Brief van Onesimus
Bert Jan Lietaert Peerbolte is hoogleraar Nieuw Testament aan de Vrije Universiteit Amsterdam
Onesimus, dienaar van Jezus Christus, bevrijd tot zijn huidige staat door God de Vader, aan Paulus, apostel van Christus Jezus naar de heidenen, broeder en vader in Christus, gevangene omwille van zijn getuigenis: genade aan u en vrede van God onze Vader en de Heer Jezus Christus.
Ik dank de Heer dagelijks voor u, Paulus, en bied Hem altijd mijn diepste dankbaarheid voor de dag dat ik u ontmoette en blijf onophoudelijk bidden voor uw redding uit de gevaren waarmee u te maken heeft tijdens uw verblijf in Rome, want u was het die mijn redding heeft veroorzaakt door het evangelie aan mij te verkondigen toen ik in nood was. Nu, nogmaals, bent u in een gevangene veranderd omwille van de naam van Jezus Christus en hoor ik dat uw gezondheid slecht is. Daarom wil ik u aanmoedigen, omdat het geloof dat u nog steeds consequent predikt steeds meer kinderen verwekt in Christus over de hele wereld. De ene onzichtbare en eeuwige God, die zijn Zoon uit de dood heeft opgewekt en hem tot koning heeft benoemd over de zichtbare en onzichtbare wereld, verlaat zijn kinderen niet. Hij zal zijn dienaar, door wie Hij de verkondiging van zijn Zoon aan de heidenen voor hun redding is begonnen, zeker niet vergeten. Want onze huidige deelname aan het lijden van Christus is slechts een flauwe afspiegeling van ons delen in zijn heerlijkheid, die zal komen bij onze eenwording met hem.
Ik vertrouw erop dat de broeders u goede berichten zullen brengen over de kerken die u hebt grootgebracht in Efeze, in Thessalonica, in Korinte en alle andere steden die u hebt bezocht. Ik hoor dat Barnabas ook bloeit in het geloof dat hem met ons verenigt en dat de kerk in Antiochië met de dag nog sterker en sterker wordt. Het geloof dat u hebt verkondigd van Jeruzalem tot Illyricum en verder zelfs, tot aan de poorten van het Westen, verspreidt zich inderdaad snel en bewijst daarmee de gunst die u van God hebt ontvangen, zodat u weet dat u niet vergeefs hebt gearbeid. Hiervoor dank ik de Heer elke dag en samen met de broeders in Kolosse, bid ik voor uw redding en uw bevrijding. Gezegend zij de Heer wiens naam wordt verhoogd over elke naam op aarde en in wiens heerlijkheid wij zullen delen wanneer we verenigd worden met hem. Amen.
Ik vernam van uw gevangenschap en van de grote ellende die het heeft veroorzaakt in de kerken van Rome en Efeze en ik wil u herinneren aan het woord van de Heer: ‘Als iemand mijn volgeling wil worden, laat hij dan zijn kruis opnemen en mij volgen’. Want u bent het die ons het evangelie heeft geleerd en die ons de heerlijkheid heeft verkondigd van onze eenheid met Christus die zal komen nadat de beproevingen van het huidige duistere tijdperk zijn geëindigd. En inderdaad, dankzij het evangelie is ons heden al een weerspiegeling van de toekomstige heerlijkheid die zal beginnen bij de komst van Christus.
Nadat we elkaar in Efeze hadden ontmoet, ging ik terug naar mijn meester, met de brief die u voor mij had geschreven. U herinnert zich natuurlijk hoe Filemon mij vriendelijk en vergevingsgezind ontving en me terugnam als zijn dienaar. Omdat wij nu broeders in Christus waren, kon ik hem op een manier dienen die ik voorheen niet had kunnen bereiken en ik bleef nog zeven jaar in zijn huis. De kosten van de schade die ik hem heb veroorzaakt, heb ik betaald door het extra werk dat ik voor hem heb verricht. Verder weet u dat nadat mijn bevrijding was geregeld, ik lid bleef van de kerk van Kolosse. De kracht van het evangelie van Christus heeft inderdaad een nieuw soort vrijheid voor mij gecreëerd: een vrijheid om mijn leven te leven als een dienaar van Christus, bevrijd van alle wereldse eisen, en te fungeren als een leraar voor degenen die vermaning of verlossing nodig hebben. De vrijheid die ik heb gevonden is de voedingsbodem van de ware wijze en de rechtvaardigen, die hun gedrag onderwerpen aan het dienen van de liefde van God in Christus door zijn gerechtigheid uit te voeren tegenover God en mens.
