Vasten met je hart

Maar er komt een dag dat de bruidegom bij hen wordt weggehaald, en dan is het hun tijd om te vasten.
(Marcus 2:20)

• Schriftlezing: Marcus 2:18-22
• Preektekst: Marcus 2:20
• Thema: Vasten in Jezus’ afwezigheid

Liturgisch kader

Dit verhaal over het vasten bevat een lijdensaankondiging van Jezus. Het past daarom in de veertigdagentijd. In de katholieke traditie begint deze periode met Aswoensdag, waarop de gelovigen een kruisje van as op hun voorhoofd ontvangen. Er zijn inmiddels protestantse gemeenten die deze gewoonte hebben overgenomen. Daarna begint in de rooms-katholieke traditie de vastentijd. In de protestantse traditie is dit eveneens een periode van soberheid en inkeer.

Uitleg

Vasten

Matteüs heeft dit verhaal eveneens (9:14-17). Marcus vertelt dat de leerlingen van Johannes de Doper en de farizeeën vasten. Er komen mensen naar Jezus toe die vragen waarom die vasten en zijn volgelingen niet. Dat lijkt een open vraag. Maar er klinkt kritiek in door. Dat vasten is een blijk van hun vroomheid, dat ze serieuze Joden zijn. Toch is het een vreemde vraag. De wet die Mozes gegeven heeft, schrijft dit vasten niet voor. Het is een menselijk voorschrift. In hun godsdienstige ijver hebben de Joden het vasten vermenigvuldigd.

Waarom vasten specifiek de leerlingen van Johannes de Doper? Van hem is bekend dat hij ascetisch leeft. Zijn maaltijd bestaat uit sprinkhanen en wilde honing. Heel sober. In zijn prediking legt hij de nadruk op de zonde en op bekering. Het is mogelijk dat hij het vasten heeft aangemoedigd als een uiting van verdriet over de zonde, als een vorm van rouwen. Door te vasten kom je tot inkeer, neem je afstand van het gewone dagelijkse leven. Het is ook mogelijk dat de leerlingen van Johannes de Doper vasten omdat zij hun meester zijn kwijtgeraakt. Herodes heeft hem gevangen gezet, misschien is hij al gedood.

Jesaja

Toch is er geen rechtvaardiging voor de vraag die aan Jezus wordt gesteld. Als ze de Schrift beter hadden bestudeerd, hadden ze geweten dat er alleen een aanwijzing is te vasten op de Grote Verzoendag, terwijl dit nog niet eens een streng voorschrift is. Maar de profeten leren ook iets anders dan te vasten door niet te eten en te drinken. Zo zegt de profeet Jesaja namens God: ‘Is dit niet het vasten dat Ik verkies: misdadige ketenen losmaken, de banden van het juk ontbinden, de verdrukten bevrijden, en ieder juk breken? Is het niet: je brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, iemand kleden die naakt is, je bekommeren om je medemensen?’ (58:6-7).

Bruidegom

Het antwoord dat Jezus geeft, is dat bruiloftsgasten niet kunnen vasten zolang de bruidegom er is. Dat is zolang Hij in het midden van zijn leerlingen is. Keer op keer wordt in de Schrift de relatie tussen de HEER en zijn volk vergeleken met een huwelijk. De HEER is de bruidegom, Israël is de bruid. In het Nieuwe Testament wordt de relatie tussen Christus en zijn gemeente als een huwelijk getekend. De apostelen zien Jezus als de bruidegom en de gemeente als zijn bruid.

Terwijl hun meester voortdurend daden van barmhartigheid doet, Hij zoveel mensen bevrijdt uit allerlei banden, zoveel mensen geneest, kunnen zijn leerlingen niet vasten, rouwen en treuren. Terwijl hun meester woorden van leven spreekt, mensen zalig verklaart, het Koninkrijk belooft aan wie in Hem geloven, is vasten onmogelijk. Maar Jezus voegt er nog wel aan toe dat er een dag komt dat de bruidegom bij hen wordt weggehaald. Dan is het tijd om te vasten. Jezus zal worden weggenomen. Hij voorzegt nu al zijn dood aan het kruis. Jezus zal een gewelddadige dood sterven. Wat Hij zegt, herinnert aan wat Jesaja profeteert: ‘Door een onrechtvaardig vonnis werd hij weggenomen. Wie van zijn tijdgenoten heeft er oog voor gehad? Hij werd verbannen uit het land der levenden, om de zonden van mijn volk werd hij geslagen.’ (53:8). De leerlingen van Jezus zullen vasten als hun meester sterft aan het kruis.

Nieuwe orde

Maar dat zal niet lang duren: van Goede Vrijdag tot Pasen. Als Jezus is opgestaan uit de dood, dan keert de blijdschap in hun hart terug. Twee voorbeelden geeft Jezus om zijn leerlingen duidelijk te maken hoe ongepast het is op dat moment te vasten, de nieuwe lap en de nieuwe wijn. Jezus brengt een nieuwe orde op aarde. Hij gebruikt de twee beelden om te laten zien dat iets wat nieuw is, niet past bij wat oud is. Jezus’ optreden roept het conflict op met de joodse leiders. Zij zullen Jezus doden, maar ze zullen niet ongedaan kunnen maken wat Jezus’ komst brengt. Dat is het evangelie van verzoening met God door zijn eigen leven te offeren en door op te staan uit de dood. Hij brengt profetieën tot vervulling. Jezus brengt een nieuwe realiteit aan het licht. Dit is de nieuwe wereld, het koninkrijk van God.

