Tegenstrijdig

Als mensen verlangen we naar nieuwe spullen, een nieuwe versie van onszelf, een andere, frisse omgeving. En als we dat splinternieuwe ding dan hebben, of ons in een chique outfit hebben gewurmd, of arriveren op onze volgende plek, verlangen we weer terug naar vroeger, naar hoe het was.

Bij ons in het verpleeghuis is niemand meer precies wie hij of zij vroeger was. Om zoveel mogelijk aan te sluiten bij hoe het thuis was voor mensen, hanteren we de slogan ‘Als thuis’. Een timmerfanaat krijgt een plek met hout en gereedschap; iemand die van wijn houdt, krijgt een wijntje; een bierliefhebber een biertje. Familie neemt vertrouwde spulletjes mee van huis, zodat een bewoner bekende dingen om zich heen heeft.

Dit alles leidt tot iets tegenstrijdigs: het nieuwe thuis is ‘als thuis’, maar het is nooit helemaal hetzelfde als vroeger, thuis. Soms bereiken we ondanks al onze inspanningen juist een tegengesteld effect: de timmerfanaat zit met hout en hamer in een hoek, maar mist zijn werkplaats extra. En het glas wijn of het pilsje smaakt wel, maar niet zoals het vroeger thuis smaakte. Juist door te doen alsof wordt het contrast met het echte oude thuis des te groter. De nieuwe omgeving wordt niet echt een warm thuis. Het is hoogstens een beetje ‘als thuis’. Het verlangen naar het echte thuis van weleer blijft op de achtergrond aanwezig.

Onrust

Als mensen willen we telkens weer iets nieuws en wat anders. Het gewone is vaak niet goed genoeg voor ons. We leven in een onrustige tijd. Veel mensen geloven dat het leven maakbaar is: het is maar hoe je het ziet en wat je er zelf van maakt. Stilstand is achteruitgang. Als je te lang ergens werkt is het bijna verdacht. Liever zoeken we een nieuwe baan, of een nieuwe partner. We willen, en moeten, telkens weer iets nieuws.

Hoe we dingen zien, kan echter per dag wisselen. Op een goede dag zie ik overal frisgroene bladeren en fleurige bloemen. De zon schijnt. Als ik een slechte dag heb, zijn diezelfde bloemen er, en is het groen even fris als eerder. De zon schijnt ook, en ik zie het, maar mijn stemming kleurt wat ik zie. Hoe je de wereld waarneemt, kan ook veranderen door een beperking zoals dementie of door een ziekte. Maar ook als je verliefd bent, ziet alles er plots anders uit.

Een nieuw ik?

Verliefdheid, maar ook dementie en ziekte, roepen vragen op. Het is nog steeds hetzelfde lichaam – verliefd, ouder of ziek geworden, weliswaar. Het zijn dezelfde handen, armen en benen. En het zijn nog steeds dezelfde ogen die kijken, dezelfde oren die horen. Het is nog steeds dezelfde mens. Een vader of moeder, een broer of zus. En toch. Het is alsof de persoon iemand anders is geworden, met andere behoeften. Een andere manier van doen. Het is een nieuw ik, die soms zelfs zichzelf niet meer herkent.

En toch

Alle onopgeloste tragiek brengt de kortste definitie van geloven mee: ‘En toch!’ In die twee woorden klinkt het vermoeden dat het anders kan. Of sterker: dat alles echt nieuw kan zijn, en we een nieuwe hemelse geborgenheid kunnen vinden. Of nog sterker: dat het een gegeven is – van Godswege – dat alles eens vertrouwd én nieuw zal zijn. En dan niet een surrogaat ‘als nieuw’ zoals bij ‘als thuis’. Maar heel fris en echt nieuw.

Het bijbels getuigenis draagt in zich dat dingen niet altijd en eeuwig hetzelfde zullen blijven. Er is ons een nieuwe hemel en een nieuwe aarde beloofd. Dat geeft ons vertrouwen om dingen anders te zien. Het nieuwe is er nog niet helemaal. En toch: het nieuwe is er ook nu al. In het licht van ons geloof kunnen we al het aardse met vertrouwen ‘als nieuw’ zien.