‘Vrijheid bestaat in de onthouding van verlangen’, zeggen ze. De wijze is tevreden met zichzelf niet omdat hij zonder vrienden wil leven, maar omdat hij daartoe in staat is. De wijze leeft alleen, zijn eigen gezelschap is hem genoeg. Zo’n leven leiden, is het leven van een rijke, want arm is niet degene die weinig heeft, maar degene die verlangt naar meer. Op jezelf zijn is genoeg voor de ware wijze. Sinds ik uw evangelie heb gehoord, ben ik gaan zien dat geen mens in Christus ooit op zichzelf is, omdat de wijze in Christus de gelovige in Christus is, hij die leeft in de tegenwoordigheid van Christus. Dat is het evangelie dat ik ben gaan prediken in het kielzog van uw voorbeeld: de belofte van vrijheid die ons door de eeuwige God is gegeven, het perspectief van ware rijkdom voor hen die leven vanuit de liefde van Christus en de redding van alle kwaad die wij ervaren in de gemeenschap van de Geest.
Is er dan geen verschil tussen degenen in Christus en hen daarbuiten? Is er echt geen hoop voor mensen zonder hoop? Is er geen liefde voor hen die zich vastklampen aan de aanbidding van stomme afgodenbeelden, gemaakt van hout en klei? En waarom bloeien zij schijnbaar, terwijl wij die in Christus zijn, lijden en vergaan? Zoals u zo vaak hebt gezegd in uw verkondiging van het evangelie, is er in Christus geen Griek of Jood, geen vrije man of slaaf, geen man en vrouw, maar er is alleen een nieuwe schepping. Hoe zit het dan met degenen die weigeren deel te nemen aan die nieuwe schepping? Zij zijn gebonden door de banden van de aarde, hun hart is gericht op rijkdom en roem, terwijl ze de waarheid onderdrukken en de enige ware God verachten die de hemelen en de aarde heeft geschapen, zijn liefde niet erkennen en de gestalte van zijn Zoon bespotten, die stierf voor onze zonden. Laat hen hun afgoden aanbidden, bidden tot hun leider en verachten Degene die hen heeft geschapen. Hun lot ligt in zijn handen.
Zoals ik ben gaan zien, is het de liefde van God in Christus die ons bevrijdt van al onze behoeften. U hebt mij zelf verteld over de gevaren waarmee u te maken hebt gehad toen u het evangelie verkondigde: de gevangenschap, de afranselingen, de zweepslagen, de stenigingen, de gevaren op het land en op de zee. Ik heb soortgelijke gevaren meegemaakt nadat ik het evangelie begon te prediken. En toch heeft de liefde van de eeuwige God mij bevrijd van alle bedreigende omstandigheden die ik heb meegemaakt. Daarom wil ik u en de kerken van Rome en Efeze bemoedigen: de nieuwe schepping die God in Christus is begonnen, zal niet in de arena sterven, zal niet verscheurd worden door wilde dieren, zal niet onthoofd of gekruisigd worden. Het kruis dat wij moeten dragen, is een bewijs van de overwinning van Christus: ze kunnen een kaars uitblazen, maar ze kunnen geen vuur uitblazen!
