Leiders en losers

Intermezzo

Overal ter wereld staat het leiderschap ter discussie. Ook bij de laatste verkiezingen in Nederland was dat de inzet. Sigrid Kaag zette in op een afrekening met de managementachtige bestuursstijl van Rutte en won fors met haar roep om nieuw leiderschap. Het is nog maar de vraag wat we daarvan te zien krijgen. Wat verder bij ons vandaan zien we wat ik ergens zag uitgedrukt in de term presidentialisering.

Bedoeld wordt de toenemende overheersing van de uitvoerende macht. In verkiezingen willen kandidaten allemaal leider worden en niet te veel controle van parlementen. Partijprogramma’s lijken er ook steeds minder toe te doen. Nieuw is het fenomeen van politieke partijen waar je geen lid van kunt worden. Veel landen glijden af in autoritaire richting.

In plaats van democratisering hebben we volgens Anne Applebaum (las ik in Trouw) nu te maken met een proces van autocratisering. Het lijkt een trend te worden om, als je de verkiezingen verloren hebt, direct te roepen dat er fraude gepleegd is. Terwijl niets daarop wijst en waarnemers beklemtonen dat alles eerlijk verlopen is. Kijk naar Trump en naar Netanyahu, maar er zijn er veel meer. Deze mensen hebben persoonlijk veel te verliezen bij een verlies.

Lange weg

Zelf heb ik meer vertrouwen in een leider als Joe Biden. Iemand die z’n leven lang verliezen moest incasseren. Wat een lange weg naar het presidentschap heeft die Biden afgelegd! Bij zijn verkiezing had ik steeds dat liedje van de Beatles in m’n hoofd: The long and winding road…

Ik las dat hij op z’n 20e al zei dat hij de president van Amerika zou willen worden. Het verlangen was er al vroeg. Het leek die kant ook op te gaan, want op z’n 30e was hij al senator! Maar toen verongelukten zijn vrouw en kind. En koos hij ervoor niet de politiek voorrang te geven maar vooral vader voor de andere kinderen te zijn. En dan slaat in 2015 het noodlot opnieuw toe en verliest hij zijn zoon Beau aan een hersentumor. Het verdriet waar hij toen doorheen moest, deed hem beslissen zich in 2016 niet in de strijd om het presidentschap te storten. Daarop won Trump die verkiezingen.

Veerkracht

Het schijnt dat Biden zijn zoon voor diens sterven nog beloofd heeft door te gaan in de politiek. In de afgelopen verkiezingscampagne legde hij vaak een verbinding met het volk door mee te leven met mensen via de verliezen die iedereen lijdt: persoonlijk (corona!) maar ook door verlies van werk en inkomen.

Het meest opvallende verschil tussen de presidentskandidaten vond ik hun houding ten opzichte van verliezen en winnen. Waar Trump het steeds over ‘winnen’ had en openlijk zei dat ‘verliezen’ in zijn vocabulaire niet voorkwam, sprak Biden juist vaak over ‘verliezen’. En zowel op de dag van de verkiezingen als op de dag dat het duidelijk werd dat hij de winnaar was, ging hij eerst naar… de begraafplaats.

Mooi vond ik dat: de overledenen bleven in zijn leven. Zij leken een rol te spelen in zijn enorme veerkracht. Want waarom, dacht ik, zou je op je 77e nog zo’n hell of a job ambiëren? Toen herinnerde ik me dat ik ooit gelezen had dat de spirituele meester Benedictus het een voorwaarde vond voor een abt dat hij in staat moet zijn om wonden van zichzelf en anderen te helen…