Vooroordelen jegens Roma in Kroatië
De decennia na de oorlog in Kroatië zijn jaren van grote veranderingen geweest. Met name het toetreden tot de Europese Unie in 2013 heeft ervoor gezorgd dat er grote stappen gezet zijn met betrekking tot mensenrechten. Maar ook in Kroatië zijn er onlangs weer oplevingen van nationalisme onder kleine groepen. Tijdens een recente herdenking van een overwinning tijdens de oorlog in de jaren negentig was nazi-symboliek te zien. Politici stimuleren dit niet, maar er blijft een fascistische erfenis die bij gelegenheid de kop opsteekt.
Klem
Tijdens de oorlog in de jaren negentig zaten de Roma in Kroatië klem tussen de strijdende partijen. Ze kregen de schuld van alles en nog wat en werden door beide partijen gedwongen mee te vechten. Dit is niet in de Kroatische geschiedenisboeken terechtgekomen, wat duidelijk maakt dat Roma niet echt gezien worden als behorend tot de natie. De situatie van de oorlog is in de herinnering nog steeds voelbaar, nationalisme is met name onderhuids aanwezig.
De meerderheid in pentecostale en evangelicale kerken heeft zich tijdens de oorlog aangesloten, omdat deze kerken veel humanitaire hulp verleenden. Het zijn vandaag de dag kleine kerken. Evangelicale kerken zijn sinds de oorlog een plek waar verschillen overbrugd worden: ‘er is geen onderscheid, noch Kroaat, noch Serviër’. Dat is mogelijk omdat deze kerken – in tegenstelling tot de Orthodoxe Kerk in Servië en de Rooms-Katholieke Kerk in Kroatië – niet verweven zijn met een nationale identiteit.
Tegelijkertijd is het moeilijk om verder uit te bouwen naar de Roma-gemeenschappen: de verschillen worden als té groot ervaren. De enige manier waarop die kloof overbrugd zal worden is als mensen elkaar ontmoeten. Maar omdat de Roma in hun eigen gemeenschappen aan de rand van de samenleving leven, is dat niet altijd gemakkelijk. De marginalisatie van de Roma gaat al generaties terug, maar de oorlog van de jaren negentig heeft de spanningen voor de huidige generatie vergroot.
Kerk voor iedereen
Midden jaren negentig was er in Servië een revival onder de Roma. Daar zijn toen kerkplanters getraind om gemeenschappen op te richten en te ondersteunen. Daardoor zijn er nu in Servië substantiële pentecostale Romakerken. In Kroatië zijn maar twee Roma-kerken, er zijn een paar missiewerkers en slechts één Roma-pastor. Maar de pinksterbeweging is als kerk groeiend onder de Roma. De Roma-leiders in de pentecostale kerken in zowel Kroatië en Servië zien hun kerken niet als ‘Roma-kerken’. Ze willen dat het een kerk is voor iedereen. Met hun getuigenis over hoe het evangelie mensen kan veranderen willen zij ook de bredere samenleving bereiken. Zij zien het geloof en het evangelie als de weg naar verbetering van de levensomstandigheden in hun gemeenschappen, maar ook als een manier om een brug te slaan naar de niet-Roma maatschappij. Zo hopen zij via hun getuigenis en geloof verandering te bewerkstelligen van binnenuit en van buitenaf.
In Servië zijn veranderingen te zien op gemeenschapsniveau, in Kroatië gaat het eerder om individuele relaties. De pentecostale spiritualiteit en gemeenschapsvorming biedt hiervoor mogelijkheden, omdat iedereen als elkaars gelijke wordt beschouwd: een Rom staat op gelijke voet met niet-Roma en dat is van wezenlijk belang.
Deze bijdrage is vertaald uit het Engels.
— Melody Joy Wachsmuth is theoloog en missiewerker vanuit Kroatië in de Balkan onder Roma-gemeenschappen. Ze is bezig met de afronding van haar proefschrift over de verhalen van Roma-pentecostals.
