Pionieren in gemeenschapsvorming

Christelijke gemeenschapsvorming

In het derde deel van dit boek richten we ons op de praktijken voor kerk-zijn in de 21e eeuw. Dit hoofdstuk gaat over praktijken en het vormen van christelijke gemeenschap, in het licht van de aanwezigheid en de beloften van God. Margreet en Chris (38) wonen inmiddels negen jaar in een volkswijk van een stad in Oost-Nederland. Margreet vertelt over haar ervaring met gemeenschap. ‘We zijn het samen soort van verleerd om community te zijn als individuele westerse mensen. Dat ik gewoon denk: ik heb het niet van mijn ouders geleerd. Ik moet het zelf opnieuw uitvinden. En dan praat ik met mijn buurvrouw uit Ethiopië en dan denk ik: jij snapt hier veel meer van dan ik.’ Margreet verwoordt een leerproces rondom gemeenschap en verbinding, midden in het leven van alledag. Deze houding in het zoeken naar vormen van verbinding en gemeenschap is herkenbaar in een breder leerproces vandaag als kerk en als samenleving, in een wereld vol diversiteit. In de loop van deze eeuw komt naar voren dat er binnen de kerk nog weinig visie is op hoe christelijke gemeenschappen eruit kunnen zien vanuit reflectie op de postchristelijke tijd (Paas 2016: 189-90; De Jonge 2022: 243). De trend laat een verminderde betrokkenheid zien van mensen bij georganiseerde manieren van geloven in een kerkelijke structuur. Ook het organiseren van onderlinge verbondenheid blijkt in diverse kerken een vraagstuk (Riphagen e.a. 2022: 21). Te midden van deze onzekerheid en kwetsbaarheid toont het verhaal van lokale christelijke gemeenschappen tegelijk een meer complex beeld. Wie er oog voor heeft, merkt gemeenschappen op die bloeien en samenwerken rondom vitaliteit, wijsheid en hoop voor een ‘gemeenschappelijk leven’
(Benac 2022: 5).

Gemeenschap ‘doen’ als experiment

In dit hoofdstuk verdiepen we ons eerst in de ervaringen met christelijke gemeenschap vanuit drie interviews. Een levensecht beeld van gemeenschap komt op, waarin gemeenschap als confronterend en als helend wordt ervaren. De interviews moedigen aan tot kwetsbaar aanwezig zijn op een concrete plaats en tot gemeenschap ‘doen’ als experiment. We stellen de vraag hoe God hierin vandaag werkt, met het oog op het opnieuw verbeelden van de kerk. We reflecteren vervolgens op christelijke gemeenschap in de 21e eeuw vanuit deelnemen in Gods missie, gericht op een ‘gemeenschappelijk leven’. Van daaruit komen we bij een nieuwe verbeelding van praktijken die het beleven van gemeenschap levend maken rondom Christus, midden tussen de mensen. Wanneer we aansluiten bij de beweging van de heilige Geest komt er ruimte voor deelname van ieder en wederkerigheid. Aansluitend hierop geven we een beeld van hoe gemeenschap als het ‘wij’ wordt gevormd in navolging van Christus, met eigen structuur en grenzen. We krijgen ten slotte oog voor een ‘ecologie van kerk’, die verder reikt dan het verstaan van de plaatselijke kerk als de primaire plek van bediening en samenkomen.
De gerichtheid op Gods koninkrijk brengt samenwerking tot stand
tussen individuen en gemeenschappen, in de hoop en verwachting dat de Geest verbindt.

[…]

Reflecties op gemeenschapsvorming

Wanneer we de praktijkverhalen op ons laten inwerken, zien we dat gemeenschap constant gebeurt, ook in onze tijd. Gemeenschap gebeurt rondom de eredienst en in het park, bij de koffieochtend en aan de keukentafel. Er worden ruimten en plekken gemaakt waar relatie kan ontstaan (vgl. hoofdstuk 4 Plaats). Het zijn plekken rondom Jezus, soms in een experimentele mix van christelijke praktijken. Relaties zijn hier niet functioneel of instrumenteel, gericht op het bereiken van doelen, maar hebben waarde in zichzelf. We worden uitgenodigd om ‘met open ogen, open oren’ gemeenschap te leren opmerken, wakker in Gods wereld. Het beeld van gemeenschap dat wij vaak onbewust hebben is een vorm van duurzaam en permanent samen leven en samen optrekken, misschien het liefst met gelijkgestemden. De praktijk is echter veelal anders in onze tijd, ook in de kerk.

Gemeenschap functioneert veel meer op een vloeibare manier, in tijdelijke en lichte netwerken.

Gemeenschap functioneert veel meer op een vloeibare manier, in tijdelijke en lichte netwerken. Zoals Petra verwoordt gaat het om oprechtheid in de relatie, in het moment. Soms is dit contact het begin van meer, soms blijft het bij een moment. Iets van het diepmenselijke verlangen naar verbinding en zingeving komt tot leven. Kunnen we deze ‘liefde in het moment’ op een bepaalde plaats opmerken als deel van Gods missie en ervan genieten? De interviews moedigen aan tot experimenteren met christelijke gemeenschap. Het gaat daarbij om manieren van het leven delen op een concrete plaats, zowel binnen de christelijke gemeenschap als in de bredere gemeenschap. Johan duidt dit als beweging van de heilige Geest: ‘De Geest waait nog steeds.’