Preekschets Psalm 121:5 – Allerzielen en Eeuwigheidszondag

De Heer is je wachter, de Heer is de schaduw aan je rechterhand. (Psalm 121:5)

• Bijbelgedeelte: Psalm 121
• Preektekst: Psalm 121:5
• Thema: Kom veilig thuis

Liturgisch kader

Eeuwigheidszondag, Allerzielen

Op deze laatste zondag van het kerkelijk jaar, ‘Eeuwigheidszondag’ of ‘Christus Koning’ houden veel kerken ‘Allerzielen’: herdenking van de overledenen van dit afgelopen kerkelijk jaar. Naast de eigen gemeenteleden kunnen leden ook overledenen gedenken en daarvoor een kaars aansteken, die niet bij de eigen gemeente hoorden of voor mensen die in oorlog, op de vlucht of op zee omgekomen zijn. Herinneringen ophalen met dankbaarheid of het uitzicht op hereniging met de overledenen troostvol een plek geven, bemoedigen om naast rouw ook uitzicht uit God, met God en door God te koesteren.

Liederen Eeuwigheidszondag

In het Nieuwe Liedboek en andere bundels staan speciale liederen bij het noemen van de overledenen die we missen en voor de verbondenheid in God over de dood en het lijden heen.

Uitleg

Pelgrimslied

Psalm 121 is volgens het opschrift een pelgrimslied. Een pelgrimsreis begin je met een bepaald doel voor ogen, maar je hebt geen idee wat het resultaat van je reis is. Dat is ook afhankelijk van wat je onderweg tegenkomt, wie je tegenkomt. Kom je jezelf tegen? Hoe houd je het vol als het heftig wordt? Spreekt de pelgrim nog in zichzelf in de eerste twee verzen, vanaf vers drie is het een ander die de pelgrim toespreekt. De pelgrim krijgt zegenwensen mee voor onderweg, opdat zij/hij veilig thuiskomt.

Eeuwigheidszondag en thuiskomen

Twee verzen zijn voor mij bijzonder waardevol: vers vijf en vers 8. Vers 5: De Heer is de schaduw aan je rechterhand. Wat een prachtig beeld! De schaduw is er altijd; een heel klein beetje licht is voldoende om een schaduw te zien. Op één situatie na: als de zon recht boven je hoofd staat te branden, is er geen schaduw te zien. Maar die is er wel: recht onder je voeten: de schaduw draagt je als het ware. Vertaald naar de Heer: als het leven onbarmhartig wordt, is de Heer die schaduw onder je voeten. Hij draagt je. Vers 8 ziet op het thuiskomen. Met het oog op de zondag dat de namen van dierbaren worden genoemd klinkt dit vers anders, indringend: kom veilig bij Hem thuis.

Aanwijzingen voor de prediking

Eeuwigheidszondag: de namen genoemd

Veel van de kerkgangers zijn gekomen omdat de naam genoemd wordt van iemand die ze moeten missen. Daarnaast zijn er kerkgangers die iemand missen van wie de naam niet genoemd wordt. De gedachten gaan uit naar wie voorbij de grenzen van de dood zijn gegaan. Tijdens de uitvaardiensten stonden (uiteraard) de overledenen centraal, vaak letterlijk in het midden. Niet alleen in wie ze waren en wat ze hebben betekend en nagelaten, maar ook in hun relatie tot geloven.

Om die reden (de relatie met geloven) en omdat de overledenen deel waren van de kerkelijke gemeenschap, worden hun namen nog eenmaal tijdens een kerkdienst genoemd; ze worden gemist, ook in de kerk.

Er is alle reden om in de preek stil te staan bij het leven, zoals dat ook in de uitvaartdiensten gebeurt. Helpt het je de mooie dingen, de zegeningen in herinnering te roepen?

Eeuwigheidszondag: vertrouwen

Geloven is vertrouwen, dat God er zijn zal. Tijdens het leven hebben veel mensen dat ervaren. Op de grens van leven en dood is het spannend: daar blijkt of je dat vertrouwen vast kunt houden. Die vraag maakt dat deze zondag een van de meest waardevolle is in het kerkelijk jaar (en uitvaartdiensten in het algemeen zijn voor mij ‘hoogtepunten’ in het werk als predikant). Ik spreek nogal eens ouderen, die dat moeilijk vinden. Hun hele leven stond hun geloof niet ter discussie, maar naarmate de dood dichterbij komt, slaat de twijfel toe (vaak in combinatie met de situatie in de wereld).

Welk uitzicht hebben we? Welke troost bieden we elkaar? En welke rol speelt ons geloven hierin? Ik houd het graag eenvoudig op deze zondag, zonder al te grote woorden over een eindtijd/voleinding; veel van de aanwezige kerkgangers staan op afstand van geloven. Sowieso zitten de emoties deze zondag te hoog om mee te moeten denken met een doorwrochte preek.

Psalmen staan dichterbij, het zijn levensliederen vol ervaringen van mensen met twijfels en vragen, met vertrouwen en hoop. Daarbij is het uitzicht, dat in een aantal Psalmen wordt bezongen, goed te hertalen naar uitzicht voorbij de grenzen van de dood. Voor deze zondag koos ik voor Psalm 121. Het laatste vers is toe te passen op degenen die zijn overleden (gaan van hier, komen bij God): hun namen worden hier genoemd én zijn bij God bekend; maar evengoed is dit een vers voor de nabestaanden: verder gaan zonder die ander is als een pelgrimsreis; een ontdekkingstocht naar jezelf en hoe je er mag zijn als kind van God. Hij is de schaduw die je draagt.

Eeuwigheidszondag: actualiteit

Naast deze aandacht voor herdenken en verder gaan kun je niet heen om de actualiteit. Dat geldt voor iedere dienst, maar vandaag wel in het bijzonder. Ook de actualiteit brengt spannende vragen mee. De zinloze dood van zoveel mensen in oorlogen en vluchtsituaties, veroorzaakt door gevoelens van wraak en haat roept de vraag op, waar God is. Kun je, durf je geloven dat Hij ook hier de schaduw is die mensen draagt? Voor zoveel geweld zijn geen woorden te vinden en dat moeten we ook maar niet proberen. En toch… al wordt er nog zoveel bloed vergoten, al benemen de drones en bommen je het zicht op God, die schaduw zál er zijn; want Gods licht is er.

Toch nog een beetje ‘voleinding’ deze zondag, om volgende week het nieuwe kerkelijk jaar mee te beginnen.

Ideeën voor kinderen en jongeren

In gesprek gaan met kinderen over verloren familieleden en huisdieren is zinvol: wat herinner je je van hen? Wat maakt je nog steeds blij als je aan hen denkt?

Je kunt kinderen inschakelen om kaarsen klaar te zetten, bij het aansteken van de kaarsen en bij het noemen van de naam van elke overledene.

Is het net zoiets als een verjaardag, waarbij je kaarsjes op een taart aansteekt? Nee, maar wel een lichtje om bij het moment extra stil te staan. Herinneringen ophalen, aan de overledene denken en kijken waarvoor je blij, dankbaar kunt zijn.