Premium

Preekschets Lucas 7:50

7e zondag van de zomer

Hij zei tegen de vrouw: ‘Uw geloof heeft u gered; ga in vrede.’
Lucas 7:50

Schriftlezing: Lucas 7:36-50
Thema: Je geloof heeft je gered

Het eigene van de zondag

We bevinden ons in de zomertijd, de eerste helft van augustus. Vanuit het kerkelijk jaar een doorgangstijd zonder bijzonderheden. De kleur is groen, zoals de natuur doorgerijpt zomergroen is geworden. Alle schoolregio’s in Nederland hebben zomervakantie. We gaan er zelf op uit. We vertragen ons tempo en verminderen onze activiteiten. Er wordt wat afgelezen op de camping en achter het huis.

Uitleg

Jezus is te gast bij een farizeeër en Hem worden de gangbare beleefdheden ontzegd. Dat blijkt pas achteraf als hij reageert op de uitbundigheid van een zomaar binnengelopen vrouw.
Er valt iets moois te ontdekken over hoe de vergeving werkt in dit verhaal. Wat komt eerst: vergeving of het berouw? De vrouw weent, bewijst eer en heeft lief. Vervolgens wordt zij vergeven. In de vergelijking die Jezus maakt (vers 47) volgt de dankbaarheid op het vergeven worden. Van de vrouw mag men aannemen dat zij zich prostitueert vanwege haar loshangende haar en het oordeel van de omstanders. Vergeving is zonder eisen. Er wordt nergens vermeld dat zij belooft op te houden met haar werk. Zij betoont liefde en wordt vergeven. Haar geloof heeft haar behouden, zegt Jezus. Niet haar bekering of goede daden. Toen ze Hem eer bewees had ze al geloof.
Jezus gaat om met hoeren en tollenaars. Van Zacheüs weten we dat hij als tollenaar berouw heeft en zijn verkeerde daden weer goed wil maken. Jezus ging om met een veelvoud aan hoeren en tollenaars. Van al die anderen horen we niet dat zij en masse van werk veranderden. Dat zou betekenen dat velen doorgingen met het uitoefenen van hun professie. Dit te bedenken zet vergeving en behouden worden vanwege geloof in een ander licht. Jezus zegt niet dat hij de zonden vergeeft, hij constateert dat ze vergeven zijn. Het zijn de omstanders die dit aan Jezus zelf toeschrijven en meteen kritisch vragen wie Hij is om te vergeven. Het zijn de omstanders die een morele streep op de grond trekken en hun oordeel geven over wie daaroverheen gaat. Het is Jezus die vanachter de streep naar mensen toe gaat en ze weer in beweging zet (‘ga in vrede’).

De vrouw lijkt een impulsieve actie in gang te hebben gezet. Ze heeft geen handdoek bij zich, geen water, alleen die olie. Het geheel wekt de indruk dat ze spontaan van de ene gebeurtenis in de andere belandt. De scène bouwt zich steeds dramatischer op. De vrouw gaat aan de voeten van Jezus staan, een nederige en onheilige plek, zo bij die ongewassen voeten. Ze kijkt Jezus niet in het gezicht, spreekt Hem niet aan. Er gebeurt iets met haar dat haar raakt. Dan de vallende tranen, het afdrogen met haar eigen haar, de kussen en tot slot het inwrijven met de dure olie. Nu ze eenmaal gebukt is om Jezus met haar eigen haar af te drogen, heeft het hoofd toch al dichtbij genoeg om gemakkelijk over te gaan tot het geven van een kus. Jezus laat zich zelfs de ontstellend dure mirre welgevallen, een waar luxeproduct dat een vrouw in de publieke sector zich wel kan veroorloven.
Het geheel is even ongemakkelijk aan te zien als wanneer tijdens een door jou georganiseerd feest in een dorpshuis een in je woonplaats algemeen bekende prostituee een gast begint te masseren met geurige olie. De erotiek is er niet los van te zien. Dat maakt het ongemakkelijk voor de omstanders.
Wie zou dit tafereel spontaan als ontroerend kwalificeren? Wie van ons is zonder oordeel als er crimineel en slecht volk bij de buren over de vloer komt?
Simon is geen tegenstander, maar een kritisch geïnteresseerde religieus gedreven man. Hij mompelt tegen de mensen vlak bij hem dat een profeet had geweten wat voor iemand die vrouw was. Bij het directe aanspreken noemt hij Jezus ‘meester’. Simon is ambivalent in zijn oordeel over Jezus. Wij identificeren ons daardoor gemakkelijker met Simon dan met de vrouw. En daarmee is het kritische oordeel van Jezus over Simon voor onze rekening: de waardering van Jezus voor de ware hartstocht en overgave tegenover dan ook ónze kritische vormelijkheid. De leerlingen worden in dit gedeelte niet apart genoemd als actoren, maar kunnen er zonder bezwaar wel bij bedacht worden en als invalshoek worden gebruikt.
Jezus draait zich om naar de vrouw en spreekt tot Simon. Daarmee dwingt hij hem om in haar richting te kijken, haar aandacht te geven, dat wat hij veroordeelt in de ogen te zien. De vraag ‘Ziet u deze vrouw’ is een retorische vraag, want natuurlijk had hij haar allang gezien. Hij keek wel, maar ziet hij ook werkelijk? Simon oordeelt juist over de gelijkenis, zijn intellect werkt prima. Toch zit hij ernaast in het contact met deze vrouw van vlees en bloed. Dan spreekt Jezus de vrouw zelf aan en dwingt Simon daarmee haar anders te zien, namelijk als iemand die vergeven is.
Vanuit onze cultuur zijn we gewend fouten te zien en te benoemen. Van je fouten leer je toch? Toetsen op school gaan over wat misging; daar gaan we dan aan werken. Wat goed ging wordt snel gepasseerd, want is verder niet van belang. We praten elkaar het schuldgevoel en besef van tekortkomen wel aan, maar dat er weer af praten mag bij de GGZ gebeuren, of we nemen een coach in de arm. Jezus constateert dat de vrouw zondig is, maar hij haalt de zonde ook weer weg. Wie willen wij zijn: de criticaster, de berouwvolle, of de vergevende?
De vrouw is degene die het meeste doet aan het begin van het verhaal. Simon reageert, maar dan neemt Jezus het over; Simon geeft wel respons, maar Jezus maakt de denkstappen af. Jezus heeft het laatste woord. Bij alle drie de hoofdpersonen is er een omslag: Jezus gaat van passief naar actief, de vrouw van actief naar ontvangend, Simon van kritisch naar stilzwijgend.

