Luisteren naar Gods geliefde Zoon

Toen kwam er een wolk, die hen overdekte, en uit de wolk klonk een stem: ‘Dit is mijn geliefde Zoon, luister naar Hem!’ (Marcus 9:7)

• Schriftlezing: Marcus 9:(1)2-10(13)
• Preektekst: Marcus 9:7
• Thema: Heerlijkheid en lijden gaan samen.
• Zie ook: preekschets 2e zondag veertigdagentijd voor 1 Koningen 19:9-18

Liturgisch kader

In de veertigdagentijd volgen we Jezus op weg naar Jeruzalem, op weg naar Golgota. In deze periode leren wij als discipelen dat de weg naar de verheerlijking een weg door lijden en tegenstand is. Ware discipelen houden vast aan de hoop op verheerlijking, ook wanneer hun geloof op de proef wordt gesteld.

In Marcus 9:(1)2-10(13) leren de discipelen, dat Jezus’ status bij God nog zoveel glorieuzer is dan ze associëren met ‘de christus’ en dat desondanks de weg van heerlijkheid een weg door lijden en sterven is.

Mogelijke liederen:

• Opwekking 803: Vol ontzag (ontzagwekkend is uw heiligheid)
• Liedboek 2013: 544 – Christus naar wie wij heten
• tis good, Lord, to be here

Uitleg

Context

Het is belangrijk om deze perikoop in context te plaatsen en niet enkel op de verheerlijking te focussen; want deze passage zit tussen de eerste aankondiging van Jezus’ lijden en sterven met de oproep je kruis op te nemen enerzijds en de aankondiging anderzijds dat de Zoon des mensen uit de doden zal opstaan (en dus eerst zal sterven).

Voorafgaand aan onze passage is de uitspraak van Jezus, dat sommigen van zijn toehoorders niet zullen sterven vóór ze het koninkrijk van God in al zijn kracht zien komen (9:1). Maken we in onze passage dan de vervulling van die voorspelling mee?

Onder bijbelgeleerden is er discussie of de verheerlijking op de berg een verwijzing is naar de wederkomst van Christus, dan wel naar zijn opstanding uit de dood. We gaan in onze uitleg mee met de idee, dat het een ‘voorproefje’ is van de verrijzenis, en dus van Jezus’ voorspelling in 9:1.

Discipelen

Dze gebeurtenis is geschied ten behoeve van de discipelen en verteld vanuit het standpunt van hun ervaring: Jezus nam hen met zich mee, Hij veranderde van gedaante voor hun ogen, Elia en Mozes verschenen aan hen. De stem uit de wolk spreekt de discipelen aan (‘luister naar Hem’).

Jezus neemt Petrus, Jacobus en Johannes mee op een hoge berg, daar waar geen anderen zijn. De hoge berg doet denken aan andere momenten van bijzondere Godsopenbaringen, niet in het minst bij Mozes (Exodus 24) en Elia (1 Koningen 19).

Voor de ogen van de discipelen verandert Jezus’ aanschijn, ‘gedaante’ vertaalt NBV. Marcus focust op de kleren van Jezus en hij vindt geen passende beschrijving om die helderheid mee te vergelijken. Het is duidelijk dat het niet om de kleren gaat, maar om de ‘metamorfose’ van Jezus (het Griekse woord metemorphōthē wordt gebruikt voor ‘veranderde van gedaante’).

Hoog tempo

Zoals gebruikelijk heeft de vertelling bij Marcus een hoog tempo. In één vers (4) geeft hij aan dat Elia en Mozes verschijnen en met Jezus praten. Er is geen tijd om uit te leggen waarom zij daar zijn, of hoe de discipelen hen herkennen. Waarschijnlijk is hun aanwezigheid te verklaren, doordat ze allebei in het Joodse wereldbeeld eschatologische hoop vertegenwoordigen: een nieuwe Elia, een Profeet als Mozes. Elia werd al vermeld in 8:28 en opnieuw in 9:12-13. De huidige perikoop staat echter bol van verwijzingen naar en echo’s van Mozes. Er is sprake van een Mozes-typologie met echo’s van Exodus 24 en 34. Zowel Elia als Mozes zijn profeten die in weerwil van grote tegenstand Gods verlossing brengen aan het volk.

Het mag niet verbazen, dat de discipelen overdonderd zijn door de gebeurtenis. En het is ook geen verrassing dat Petrus het woord neemt, zelfs al wist hij niet goed wat zeggen. Hij spreekt Jezus aan met ‘rabbi’. Hoewel dat een respectvolle titel is, staat het toch in schril contrast met zijn belijdenis dat Jezus ‘de Messias’, ‘de christus’ is (8:29) en met Gods stem die zo meteen zal klinken.

Gods stem

Net zoals er bij Mozes op de Sinaï een wolk verschijnt van waaruit Gods stem klinkt, zo ook hier. God herhaalt hier voor de discipelen dat Jezus zijn geliefde Zoon is. Dezelfde boodschap klonk van Godswege bij Jezus’ doop – al was de boodschap bij de Jordaan gericht aan Jezus, terwijl het hier duidelijk ten behoeve van de discipelen is. Ze worden opgeroepen om te luisteren naar Hem. Om alle verwarring uit te sluiten is alleen Jezus nog zichtbaar. De stem uit de wolk heeft de identiteit en autoriteit van Jezus duidelijk gemaakt (vergelijk Exodus 19:9 waar de stem uit de wolk de autoriteit van Mozes vestigt).

