None

Preekschets bij Lucas 13:10-17 voor Startzondag 2021

Van U is de toekomst

Zie ook:

Het eigene van de zondag

Het is vandaag startzondag waarop we het begin van het nieuwe seizoen in de gemeente markeren. We presenteren plannen en programma’s voor het kerkelijk leven. De startzondag is de opmaat voor het jaarthema dat de Protestantse Kerk in Nederland op basis van haar visienota heeft gekozen: Van U is de toekomst. Vandaag kijken we vooruit, maar dat moet je dan wel kunnen…

Uitleg

We lezen vandaag in het evangelie een verhaal dat alleen door Lucas wordt verteld. Zoals vaker zet deze evangelist een vrouw in het licht. Het is sabbat. Jezus geeft onderricht in de synagoge. En zie! (Jammer toch dat de NBV deze uitroep altijd onvertaald laat). Daar is een vrouw, al achttien jaar bezeten door een geest die haar ziek maakt. Ze is krom getrokken, door een demonische greep klein gehouden en terneer gedrukt. Jezus richt zich tot haar. Dat is niet gebruikelijk. Ze is een vrouw. En aangezien ze ziek is, zal ze ook wel zondig zijn. Zo zag men dat in Jezus’ tijd. Ze is sociaal en religieus niet van belang. Maar Jezus roept haar en zegt: U bent verlost van uw ziekte. Genezing en bevrijding horen bij elkaar. Het zijn tekenen van Gods Rijk. Jezus legt haar de handen op. Daardoor is het duidelijk dat hij de bron is van haar nieuwe kracht. Meteen ging ze rechtop staan. Niemand zal haar meer zomaar over het hoofd zien. En zelf kan ze vooruitkijken. Ze looft God. Daar is de sabbat voor bedoeld: om God te verheerlijken. Ere wie ere toekomt.

Losmaken is hier het kernwoord. Het losmaken, bevrijden van wie op een of andere manier gevangen zit, behoort al sinds de profeet Jesaja tot de opdracht van Gods geroepen dienaar (Jesaja 42). Daartoe is ook Jezus geroepen. En zijn leerlingen zullen in zijn spoor gaan als zij, na zijn dood en opstanding, een kreupele man bij de tempel oprichten, zo vertelt Lucas (in Handelingen 3). De vrouw is losgemaakt. En dat vormt een probleem, althans, voor de leider van de synagoge. Hij is boos, niet omdat Jezus de vrouw geneest, maar omdat hij dat uitgerekend op sabbat doet. Binden en losmaken behoren tot de werkzaamheden die op sabbat niet geoorloofd zijn. Hij richt zich niet tot Jezus, maar tot de menigte, inclusief de vrouw. Op deze manier daagt hij Jezus’ gezag uit: Mensen, kijk nu eens wat hier gebeurt: zes dagen moet er gewerkt worden, maar niet op de sabbatdag. Als je achttien jaar ziek bent geweest kan die ene dag er toch ook nog wel bij?
Hoewel het initiatief van Jezus uitging, verwijt hij de vrouw dat ze uitgerekend op sabbat komt om zich te laten genezen. Het is zijn taak om de sabbatsrust te bewaken. Hij heeft de tora aan zijn zijde.

Jezus haalt fel uit. Hij noemt de leider van de synagoge, en allen die het met eens zijn, huichelaars. Maakt niet ieder van jullie zijn os of ezel los om hem te laten drinken? De huiseigenaar is verantwoordelijk voor rust van het eigen gezin en het eigen vee. Het losmaken van het touw is weliswaar arbeid, maar noodzakelijk om de sabbat van mens en dier te vieren. Ook Jezus neemt de tora als uitgangspunt, als hij naar aanleiding van deze leefregel zegt dat deze vrouw moest worden losgemaakt van de band die haar bond en haar verhinderde om de sabbat te vieren. Zij wordt opgericht tot wie zij is. Van deze dochter van Abraham is niet Satan, die haar achttien jaar geboeid hield, de eigenaar. Zij behoort tot de dochters en zonen van het volk met wie God op weg is naar zijn toekomst. Daarom moest deze vrouw teruggegeven worden aan wie zij toebehoort, en wel op sabbat. Zo komt de sabbat tot zijn recht als feest van bevrijding, waarop vooruitgekeken wordt naar de nieuwe schepping, Gods toekomst.

