Paolo cognetti – de acht bergen

In mijn jeugdjaren boekten mijn ouders op Texel elk jaar een vakantiehuisje en sindsdien is het ‘ons’ eiland gebleven. Zou ik er het hele jaar willen wonen? Nee. Hoor ik er thuis? Ja.

Ik heb in vakanties bergen en hoogvlaktes, zeeën, rotskusten en savannes gezien. Boeiend, indrukwekkend, maar een overzichtelijk landschap, begrensd, past bij mij. Zou ieder mens een landschap hebben dat bij je hoort, waar je je mee verbonden voelt?

Weerspiegelt dat landschap je karakter of vormt het je juist? En woon je daar dan ook? Of beslist niet?

Deze vragen kwamen boven na lezing van De acht bergen. En nog veel meer.

Inhoud

Pietro Guasti is enig kind. Zijn vader Giovanni is chemicus in Milaan en zijn moeder werkt daar als wijkverpleegkundige. Pietro’s vader is bezeten van bergbeklimmen en ’s zomers kiest hij steeds weer nieuwe bergen uit om te bedwingen.

Pietro’s moeder pleit voor een vaste plek voor de zomermaanden en als Pietro elf jaar is kopen ze een huis in het bergdorpje Grana, in noordwest-Italië.

Daar sluit Pietro vriendschap met de even oude Bruno, een dorpsjongen.

Die vriendschap wordt alleen in de zomermaanden gevoed, maar blijkt bestand tegen langere periodes waarin de jongens, later mannen, elkaar niet zien.

Pietro maakt zich los van zijn vader en zoekt zijn eigen levensweg. Bruno daarentegen bouwt een band op met Pietro’s vader. Bruno kiest voor een leven als bergbewoner, maar moet daar de consequenties ook van aanvaarden. Pietro wordt wereldreiziger en ook hij betaalt daarvoor zijn tol.

Structuur

Het boek bestaat, na de proloog, uit drie delen van elk vier genummerde hoofdstukken. In de proloog vertelt de ik-figuur (=Pietro) over zijn ouders en zijn vroege kinderjaren.

In deel 1, De bergen uit mijn kindertijd, leer je het leven van de jonge Pietro en zijn vriend Bruno kennen. Je gaat mee op hun ontdekkingstochten in de omgeving van het dorp Grana en op hun bergtochten met vader Giovanni. Je ziet hoe er verwijdering ontstaat tussen Pietro en zijn vader. Je kunt je afvragen of die kloof onvermijdelijk was. En ook wie van hen er het meest onder geleden heeft.

Deel 2, Het huis van verzoening, speelt twintig jaar later. Er is veel veranderd in het leven van Pietro, maar de vriendschap met Bruno blijkt rotsvast gebleven.

Samen bouwen ze in die lente en zomer een huis op het stuk grond dat vader Giovanni had gekocht. In het opschrift beitelt Pietro de tekst ‘De herinnering is het mooiste toevluchtsoord’. Wat bedoelt hij ermee? Waarom een toevluchtsoord? Voor wie?

In deel 3, De winter van een vriend, lees je hoe hun beide levens zich daarna ontwikkelen. Dat van Pietro als documentairemaker in Azië, dat van Bruno als bergbewoner met een gezin op de alm nabij Grana.

‘Jij bent degene die komt, ik ben degene die gaat. Zoals altijd, toch?’, zegt Bruno (pag. 159). Een keuze? Een roeping? Een lot? En wat brengt het hun? Is dat onder woorden te brengen?

Het zevende hoofdstuk bevat de voorgeschiedenis van de ouders van Pietro. Wat de inhoud betreft had het ook aan het begin van het boek kunnen staan, maar het viel me op dat het precies in het midden van het boek is geplaatst.

Waarom? Heeft het verhaal van zijn ouders op dat moment een functie in het leven van Pietro? Of hebben wij, de lezers, het nodig? Geeft het inzicht, verklaringen? Maar welke dan?

Personages

Ook al speelt Pietro’s moeder een duidelijke rol in het verhaal, de drie personen om wie het draait zijn voor mij vader Giovanni, zoon Pietro (of eigenlijk Piero) en vriend Bruno. Pietro heeft niet dezelfde drang en constitutie als zijn vader om heel ver omhoog te gaan de bergen in, hij heeft na 1500 meter erg veel last van hoogteziekte. Bruno is wel uit het juiste hout gesneden. In 1984, tijdens de ene tocht met zijn drieën, zijn ze samen op de gletsjer: ‘[…] alleen wij drieën, wat daarna nooit meer zou gebeuren, met een touw dat ons onderling verbond, of we dat nu wilden of niet.’ (pag. 57)

En als ze alle drie weer afdalen lees je: ‘Ik had nog het moment voor ogen dat ik ze daar samen opgetogen had zien staan, naast elkaar, als vader en zoon.’ (pag. 58)

Er volgen nog veel vaker opmerkingen over de band tussen vader en Bruno. Dat roept vragen op. Is Pietro alleen biologisch gezien zijn zoon? Wat is er nodig voor een goede vader-zoonrelatie? Is er sprake van rivaliteit tussen Pietro en Bruno, zoals tussen broers vaak het geval is? En wat te denken van Pietro’s overdenking op pag. 203: ‘Als we broers waren geweest, dacht ik, was Bruno zonder meer de eerstgeborene geweest. Hij was degene die bouwde. [….] Ik was het kleine broertje dat zijn tijd verdeed. [….]’ Een uitspraak die Bijbelse associaties oproept.

Kortom, het motief van de vader-zoonrelatie is één van de belangrijkste in deze roman.

Symboliek

De reizen van Pietro brengen hem ook naar Nepal en daar ontmoet hij een oude Nepalees die hem het verhaal van de acht bergen vertelt. Het is een indrukwekkende gelijkenis die Pietro erg aanspreekt en die hij Bruno later doorvertelt (pag. 209). Het is jammer om dat verhaal in dit artikel al prijs te geven. Maar als het van toepassing is op de levens en karakters van Pietro en Bruno, dan kan ik ook de vraag stellen of we onszelf erin herkennen. En opnieuw de vraag: hebben we een keuze als het gaat om ons levensdoel? Kunnen we worden wie we zijn, zoals tegenwoordig gepropageerd wordt? En, als we ons pad lopen, brengen we dan iets goeds tot stand?

Veel in deze roman is op een symbolisch niveau te bespreken. De beek met zijn obstakels die zo’n grote rol speelt. Het stromende water van de rivier: waar is de toekomst, stroomafwaarts of stroomopwaarts? De hemelbegrafenis. De seizoenen: ‘van de winter had ik totaal geen weet.’ (pag. 93) En dan heb ik het motto nog niet eens vermeld.

Tot slot

Lopen in de bergen is stap voor stap omhoog gaan. Niet kijken naar de top, maar alleen naar het pad vlak voor je. Een huis bouwen is steen voor steen aandragen en plaatsen. Niet vragen hoeveel tijd het zal vergen.

Deze roman is zin voor zin lezen, niet kijken naar het aantal pagina’s, hoeveel nog. Nee, genieten van elke zin, en zeker van de allerlaatste alinea.

Auteur

De Italiaan Paolo Cognetti (1978) studeerde korte tijd wiskunde, maar stapte al snel over naar de filmacademie in Milaan waar hij in 1999 afstudeerde. Hij is inmiddels documentairemaker en schrijver. Door zijn roman De acht bergen kreeg hij internationale bekendheid.