Thuis in de ene kerk

Zowel vertrekken uit een geloofsgemeenschap als afstand nemen tot een seculier of materialistisch bestaan kan als bevrijding ervaren worden. Maar iedere geschiedenis is anders. Hoe omschrijft Peter Korver zijn weg?

De redactie vroeg mij te schrijven over de overgang van de ene naar de andere kerk. Een katholieke jongen die in de plaats waar hij steeds is blijven wonen, het gezicht is geworden van de protestantse gemeente, dat wordt best opmerkelijk gevonden. Was het een uittocht uit de ene en een intocht in een andere kerk? Zo voelt het echter niet voor mij.

Misdienaar in de parochie

Binnen de vestingstad Naarden zijn twee Sint-Vituskerken. In de ene, die van de rooms-katholieke parochie, speelde een deel van mijn jeugd zich af. Ik deed er eerste communie, ontving het vormsel en was er misdienaar – totdat ik achttien was, ging studeren en al gauw het geloof liet voor wat het was. In de andere, de Grote of Sint-Vituskerk, die van de protestantse gemeente en bekend van de jaarlijkse uitvoeringen van de Matthäus-Passion, zou ik een halve eeuw later bevestigd worden als predikant.

Mijn middelbare schooltijd begon in 1966. De jaren zestig, de secularisatie, de kritische benadering van elk gezag, ook dat van de kerk, beïnvloedden mijn generatie sterk. Voor velen betekende het dat de kerk en het geloof hun relevantie en geloofwaardigheid verloren. De een maakte zich boos over het hiërarchische instituut van de katholieke kerk, waar je van boven kreeg opgelegd wat je moest geloven en wat je (niet) moest doen. Er was onvrede met het celibaat, de ondergeschikte rol van de vrouw en de afwijzing van andere seksuele relaties dan die van het huwelijk van man en vrouw. De ander vond het niet meer nodig om zich er druk om te maken en hield de kerk zonder veel problemen voor gezien.

Leraar aan een christelijke school

Ik ging geschiedenis studeren aan de lerarenopleiding van de Vrije Universiteit in Amsterdam en kreeg in het derde jaar een stageplek aangeboden op een christelijke school voor voortgezet onderwijs in mijn woonplaats Naarden. Daar kwam een vaste aanstelling uit voort.

Maar eerst was er de vraag van het schoolbestuur naar mijn geloof. Kon ik de grondslag van de school: de Drie Formulieren van Enigheid, onderschrijven? Wilde ik in de klas de dag openen met een gebed of met het lezen van een bijbeltekst? Het werd een ja op mijn manier. En, heel merkwaardig, het lezen van de roman Een vlucht regenwulpen van Maarten ’t Hart niet lang daarna maakte een nieuw verlangen naar God en kerk bij mij los. Nee, niet op de manier zoals dat beleefd werd in Maassluis in de jaren vijftig. Niet die dogmatische zifterij, niet die al te letterlijke lezing van de Bijbel, niet die verstikkende kerkelijke controle, maar wel dat besef deel te zijn van iets veel groters dan het hier en nu, dat mijn eigen particuliere opvattingen te boven gaat.

Kerk en geloof verloren hun relevantie

Al gauw zocht ik weer een plek om samen te kunnen vieren, bidden, zingen, zoeken en bezinnen. Een boek dat mij hielp om een nieuw kerkelijk thuis te zoeken, was het schoolboek Spoorzoeken in de bonte wereld van geloven en denken van B. van Gelder (1957₁). Het beschrijft vele kerken, geestelijke stromingen en wereldgodsdiensten. Zo las ik over de mij tot dan toe onbekende remonstranten. Zij leggen het accent op de eerbied voor het vrije geweten en de persoonlijke verantwoordelijkheid. ‘Daarnaast zijn verdraagzaamheid, openheid voor de kultuur en een streven naar godsdienstvrede de meest karakteristieke trekken.’

Remonstrants predikant

Dat sprak mij zeker op dat punt van mijn zoektocht aan. Met Palmpasen 1981 trad ik toe met een zelfgeschreven belijdenis. Bij de Nederlandse Protestanten Bond (NPB) volgde ik een zaterdagopleiding tot voorganger en werd vervolgens ook voorganger naast het docentschap.

Maar ook vond ik het belangrijk om de kerken in mijn woonplaats te steunen, de Grote Kerk waar ik gastlid was, terwijl de parochie steeds op mijn financiële steun mocht blijven rekenen. Aan de Universiteit van Leiden vervolgde ik de studie theologie en deed in 2002 na de opleiding aan het Remonstrants Seminarium proponentsexamen. Tot mijn emeritaat in 2021 was ik predikant van de remonstrantse gemeente in Hilversum. Een jaar geleden werd ik benaderd door de kerkenraad van de protestantse gemeente van de stad waar ik ben opgegroeid en steeds ben blijven wonen. De gemeente is vacant en een nieuwe voorganger is niet zomaar gevonden. Of ik samen met een andere emeritus interim-predikant wil zijn. Uit overtuiging heb ik ja gezegd en voel mij thuis in deze gemeente van de Protestantse Kerk in Nederland.

Het gelaat van Christus

In de loop van mijn leven heb ik mijn christen-zijn verdiept door kennis te maken met en te participeren in verschillende tradities: de katholieke, de vrijzinnige, de brede protestantse volkskerk, terwijl ik als gastpredikant kom in lutherse en doopsgezinde gemeentes. En in alle tradities vind ik waardevolle en inspirerende aspecten van zingeving en christen zijn. Zoals Huub Oosterhuis schreef: ‘Geloven is vertrouwen schenken en goede hoop hebben.’ Frère Roger van de Taizé-gemeenschap gaf daar een verdere invulling aan voor mij. Hij zei: ‘God is Geest en zijn aanwezigheid blijft onzichtbaar. Altijd leeft Hij in ons: op momenten van diepe duisternis en op momenten van helder schijnend licht.’

De roman van Maarten ’t Hart maakte een verlangen in mij los

Daarbij is Christus ‘het gelaat van God dat ons aankijkt en verontrust’, zoals de remonstrantse belijdenis zegt. Die geloofsbeleving vind ik terug in vele gemeenschappen. Ik kan mij op vele plekken thuis voelen binnen die ene kerk van Christus.