Aanwijzingen voor de prediking

Verdriet

Jezus vertelt dat zijn gewelddadige dood voor zijn leerlingen aanleiding zal zijn om te rouwen. Dan zal vasten als een uiting van verdriet passend zijn. Misschien heb je dit zelf wel meegemaakt. Dat je in diepe rouw werd gedompeld, en dat je totaal geen eetlust meer had. Je kon geen hap meer door je keel krijgen. Je ging spontaan vasten.

Uiterlijk vertoon

Jezus wijst godsdienstig vertoon af om er zelf iets mee te worden. Hoe integer ben je als christen en als gemeentelid? Je kunt enorm veel ijver opbrengen om jezelf te dienen en niet God, je gemeente of je naaste. Dat vraagt om zelfonderzoek. Indruk willen maken op anderen met ons geloof is een verleiding. Bijvoorbeeld alleen naar de kerk gaan om anderen het idee te geven dat je een goed christen bent. Terwijl je ondertussen verborgen een zondig leven leidt. Vroom willen zijn kan verschillend worden ingevuld. De een treedt op de voorgrond, een ander doet onopvallend haar plichten. Het is een valkuil door het strelen van onze hoogmoed. Jezus vertelt het verhaal van een farizeeër en een tollenaar. De eerste beroemt zich, de ander verootmoedigt zich, doet boete, toont berouw, smeekt God om genade. Wat de tollenaar doet, is geestelijk vasten. Jezus stelt dit als voorbeeld.

Praktijk

Herkent de gemeente dit? Dat is vasten met je hart. Met je lichaam vasten kan gezond zijn. Detoxen: een streng dieet, maaltijden overslaan. Zo verwijder je giftige afvalstoffen uit je lichaam. Dat is goed voor je cholesterolgehalte, je bloeddruk, je gewicht. Of een digitale detox. Dat is een aanpak voor wie aan zijn telefoon verslaafd is. Die gebruik je even niet. Dat bevordert dat je weer een gezond brein krijgt en je weer kunt concentreren.

Het vasten waartoe God oproept, is niet dat je maaltijden overslaat, en dat dit jou een goed gevoel geeft over je godsdienst. Nee, vasten is naastenliefde in de praktijk brengen, omzien, opkomen voor recht, delen van wat jij zelf bezit. Dus niet egoïsme maar barmhartigheid. Niet letterlijk vasten maar liefhebben, zowel verticaal als horizontaal. Dat vroeg God toen. En dat vraagt Hij van ons nu. Dat is het vasten waar de HEER blij van wordt, en je naaste.

Actueel

Onze voetafdruk op de aarde is overmatig groot. Een duurzame levensstijl vraagt om vasten in consumeergedrag, vakantiebesteding. De maatschappij is er sterk op gericht om van je leven een geslaagd project maken. Mensen gaan erin op, leven in het platte vlak. Vasten, je losmaken van de prestatiedruk, maakt ruimte voor God en je naaste, zoals de HEER je leven wil zien. De leerlingen van Jezus vasten niet. Dat is een tegenstelling. De mensen vinden het vreemd. Ze vragen het Jezus rechtstreeks. Als iemand anders leeft dan wij, hebben we de neiging achter iemands rug er iets van te vinden.

Terwijl het beter zou zijn om het gewoon te vragen: Waarom doe je zo? Die mensen stellen een eerlijke vraag: Op andere momenten wordt er een vraag gesteld, terwijl die een verkapte beschuldiging is. Dan is de vraag eigenlijk een aanklacht. Hoe zit dat, dat uw leerlingen aren plukken op de sabbat, dan mag je toch niet werken? Misschien hebben we allemaal weleens zo’n vraag gekregen van een onkerkelijke buurman, collega op het werk, medescholier op school, of student. Hoe leg je dan verantwoording af? Jezus doelt op het einde van deze wereld, de oude wereld. En zijn komst als de bruidegom betekent de komst van de nieuwe wereld! Dat zal met uitbundige vreugde gepaard gaan. Zijn we als gemeente waakzaam en zien we ernaar uit?

Ideeën voor kinderen en jongeren

• Hoe belangrijk vinden ze snoepen, eten, drinken? Laat kinderen een tekening maken van een heerlijke maaltijd. Verken hoe ze over vasten denken, er eventueel ervaring mee hebben.
• Een fit, gezond lichaam is voor jongeren een issue. Feesten en genieten is een thema. Hoe combineren ze dit? Passen ze bepaalde vormen van vasten toe? Zien ze de link tussen geloof en vasten? Vinden ze dat niet alles kan als je gelooft? Wat niet, wat wel, wat is een spanningsveld?

Liedsuggesties

• Alzo lief had God de wereld
• Hoe helder staat de morgenster,
• Liedboek 2013 (Zingen en bidden in huis en kerk): 413, 425, 705, 793

Geraadpleegde literatuur

• J. van Bruggen, Marcus, Commentaar op het Nieuwe Testament, 2002
• R.A. Cole, Mark, 2008
• W. Hendriksen, Mark, 1975
• J.A.C. van Leeuwen, Het Evangelie naar Markus, Korte Verklaring der Heilige Schrift, 1928
• R.H. Stein, Mark, 2008