Kerkgebouwen dicht
In de rubriek Signalement willen we een hedendaagse verandering signaleren binnen de kerk of van de kerk in relatie tot de samenleving – wat valt op? wat verbaast of ergert ons? welke dilemma’s en overwegingen komen we tegen?
De kerk was dicht
Het was een zware tijd, het afgelopen jaar voor de gelovigen. Ik kwam in april 2020 in Groningen wonen, alles was net op slot, de eerste lockdown. Toen er in juni weer wat ruimte kwam en veel kerkgebouwen hun deuren openzetten, ook door de week en zelfs elke dag het stiltecentrum, heb ik daar dankbaar gebruik van gemaakt. En ik gaf me op om ‘s zondags de diensten bij te wonen. Dat mocht, met 30 mensen.
Maar verder was het een kale bedoening. Geen koffie na de dienst, geen wandelgang gesprekken. Niet echt een tijd om de sfeer van de gemeente te leren kennen. Wel heb ik genoten van het gebouw. Ik ging er weleens speciaal heen op mijn wandelingen door de stad. Mijn ervaring is dat er nog te weinig wordt gedaan met het gebouw van de kerk. Dat zette mij aan het denken. Meer mensen kunnen genieten van een gebouw. Ook als het dicht is.
Het kerkgebouw
Elk kerkgebouw heeft een eigen karakter. De Nieuwe Kerk in Groningen is een monumentaal gebouw, op een verhoging gebouwd, en je kunt er prachtig omheen wandelen. De kerk heeft vier deuren. Bij elke deur is wel iets bijzonders te zien. Een prachtig plakkaat, wat affiches over wat in het verleden allemaal gebeurde, een oude deur, en de vorm is dezelfde als van de Noorderkerk in Amsterdam. Er is een groenstrook om de kerk heen, en daar dwalen ook regelmatig mensen uit de buurt, die hun hond uitlaten, of een mobiel gesprek hebben met iemand… Kortom, het gebouw ‘staat’ in de buurt en het is prettig er te zijn. En: door buurtbewoners wordt elke dag om 9.00 uur een van de deuren geopend, waardoor je via het portaaltje het Stiltecentrum kunt bereiken. Klein, voor twee mensen genoeg. Om 4 uur gaat de deur weer op slot.
De eigenheid van het kerkgebouw
Hoe staat dat met het gebouw van jouw kerk? Kun je eromheen lopen? Is het gemakkelijk te bereiken? Kun je naar binnen kijken, of zijn de ramen te hoog? Zijn er bijzondere ornamenten bij de kerk of bij de deur? Is er informatie te vinden voor mensen die nieuwsgierig zijn? Hoe zit het met de tuin, is het de moeite waard erdoorheen te lopen, en mag dat? Hoe staat het met de buurt? Is het de moeite waard daar te wandelen? Allemaal vragen die je jezelf kunt stellen bij het gebouw.
Kleine kerken in een dorp zijn vaak het middelpunt van het dorp. Dat heeft grote voordelen. De kerk is niet alleen van de gemeenschap, maar van ‘het hele dorp’. Dat daagt uit om meer met het gebouw te doen. Als het dicht is, zijn er toch mensen die er graag vertoeven. Misschien is er een bankje, staat er een oude boom, is het bij een pleintje… Kortom, het kan een ontmoetingsplek zijn voor mensen die daar even een wandeling maken. Het kan ook zijn dat de kerk verscholen is, achteraf, net buiten het dorp neergezet. Je kunt erover nadenken hoe dat aantrekkelijker te maken. Ik kom daar op terug.
Er zijn allerlei soorten en maten van kerken in de stad. Oude kerken, nieuwe kerken, verbouwde kerken, kerken die een multifunctionele functie hebben… Het voert te ver daarop in te gaan. Je kunt zelf bedenken wat het eigen karakter is van jouw eigen kerkgebouw. Wat is de ligging? Welke bijzondere ornamenten zijn te zien aan de buitenkant?
Het gebouw aantrekkelijk maken
In de periode van Corona hebben weinig kerken iets gedaan met hun gebouw. Het was te ingewikkeld, overschakelen op digitaal, eigen vormen vinden om contact met mensen op te bouwen, hele andere uitdagingen kwamen op de pastores en vrijwilligers af. Ik vond het jammer dat er weinig is gedaan met het gebouw. Maar dat kan alsnog! Als een nieuwe uitdaging…
Enkele tips:
- De tuin bij de kerk. In het gras kunnen bollen geplant. Zo wordt het elke lente vrolijk. Er kunnen natuurlijk ook andere planten geplaatst. Zoek vrijwilligers die graag tuinieren en geef hun een eigen verantwoordelijkheid (met planten die in de Bijbel genoemd worden?).
- De toegangsdeuren en ramen. Bij sommige kerken vond ik bijzondere ornamenten, glas-in-lood ramen of zelfs een bijbelverhaal op het glas getekend. Is daar een verhaal bij? Maak dat bekend, niet alleen voor gemeenteleden, maar voor de hele buurt, het hele dorp.
- Informatie over de gemeente. Maak eens een mooie folder over de gemeente. Een folder die meegenomen kan worden. Of hang een duidelijke poster op. Zo worden mensen nieuwsgierig.
- Open de deuren ook een keer overdag. Er zijn vast vrijwilligers die een paar uur in de kerk willen zitten om mensen te ontvangen.
- Maak ruimte voor een stiltecentrum. Veel mensen willen graag even binnen lopen en een kaarsje aansteken. Juist ook mensen die niet bij de kerk horen.
- En wat dacht u van activiteit buiten of een pelgrimswandelroute door de buurt?
Het kerkgebouw. Maak er wat van. Laat het leven. En als het kan, laat de mensen naar binnen gluren. Ook als de deuren dicht zijn!
Nelleke (mw. drs. C.A.) Boonstra is emeritus-predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Zij is lid van de redactie van Ouderlingenblad.