Petrus had voorgesteld om drie tenten te bouwen. Het verschijnen van de wolk als teken van Gods aanwezigheid roept wel herinneringen op aan de tabernakel in Exodus. Petrus moet echter nog leren dat Gods sjechinah niet in een tent van stof te vatten is, maar vlees geworden is in Jezus, Gods geliefde Zoon (zie Johannes 1:14, 1 Johannes 1:1-3 en 2 Petrus 1:16-18).

Het verbod van Jezus aan de drie om over de verheerlijking te spreken vóór de verrijzenis of opstanding plaatsvond (vers 9), geeft aan dat lijden een wezenlijk onderdeel van Jezus’ identiteit en zending (vergelijk Marcus 8:31-38) is. De heerlijkheid van Jezus kan pas goed verkondigd worden in het licht van dat lijden.

Wat aan de discipelen door deze gebeurtenis duidelijk moet worden is, dat door het zien van de hemelse glorie Jezus méér is dan een gewoon menselijke leraar, dat de aanwezigheid van Elia en Mozes wijzen op zijn messiaanse rol en dat de stem uit de wolk zijn identiteit bevestigt als de Zoon van God.

Aanwijzingen voor de prediking

Om de lijdenscontext mee te nemen, is te overwegen om de passage uit het leesrooster (Marcus 9:2-10) uit te breiden tot Marcus 9:1-13. Geen van de bestudeerde commentaren behandelde Marcus 9:2-10 als een aparte perikoop.

Hoewel boeiend om te proberen te achterhalen over welke berg het gaat, moeten we volgens exegeet France beseffen dat de precieze locatie van de berg alleen voor de toeristische industrie belangrijk is.

Het tekstgedeelte focust op de discipelen – probeer dat aan te houden in de preek. Discipelschap is misschien wel het belangrijkste thema van het Marcusevangelie.

Verheerlijking en verhoging

Er zijn een aantal interessante gelijkenissen en verschillen te noteren tussen de ‘Jezus’ verheerlijking op de berg’ en ‘Jezus’ verhoging op Golgota’. Deze vergelijking brengt ook weer Jezus’ lijden ter sprake zodat de ‘verheerlijking’ niet tot triomfalisme leidt. Dat is namelijk een valkuil van een exclusieve focus op 9:(1)2-8. Door de verwijzing naar Jezus’ dood (9:12) mee op te nemen in de prediking blijft de paradoxale spanning tussen Jezus’ glorie en zijn lijden en sterven behouden. In Marcus 1-8 zien we Jezus’ succesvolle bediening in Galilea, vol wonderen en exorcismen. Maar vanaf Marcus 9 is Jezus gericht op Jeruzalem, en dus Golgota, als integraal deel van zijn goddelijke missie. Zijn lijden en zelfs zijn dood zijn geen teken van falen. De ‘verheerlijking’ herbevestigt voor de eerste toehoorders (en ons) dat Jezus Gods geliefde Zoon is. Het lijden van Jezus is niet onverenigbaar met zijn heerlijkheid.

Doel perikoop

Eén van de belangrijkste doelen van deze perikoop is het onthullen van de ware identiteit van Jezus als Zoon van God. Dat is een thema dat in het hele Marcusevangelie terugkomt: aan het begin (1:1) en bij zijn doop (1:11) en aan het einde, in de belijdenis van de Romeinse centurio (15:39), en hier in ons tekstgedeelte, op het scharnierpunt van het evangelie (9:7).

De christenen aan wie Marcus zijn evangelie schrijft, kennen zelf vervolging en moeite. Zij worden er door deze passage aan herinnerd dat de weg van de discipelen de weg van Jezus is, een weg naar heerlijkheid, maar wel door lijden heen. De aanwezigheid van moeite, lijden, vervolging, is geen bewijs van Gods ongenoegen. Het is verleidelijk om succes te zien als teken van Gods zegen, en de aanwezigheid van pijn, moeite en lijden als teken van Gods ontevredenheid. Wie met tegenstand geconfronteerd wordt, kan zich wel optrekken aan het visioen van de verheerlijkte Jezus. Daar zien we het ware gelaat van Hem die we volgen.

Ideeën voor kinderen en jongeren

Een gesprek over succes gelinkt aan Gods goedkeuring. Het doet denken aan het lied van Herman Brood & Henny Vrienten ‘Als je wint – heb je vrienden, rijen dik, echte vrienden. Als je wint, nooit meer eenzaam, zolang je wint…’ 

Is Jezus enkel onze superheld of identificeren we ons ook met Hem in zijn lijden?

Geraadpleegde literatuur

• Edwards, James R. The Gospel According to Mark. PNTC. Leicester, 2002.
• Evans, Craig A. Mark 8:27–16:20, vol. 34B, WBC. Dallas, 2001.
• France, R.T. The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek Text. NIGTC. Grand Rapids, MI, 2002).
• Garland, David E. Mark, The NIV Application Commentary. Grand Rapids, MI, 1996.