kerkelijke activiteiten naar meer tijd en ruimte voor spontane ontmoetingen met de mensen om ons heen? Waartoe stimuleer je als kerkenraad je gemeenteleden? Hoe kunnen we de zorg voor mensen, een unieke kracht van de kerk, meer ‘onder de mensen’ laten zijn en niet alleen in onze eigen groep?

2. Een relatie opbouwen met één persoon buiten jouw ‘bubbel’

Jezus spreekt in het evangelie over de herder die 99 schapen achterlaat om het ene schaap te zoeken (Lucas 15:4-7). In plaats van meer willen of moeten, kan dit in de gemeente een nieuwe routine worden: wie is voor jou die ene? Nel was voor mij die ene in deze fase van haar leven om contact mee te houden. Voor wie wil jij open staan in tijd en aandacht? Sluit aan bij wat je raakt. Kies voor iemand buiten jouw ‘bubbel’. Dat is voor mij het meest verrijkend gebleken. Juist het anders zijn van de ander heeft voor mij nieuwe perspectieven geopend.

Nel laat mij zien dat het geloof in onze wijk niet zozeer wordt bediscussieerd, maar vooral wordt gedaan en beleefd. Ik doe mijn geloof nu ook meer, samen met anderen! Ik ervaar dat er openheid ontstaat als ik iemand gaandeweg beter leer kennen. Deze ontmoeting is de plaats waar het evangelie gaat spreken. Niet als de juiste theorie, maar levend, zoekend, met weerklank vanuit het hart. Nel en ik spreken over de waardigheid van ons bestaan in Gods ogen. Over jezelf mogen liefhebben, over God die furieus is over onrecht. Bij Nel thuis vertel ik iets over mijn eigen troost, mijn verbondenheid met Jezus als Heer die sterker is dan de dood. Jezus die vergeeft. Er is ruimte voor gebed om onze worstelingen ‘voor God’ te beleven. Ruimte voor worsteling is troostend!

‘Ik heb je nodig’

Kennen en gekend worden in goede en slechte tijden, door God en door elkaar. Misschien is dat het meest troostende en vreugdevolle om te beleven. ‘Alles maak ik nieuw!’, klinkt er vanaf de troon (Openb. 21,5). Het staat in de tegenwoordige tijd. De kerk met openheid voor verdriet en verlies, wonend ‘onder de mensen’, is deel van dit visioen. Ik geloof dat wij zo deelnemen aan Gods troost in de wereld en zijn vernieuwende aanwezigheid in het hier en nu. Zo kunnen wij als kerk ‘de kerker uit’ en heel worden, samen met de mensen om ons heen.

Bij Nel op de bank kijken we de map met haar gedichten door. Ik maak een foto van het gedicht ‘Nodig’. Ik lees het voor bij haar uitvaart, die plaatsvindt in het speeltuingebouw. In goede tijden, slechte tijden:

Ik heb je nodig, om van je te leren. Ik heb je nodig, omdat je me een spiegel voor kunt houden. Ik heb je nodig, omdat je anders bent. Ik heb je nodig, gewoon van mens tot mens.