Kostbare druppels van het moment

Levensloop

Dit ritme vinden we terug in de liturgie van het kerkelijke jaar. Hierin worden Gods heilsdaden in herinnering gebracht en vieren we dat God door alle mislukking heen naar een voltooiing toewerkt. De herinnering aan deze gebeurtenissen brengt ons in het ‘heden’ wanneer wij daadwerkelijk deelnemen aan de liturgie. Dit beschrijft Ad de Keyzer in zijn bijdrage Nu en altijd, tot in de eeuwen der eeuwen.

De geestelijke dimensie van de tijd staat ook in verbinding met bepaalde gebeurtenissen in onze levensloop en krijgt gestalte in onze geestelijke weg, die begint bij onze oorsprong en ons leidt naar een bestemming. Dat is de rode draad. In zijn bijdrage HIER en NU vertelt Wim Reedijk dat God ons op deze weg tegemoet komt en wij toegang krijgen tot het heden, waardoor wij opengaan voor de genade. Augustinus verbeeldt deze ervaring in de kostbare druppels van het moment.

Deze handreiking begint met enkele teksten uit de Belijdenissen van Augustinus (354-430), vervolgens reik ik u een werkvorm aan waarin u de geestelijke dimensie in uw levensloop kunt ontdekken.

Werkzaamheid van de tijd

In zijn Belijdenissen gaat Augustinus in op tijd. Dat doet hij niet als een abstracte beschouwing, maar omdat hij getroffen is door het feit dat hij zich bij de reflectie op zijn leven de dingen uit het verleden kan herinneren en zich de toekomst kan voorstellen. De herinnering is voor hem zo belangrijk dat hij aan de hand daarvan ontdekt dat er in zijn leven een geestelijke dimensie werkzaam is die betrekking heeft op God. Door af te dalen in zijn herinnering ontdekt hij dat God al vanaf zijn oorsprong betrokken is op zijn leven en daarvan was hij zich niet bewust.

‘De tijden zijn niet leeg en ze trekken niet zonder gevolgen door ons heen. In de geest werken ze wonderlijke dingen uit. En zo ging het ook bij mij: ze kwamen en gingen voorbij van dag tot dag. En in hun komen en gaan plantten zich andere verwachtingen en andere herinneringen in mij’ (Conf. 4, 13).

Augustinus geeft aan dat de tijden geen lege huls zijn waar de gebeurtenissen van ons leven doorheen stromen. De gebeurtenissen zelf zijn verbonden met de tijd. Zij laten sporen na in onze herinnering die betrekking hebben op ons verleden en op onze toekomst.

Als hij bisschop van Hippo is geworden en in de drukte van zijn ambt is terechtgekomen, ontbreekt het hem aan tijd. Hij vindt geen moment tijd om de dingen te beschrijven die hem in zijn zoektocht naar God zijn overkomen. Hij schrijft dan:

‘Maar zal ik met de tong van mijn pen ooit in staat zijn al uw aansporingen te beschrijven, al uw dreigementen, de vertroostingen en de vingerwijzingen waardoor u mij ertoe hebt gebracht uw Woord te verkondigen en uw heilig sacrament uit te delen aan uw volk? En ook al ben ik in staat die dingen één voor één tot uitdrukking te brengen, te kostbaar voor mij de druppels van het moment. Al zolang verlang ik er vurig naar om mij te verdiepen in uw wet en voor u te belijden mijn kunde en mijn onkunde, het begin van uw verlichting en de resten van mijn duisternis, totdat de zwakheid door de kracht wordt verslonden.

Ik wil de uren niet laten vergaan aan iets anders, dan voor wat noodzakelijk is: het herstel van de krachten van mijn lichaam en vermoeide geest, de dienstbaarheid aan de medemens waar wij toe verplicht zijn en die wij zonder verplichting toch doen’ (Conf. 11.2).

Drie vormen van tijd

In deze tekst heeft tijd te maken met werk, herstel en bezinning:

1. De tijd die besteed wordt voor de dienstbaarheid aan anderen: deze tijd krijgt gestalte in het verlangen dat gericht is op de ander en draait niet om zichzelf. Deze dimensie van tijd duidt op ons levensproject, dat we voor een deel zelf hebben gekozen; voor een deel is dat ons ook aangereikt. Voor Augustinus verwijst deze dimensie naar zijn beroep als pastor en bisschop, waarin hij de heilige verhalen doorgeeft en de heilige geheimen viert.