Toen ik werd bevrijd van mijn dienst aan Filémon, werd ik weer onafhankelijk, hoewel ik in mijn gedachten mijn onafhankelijkheid in de loop der jaren had behouden. Nadat ik in Christus geroepen was, wilde ik zijn roeping beantwoorden door het evangelie te verkondigen. Ik nam het handwerk op dat ik had geleerd uit te voeren en ging weer naar de werkplaats. Daar predikte ik het evangelie aan iedereen die binnenkwam. Ik heb Christus vanuit de Bijbel aan de Joden uitgelegd en de Grieken erop gewezen dat hij Gods enige beginsel is. God gebruikte mij aldus om een aantal kinderen in Christus te verwekken, maar zij die tegen het evangelie zijn, protesteren heftig en vervloeken mijn werk. Ik vond zelfs een doorstoken pop voor mijn winkel, die mij vertegenwoordigde, blijkbaar gebruikt om mijn werk te betoveren. De tegenstand tegen Christus heeft mij deelgenoot gemaakt van zijn lot, zodat ik nu kan zeggen dat ik echt deel heb aan zijn lijden, zoals ik zeker ben dat ik zal delen in zijn opstanding.
U, Paulus, hebt ons zo vaak aangesproken door de liefde van God te beschrijven. Door zijn enige Zoon te sturen, heeft God ons verlost van een slechte en zondige wereld om volgelingen van zijn genade te worden, bakens van zijn licht, predikers van zijn woord. Door de duisternis van de dood binnen te gaan heeft Christus de banden van de kwade demonen verbroken en ons bevrijd van alle machten in de hemel, op aarde en onder de aarde. De kracht van Satan, de kracht van Beliar is verbroken en Michael heeft zijn kwade tegenstander uit de hemel hierboven gegooid. Het is om deze reden dat we worden bedreigd door de krachten van het kwaad, omdat Mastema nog maar een korte tijd over heeft om ons in zijn netten te lokken. Zijn pogingen ons te misleiden zijn talrijk en toch zijn ze een bewijs van de overwinning van Christus! Hoe dieper de duisternis wordt, des te helderder het licht zal schijnen. Daarom is het inderdaad de liefde van God in Christus die ons bevrijdt van alle gevaren.
Het kruis dat u te dragen hebt, is vergelijkbaar met het kruis dat ikzelf en zo veel van onze broeders in Christus moeten dragen. Wij moeten allemaal delen in het lijden van Christus om de volle heerlijkheid van zijn opstanding te vatten. De vijand zal proberen ons op een dwaalspoor te brengen, ons in zijn strikken te lokken, ons het evangelie te laten verzaken, maar zij die dat doen, begaan een zonde tegen de Geest van God. Ze geven hun deel van het eeuwige leven op om zich wat langer aan hun aardse bestaan te hechten. Ze zijn als degenen die zeiden: ‘Kom, maak goden voor ons, die ons zullen voorgaan’. Ze dansen rondom een gouden afgod, aanbidden het daglicht, maar gooien de uitnodiging weg om het eeuwige licht van God binnen te gaan. Ze zullen hun deel van de duisternis hebben.
Denk aan de liefde die Christus ons heeft getoond toen hij onder ons was en wees geleid door het eeuwige licht dat elke donkere hoek van de aarde verlicht. Want de gerechtigheid die God ons heeft bekendgemaakt, is groter dan al het kwaad dat mensen kunnen bedenken. Geloof, hoop en liefde zullen ons in leven houden, zelfs als we in slaap vallen.
De broeders in Laodicea hebben bericht van Nymfa gestuurd dat ook hun kerk in nood verkeert. Ze zijn aangevallen door degenen die weigeren het evangelie te aanvaarden, maar ook zij hebben de grote liefde van Christus ervaren in de beproevingen die zij moesten ondergaan. Hun gedrag is een voorbeeld voor iedereen in Christus, in Azië, Achaje, Italië en waar ook ter wereld. Zij hebben de liefde van God uitgeoefend door voor de plaatselijke weduwen en wezen te zorgen en daarmee te bewijzen dat God geen enkele partijdigheid vertoont. Ze beantwoordden haat met liefde en onderdrukking met vriendelijkheid. Ze hebben aangetoond dat de ware wijzen degenen zijn die handelen vanuit de liefde van Christus, want zelfs toen een aantal van hen werd weggeleid om in de gevangenis geworpen te worden, baden ze nog steeds voor hun vervolgers.