Aanwijzingen voor de prediking

De grote thema’s van dit verhaal gaan over schuld en berouw, rein en onrein, geloof en ongeloof, eer bewijzen en vernederen, oordeel en verlossing, schuld en kwijtschelding, vergeving en dankbaarheid.
In het oosterse christendom is deze niet bij name genoemde vrouw gelijkgesteld aan Maria Magdalena. Het leggen van deze link roept tegenwoordig aardig wat op, aangezien Maria Magdalena inmiddels een veel belichte figuur is geworden, zeker ook in de populaire cultuur (Last temptation of Christ – Martin Scorsese, Volgens Maria Magdalena – Marianne Frederiksson, Da Vinci Code – Dan Brown). Ze heeft de reputatie van de discipel die het werkelijk begrepen heeft maar op de achtergrond is gehouden. De historische juistheid moge volledig schimmig zijn, als bijna mythologische figuur is Maria Magdalena in de prediking kansrijk vanwege die identificatie. Je ziet hier het kille intellect van Simon tegenover de dramatische overgave van de vrouw. Als zij Maria Magdalena zou zijn geweest, dan is zij leerling gebleven. Voorkom dat je emotie als vrouwelijk en intellect als mannelijk tegen elkaar uitspeelt.
De emotionaliteit en passie van de vrouw uit het verhaal kunnen niet genegeerd worden. Wanneer je deze niet alleen benoemt, maar ook echt als invalshoek neemt, dan zijn er lijnen te leggen naar hedendaagse gevoelens van schuld en spijt, met de daarbij horende opluchting als een situatie weer in orde komt. Vanuit film en literatuur is er veel te vinden dat deze thema’s belicht. Romans zijn handig in deze tijd van het jaar waarin veel mensen stapels boeken lezen. Kijk wat populair is en wat aan dit thema van spijt en vergeving raakt. Ben je op de hoogte, dan zijn populaire televisieseries handig om aan te halen. Dat kan een opstart vormen van de preek. Een persoonlijk verhaal is nog sterker, maar wel heel kwetsbaar voor kritiek.
De hoorders zich met Simon laten identificeren heeft als invalshoek het loslaten van je eigen oordeel. Als wij vooral Simon zijn, dan worden wij op onze plaats gezet. Het brengt ons bij de vraag hoe wij zelf tegen Jezus aankijken. We mompelen onze kritiek, we belijden Hem in de liturgie als Heer en meester. Die ambivalentie is voor veel mensen realistisch. Het besef dat er veel farizeeën waren die uiteindelijk volgeling werden, voorkomt dat deze identificatie een doodlopende steeg wordt. Doe in je preek wat Jezus deed en zet mensen weer in beweging, pin ze niet vast in je oordeel. Het einde van deze viering is toch niet voor niets de zegen: ‘en Hij geeft u vrede’.

Liturgische aanwijzingen

Voor een kinderdienst heb ik deze tekst eens gebruikt als invalshoek en een verhaal gemaakt dat aanhaakt bij het spontane van de acties van de vrouw (‘Geen groter fan dan Bauke’). Het impulsieve is goed invoelbaar voor kinderen. Iemand tegenkomen die je erg bewondert of waar je verliefd op bent en dan in onhandigheid iets liefs doen. Wat nog gewaardeerd wordt ook. NLB 996 kleurt fraai de weldaad van de vergeving in. ‘Neem mij aan zoals ik ben’, NLB 833, brengt de kwetsbaarheid tot klinken. ‘Was mij’ van Marco Borsato is even indringend als inkleuring van het verlangen van deze dappere vrouw.