2. De tijd die dient voor lichamelijk en geestelijk herstel. Deze dimensie van tijd wijst op onze elementaire behoeften, ook op al datgene wat wij nodig hebben voor ons welbevinden. We kunnen hier denken aan onze behoefte aan slaap, rust, ontspanning, genieten, esthetische ervaringen.

3. De bezinningstijd gaat over de ‘kostbare druppels van het moment’. Deze tijd besteden we aan het zoeken en vooral aan het ontvangen van zin. In deze tekst schrijft Augustinus over zijn zoektocht waarbij God ingreep in zijn leven en hem tegemoet is gekomen met aansporingen, dreigementen, leiding en troost. Nu hij pastor is en opgaat in de drukte van de dag, verlangt hij naar een bezinning over zijn eigen leven in het licht van God. Deze dimensie van tijd krijgt gestalte in onze bezinning op onze omgang met God die geheimvol is. Bezinningstijd vraagt om toewijding en gebed die de toegang kunnen openen tot het heden, waarin God ons tegemoet kan komen en wij opengaan voor de kostbare druppels van zijn genade.

Kostbare druppels op onze geestelijke weg

De geestelijke weg gaat enerzijds over gebeurtenissen in onze levensloop, anderzijds over onze ervaring met de transcendente werkelijkheid die ons tot een besef van God brengt.

De weg van onze levensloop is lineair: de dagen en de jaren worden doorgeteld. Hierin rijgen zich gebeurtenissen van ons leven aaneen als een ketting van herinneringen. Onze weg met God wordt telkens weer onderbroken, doordat hij ingrijpt in ons leven. Daarin schept hij momenten van kans. Dat zijn de ‘kostbare druppels’ op onze levensweg.

Deze twee aspecten brengen we in beeld door middel van een tijdslijn en met behulp van ‘kostbare druppels’ geven we aan hoe God ons tegemoet is gekomen en werkzaam is in ons leven.

Tijdslijn: een ketting van herinneringen

Neem een A-4 vel papier. Dit papier wordt in de breedte gebruikt. Teken in het midden een horizontale lijn over de hele breedte van het blad. Deze lijn staat voor uw ‘levenslijn’. Deze levenslijn wordt onderverdeeld in tijdsvakken van elk tien jaar. Markeer het punt waar u gezien uw leeftijd staat.

Schrijf op deze levenslijn de belangrijke gebeurtenissen in uw leven, vanaf het begin tot aan het heden. Deze lijn gaat over uw herinneringen vanuit het moment waarop u zich nu bevindt. Kunt u zich vanuit dit punt een voorstelling maken over de toekomst die u verwacht?

Teken links op het papier een verticale lijn. Daarmee kunt u de hoogtepunten en de dieptepunten in uw leven aangeven. Deze lijn geeft aan hoe belangrijk deze gebeurtenissen voor u zijn/waren.

Kostbare druppels van genade

Daal af in uw herinnering en ga op zoek naar de ‘kostbare druppels’ in uw leven, waarmee God u tegemoet is getreden. In welke situatie werden u deze kostbare momenten geschonken? Geef deze druppels aan op de levenslijn (kleine rondjes).

Hebben deze ‘kostbare druppels’ doorgewerkt in uw leven? Was er een beslissend moment in deze ervaring? Welke kans werd u geboden? Leidde dit tot iets nieuws?

Bekijk de levenslijn met de kostbare druppels nogmaals. Sta stil bij het punt waar u zich nu bevindt. Wordt er een richting in uw bestaan zichtbaar?

Literatuur

Andriessen, Herman, Oorspronkelijk bestaan – Geestelijke begeleiding in onze tijd, Gooi & Sticht, Baarn 1996.

Voor een uitgebreide werkvorm en een verkenning van de geestelijke weg verwijs ik naar mijn artikel ‘Levensweg – geloofsweg: het schrijven van een spirituele autobiografie’ in Werken met spiritualiteit (Bouwman en Bras), Ten Have, Kampen, 2001, 369-380.