Dit voorbeeld van de liefde van Christus is voortgekomen uit uw verkondiging van het evangelie. Weet daarom, dat u niet tevergeefs hebt gelopen, dat uw arbeid succesvol was. Ik ben ervan overtuigd dat wij beiden zullen delen in de heerlijkheid van de Heer nadat onze huidige beproevingen ten einde zijn. En wat die beproevingen betreft, de liefde van God in Christus maakt ons vrij van alles wat ons bedreigt.
Verschillende keren heb ik geprobeerd naar u toe te komen om u te bezoeken, maar telkens heeft Satan me ervan weerhouden. Daarom hoop ik dat Eutychus en Theofilus, die u deze brief brengen, u kunnen aanmoedigen en u onze geschenken kunnen brengen. De kerken van Kolosse en Laodicea hebben het bedrag verhoogd dat u hopelijk zal helpen uw vrijheid weer te verkrijgen. Als ik de mogelijkheid krijg, zal ik na Pinksteren naar Efeze reizen. Een gezant uit Efeze bracht me een brief waarin de kerk mij heeft gevraagd hen te komen helpen. Het lijkt me dat ik Gods roeping moet beantwoorden en mijn werkplaats opnieuw moet verhuizen. Immers, in Efeze is al meer dan een deur geopend. Misschien zal ik naar Rome kunnen komen, nadat ik ben verhuisd naar Efeze.
Epafras, Marcus en Aristarchus sturen u hun groeten. Ook zij bidden consequent voor uw bevrijding. Demas en Lucas wijden hun gebeden ook aan u en groeten u in de Heer. Groet Epaenetus, Urbanus en Stachys in de Heer. Groet Hermes, Hermas, Timoteüs en Tertius als u hen in Rome ziet. Moge de vrede van God in Christus nu met u zijn en elke dag van uw leven. De genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de gemeenschap van de Heilige Geest zijn met u.
Verantwoording
Deze gefingeerde brief van Onesimus aan Paulus is gebaseerd op informatie uit de brieven van Paulus, met name Filemon, aangevuld met materiaal uit andere antieke bronnen en een enkel citaat uit de moderne cultuur. De oorspronkelijke, Engelse, versie van deze brief verscheen in een bundel waarin bijbelwetenschappers 31 brieven op naam van bijbelse karakters geschreven hebben. Doel van deze bundel was te laten zien dat literaire verbeelding van belang is bij de bestudering van de Bijbel. De bundel verscheen als: Philip R. Davies (red.), Yours Faithfully: Virtual Letters from the Bible (Londen, Oakville: Equinox, 2004). De brief van Onesimus is brief 29, pp. 141-145.
● VAN EEN ZOON AAN ZIJN VADER (EGYPTE, DERDE EEUW NA CHRISTUS)
Uit: John Muir, Life and Letters in the Ancient Greek World (Abingdon: Routledge, 2009).Aan mijn gerespecteerde vader Arion, groeten van Thonis. Met name bid ik elke dag tot de voorouderlijke goden van het land waar ik nu ben, dat het jou en onze hele familie goed gaat. Nu kijk, dit is al de vijfde brief die ik je schrijf, en met uitzondering van één keer heb je mij niet geschreven, niet eens dat het je goed gaat, en je hebt me niet opgezocht. Je had me beloofd ‘ik kom’, maar je bent niet gekomen, om te zien of de leraar mij onderwijst of niet. Dus elke dag vraagt hij: ‘komt hij nog niet?’. En ik zeg maar één woord: ‘Ja’. Dus neem de moeite om snel naar mij te komen zodat hij me les kan geven – wat hij graag wil doen. Als je hier bij mij was gekomen, had ik al lang les gehad. En als je komt, vergeet dan niet wat ik je al vaak heb geschreven. Kom snel naar me toe voordat hij vertrekt naar het zuiden. Ik stuur veel groeten aan onze hele familie bij naam en aan mijn vrienden. Tot ziens mijn gerespecteerde vader, ik bid dat het je nog vele jaren goed mag gaan, samen met mijn broers. Vergeet mijn duiven niet.
