Islamitische ‘modelboerderij’ en een groeiende ‘importkerk’

Aan de kaak stellen

Als zodanig werd Saoedi-Arabië de ‘modelboerderij’ van de islamitische wereld. Als hoeder van de islamitische normen en waarden doet dit land zijn uiterste best de rest van de islamitische wereld in ‘wahabitische’ geest te beïnvloeden. Dankzij de oliedollars zendt dit land nu zijn boodschap via de radio, televisie en nieuwere communicatiemiddelen uit tot ver buiten de eigen grenzen en verleent het steun aan de bouw van moskeeën en godsdienstscholen (met leerboeken) in en buiten landen met een islamitische meerderheid. Christenen moeten niet naïef zijn, maar Saoedi-Arabië uiterst serieus nemen.

In de eerste plaats dienen zij het niet-naleven van de mensenrechten in het algemeen en van de godsdienstvrijheid in het bijzonder aan de kaak te stellen. Waarom gaat het Westen door met Saoedi-Arabië te zien als ‘vriend,’ terwijl Osa ma bin-Laden uit dit land voortkwam en Saoedi-Arabische staatsburgers de aanslagen op de Twin Towers in New York (11 september 2001) pleegden? En waarom komt de kroonprins van dit land weg met het opdracht geven tot de moord op een kritische journalist in het eigen consulaat in Istanboel (2 oktober 2018)? Open Doors geeft in elk geval blijk van realisme in het beschrijven en analyseren van de situatie in dat gesloten land. Op het punt van de naleving van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) behoort Saoedi-Arabië eerder tot de categorie van dictaturen dan die van modelstaten.

Eindtijd-opvattingen

Binnen de islamitische wereld bestaan verschillende opvattingen over de eindtijd. In sommige speelt Saoedi-Arabië een belangrijke rol. Eén daarvan schetst de terugkeer van Jezus/Isa (nu lichamelijk in de hemel) op aarde tijdens het morgengebed om vervolgens alle varkens te doden, alle kruistekens te breken, veertig jaar de aarde vreedzaam te besturen, en dan begraven te worden naast Mohammed in Medina. Hierbij gaat men ervan uit dat aan het einde der tijden alle wereldburgers moslim zullen worden en de islam zal fungeren als de enige godsdienst op aarde: tot eer van Allah.

Ook met betrekking tot het denken over de eindtijd moeten christenen niet naïef zijn. Uitgaande van het geloof dat God/Allah alle talen verstaat en geen voorkeurslanden heeft, dienen zij moslims ervan te overtuigen dat ook zij vast geloven in een eindoordeel van God/Allah over de wereldgeschiedenis, uit te spreken door Jezus/Isa. Zij dienen moslims deelgenoot te maken van hun geloofsvisie, die niet materieel, maar spiritueel van aard is: God/Allah zal een nieuwe hemel en een nieuwe aarde scheppen, zonder tempels, kerken en moskeeën, zonder priesters en profeten, en zonder heilige boeken – dan zal God/Allah zelf alles en in allen zijn.

Noot

1 W ahabisme’ is een stroming in de islam die gestart is als zendingsbeweging en sinds de oprichting van Saoedi-Arabië de staatsgodsdienst is. Wahabisme is enorm verweven met salafisme, de aanduidingen worden dan ook door elkaar gebruikt.

— Jan A.B. Jongeneel is honorair emeritus hoogleraar Missiologie aan de Universiteit Utrecht.

Arbeidsmigranten

Toch is dit slechts een deel van het verhaal. In de afgelopen decennia is de kerk exponentieel gegroeid in de Golfstaten Koeweit, Bahrein, Verenigde Arabische Emiraten, Qatar, Saoedi-Arabië en Oman. Eerst door de komst van Britse en Amerikaanse oliewerkers in de jaren zestig, later door de instroom van vele arbeidsmigranten uit Azië en Afrika. In totaal wonen er vijftien miljoen arbeidsmigranten in de Golf, op een totale bevolking van vijftig miljoen. Het aantal christenen wordt door de kerken geschat op vijf miljoen. Dit maakt het de grootste christelijke gemeenschap in het Midden-Oosten na Egypte met tien miljoen christenen.

Christen-loos millennium

Het christendom werd destijds naar het Arabisch schiereiland gebracht door de Assyrische Kerk van het Oosten, de Nestorianen. Met de komst van de islam verdwenen deze christelijke gemeenschappen praktisch volledig uit de Golfregio. Dit zou voor een millennium zo blijven.

Medische zorg en bijbels

Eind negentiende eeuw startte de American Arab Mission haar werkzaamheden in de regio. Hoewel de zendelingen in eerste instantie met argusogen werden bekeken door de lokale bevolking, wisten zij wel hun vertrouwen te winnen, met name vanwege hun grote bijdrage aan de gezondheidszorg. Sheikh Mubarak in Koeweit concludeerde dat deze medische zendelingen ‘were good people of faith and they were there to help the community’.

Deze eerste zendelingen hadden wel degelijk de intentie om niet alleen in daden, maar ook in woorden het evangelie te brengen. Zo deelden ze bijbels uit en werd er geëvangeliseerd. Al gauw werd echter duidelijk dat de lokale bevolking de medische zorg van de zendelingen erg waardeerde, maar dat ze weinig moesten hebben van de Bijbel, een verboden boek in hun ogen.

De nalatenschap van deze protestantse zendelingen ligt dan ook met name in hun bijdrage aan de lokale gezondheidszorg en niet zozeer kerkplanting. Het aantal lokale christenen wordt geschat op minder dan duizend mensen op het gehele Arabisch schiereiland. Zijn de Golfstaten dan toch ‘onbereikt’?

Tolerant en open?

Landen als Koeweit, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten profileren zich graag als tolerante en open naties waar in tegenstelling tot buurland Saoedi-Arabië een grote mate van godsdienstvrijheid is. Toch zijn hier wel enkele kanttekeningen bij te plaatsen.

De godsdienstvrijheid geldt enkel voor expats en arbeidsmigranten. Het is kerken verboden te evangeliseren onder moslims en er heerst een groot taboe op het overstappen naar een andere religie.

Tegelijkertijd zijn er soms wel momenten om iets van het geloof met moslims te delen. Zo staat het Bijbelgenootschap met een stand op de jaarlijkse boekenbeurs, waar men ook met moslims vaak goede gesprekken voert over de Bijbel. Christelijke samenkomsten mogen alleen plaatsvinden in kerkgebouwen. Het land hiervoor is vaak gedoneerd door de overheid. Veel migrantenkerken maken gebruik van bestaande kerkgebouwen. Zo herbergen de Anglicaanse kerken in Dubai, Sharjah en Abu Dhabi gedurende de week maar liefst zeshonderd gemeenten in vijftig verschillende talen van verschillende kerkgenootschappen!

Literatuur

– Andrew Thompson, The Christian Church in Kuwait: Religious Freedom in the Gulf, Kuwait: Saeed & Sameer, 2010 – Andrew Thompson, Christianity in the United Arab Emirates. Culture and heritage, Dubai, Abu Dhabi & London: Motivate, 2011

— Wilma Wolswinkel is relatiebeheerder Zending voor het Midden-Oosten bij Kerk in Actie.

– Fred Stickert, ‘Christianity in the Gulf’, Washington Report on Middle East Affairs, March 2000, 68-71.