‘Pleidooi voor een kerk die wacht’

Het is te betreuren dat het boek dat Lucas geschreven heeft als vervolg op zijn Evangelie ‘Handelingen der apostelen’ heet. Het wekt de verkeerde indruk dat de kerk staat of valt met wat mensen, christenen – hoe goed bedoeld ook – verrichten. Alsof de kerk de ster is van haar eigen verhaal. Het geheim van de kerk ligt in het handelen van God zelf, en daarom is het woord van Jezus aan zijn leerlingen cruciaal: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem, maar blijf daar wachten tot de belofte van de Vader (…) in vervulling zal gaan’ (Handelingen 1:4).

Ziehier een kerngedachte uit het nieuwe boek van Andrew Root, hoogleraar aan het Luthers seminarie in St. Paul (Minnesota). Root schreef al meerdere boeken rond het thema ‘Kerk-zijn in een seculiere tijd’. In dit boek Wachten op God maakt hij de vertaalslag naar de praktijk van het kerkelijke leven. Blair Bertrand was daarbij de intermediair.

Zoektocht naar groei

Andrew Root signaleert in onze seculiere tijd een krampachtig streven van de kerk naar relevantie. In zijn beschrijving herkennen wij de gedachten van de Canadese filosoof Charles Taylor: geloven in God is een optie is geworden, individueel bepaald en het leven volstrekt diesseitig gestempeld. Daardoor heerst er in de gemeente een gevoel van ‘niet genoeg’: te geringe invloed, te weinig mensen, te zwak geloof. Er lijkt maar één remedie te zijn om de crisis het hoofd te bieden, samengevat in het woordje ‘meer’. Meer inzet, meer aanbod, meer activiteiten, meer geloven-tegen-de-klippen-op. Een reeks gemeente-opbouwboeken zet daarop in, gericht op groei. Het resulteert echter in een teleurstellende uitputtingsslag die hooguit wat tijdelijk succes oplevert.

Root en Bertrand stellen dat deze insteek ten diepste wortelt in een seculier dogma: dat van de maakbaarheid, alsof wij alles zelf in handen hebben. Daar komt ook nog de geweldige haast bij, de versnelling die het huidige leven kenmerkt, waardoor ook de kerk geïnfecteerd is. Maar waar zij deze weg inslaat, wordt de kerk wereldgelijkvormig en vruchteloos.

Niet óns handelen, maar Gods handelen dient in de kerk centraal te staan. Hij is trouw aan zijn gemeente, de eeuwen door. Zijn zegen is bovendien niet gelijk te stellen aan zichtbare, meetbare groei. Liever dan de handen uit de mouwen te steken, dienen wij ze verwachtingsvol uit te strekken en open te vouwen. Kortom: een gemeente die wacht op God. Niet passief, afwachtend, maar verwachtingsvol uitzien naar de God die zijn weg met ons gaat. Dat vergt onthaasting, aandachtig luisteren, in verbinding staan met God en met de mensen om ons heen, binnen en buiten de gemeente. Root noemt dat met een verwijzing naar de Duitse socioloog Hartmut Rosa: resonantie.

Andrew Root signaleert in onze seculiere tijd een krampachtig streven van de kerk naar relevantie

Vergeet dus het missiestatement (annex beleidsplan en stappenplan) dat elke zichzelf respecterende kerk zou moeten hebben, in navolging van de zakenwereld (weer zo’n seculier model), maar sta als gemeente biddend en wachtend open voor een wachtwoord. Een wachtwoord is geen toegangscode, maar een motto dat geboren (of geschonken) wordt in een specifieke situatie. Wie zijn wij? Wat staat ons te doen? Wat brengt God op ons pad? Een sprekend voorbeeld is dat van Martin Luther King. In de crisis van zijn leiderschap ontving hij de woorden: ‘Waar geen weg is, zal Ik – de Heer – een weg banen.’

Leeservaring

Het boek leverde mij een boeiende leeservaring op, met veel herkenning. Als tijdgenoot aan wie de seculiere tijd niet voorbijgaat, maar ook in mijn werk met het oog op de Missionaire Toerusting van de gemeente. Het lezen bracht ontspanning omdat het me weer terugbracht bij de oergereformeerde notie dat de kerk niet ons project is, maar eigendom van Christus. Ik ontmoet in supervisie veel collega’s die de last dragen van het verwachtingspatroon dat er in de gemeente leeft. En dat patroon heeft vaak te maken met groei en met aantallen: kerkgangers, Alfacursisten, belijdeniscatechisanten, resultaten Actie Kerkbalans. Het brengt in ademnood, want tijd voor stilte en wachten-op-God gaat ontbreken, en het ontneemt de vreugde in het werk. Het wordt tijd om te herbronnen.

Uiteraard ligt hier verantwoordelijkheid bij de voorgangers zelf, maar zeker ook bij de kerkenraden. Op welke manier geven de kerkenraden plaats aan bezinning en gebed, het vormen van een gefundeerde visie op de roeping die God geeft? Het boek van Root en Bertrand wil juist kerkenraden dienen in de praktijk van het gemeenteleven. Zonder dat daarbij een routekaart gegeven wordt trouwens. Dat zou ook indruisen tegen de kerngedachte van het boek. Voor sommigen is dat misschien te mager, maar wellicht willen we dan al te snel aan onze verlegenheid voorbij.