Invalshoeken voor de preek

Startzondag 2021: hopelijk liggen de meeste coronaperikelen achter ons en kunnen we hoopvol aan het nieuwe seizoen beginnen. We doen dat vandaag met een hoopvol verhaal uit Lucas, waarin een geboeid mens wordt losgemaakt. Het is een beeldend verhaal. Laten we de beeldtaal niet al te ver oprekken door de lockdown en alle coronaregels ‘boeien’ te noemen en de zich doorzettende versoepelingen ‘bevrijding’. Maar toch, door de pandemie zijn veel mensen gebukt gegaan onder zorgen, misschien wel tot op de dag van vandaag. Er waren zorgen om de gezondheid van onszelf en wie ons lief zijn, rouw om het verlies van familie en vrienden, om verlies van werk en inkomen. Jongeren en ouderen waren vaker dan normaal neerslachtig. Ons leven speelde zich af in zeer kleine kring.

Corona heeft ook de kerk niet onberoerd gelaten: onze vieringen werden gekortwiekt en het vroeg veel creativiteit om er online iets moois van te maken. De mogelijkheden om elkaar en het dorp, de stad waar wij wonen tot zegen te zijn waren beperkt. We hebben ons vaak afgevraagd: hoe zal het straks zijn als er weer meer, zelfs alles mag? Sommigen houden hun hart vast. De visienota spreekt van genade als grondtoon. Genade maakt ons losser, doet ons ontspannen. En vandaag, op startzondag, worden we bemoedigd: een vrouw wordt opgericht. Ze kan letterlijk en figuurlijk vooruitkijken, plannen maken.

Op de startzondag markeren we het nieuwe seizoen. Het is wellicht goed om in de preek kort stil te staan bij het afgelopen jaar. Hoe komen we uit deze crisis? We hebben veel moeten loslaten. Was dat alleen verlies? Vraag je af of alles uit het oude normaal weer mee moet naar het nieuwe normaal.

We hebben ook andere vaardigheden geleerd en er zijn mensen aan het licht gekomen, wier talenten juist in deze tijd nodig waren. Het is belangrijk te benoemen wat deze tijd ons heeft gegeven.

Maar zoals het voor de vrouw mogelijk werd om vooruit te kijken, zo wordt het nu tijd plannen te maken voor de opbouw van de gemeente en voor dienst aan de wereld, te beginnen in ons dorp of onze stad. Wie worden er over het hoofd gezien? Wie kunnen we in het spoor van Jezus oprichten, de handen opleggen, uitzicht bieden?

Maar allereerst zullen we vandaag de rustdag vieren die God gegeven heeft, samen met deze vrouw die als dochter van Abraham God toebehoort. Omdat in Abraham alle volken zijn gezegend, belijden ook wij dat we eigendom zijn van Jezus Christus (zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus). En laten we God loven, hopelijk met gemeentezang:‘Van U is de toekomst.’ In dat vertrouwen gaan we een nieuw seizoen tegemoet.

Met kinderen en jongeren

Met de kinderen: laat de kinderen zich voorover buigen. Wat zien ze? Niet veel… Laat hen weer rechtop staan: wat zie ze nu? Elkaar, de ruimte om zich heen. Misschien kunnen ze naar buiten kijken, in de verte. Vertel hen het verhaal uit Lucas over de kromgebogen vrouw die door Jezus wordt opgericht. Ze kan hem en alle mensen zien. Ze zingt het uit van blijdschap. Nu kan ze ook weer vooruitzien, plannen maken, zich ergens op verheugen.

Vraag aan de kinderen waar zij naar uitzien, zo aan het begin van het nieuwe seizoen. Waar verheugen ze zich op? Welke leuke dingen hopen ze te gaan doen in de kerk, in de kindernevendienst en de jeugdclub? Maak met elkaar een collage van die dingen waar de kinderen naar uitzien en hang hem aan de muur. Uitzicht voor het hele seizoen.

Met de jongeren: luister naar Sammie, het lied van Ramses Shaffy. En heb de tekst ook paraat op papier of beeldscherm. ‘Dag Sammie, kromme kromme Sammie, kijkt niet om zich heen, voelt zich zo alleen…’
Kennen de jongeren een Sammie in hun klas, vriendengroep? Hoe ga je met zo’n Sammie om? Of lijken ze zelf soms een beetje op Sammie? Wat heb je dan nodig? Helpt de slotregel van het lied: ‘Hoog Sammie, kijk omhoog Sammie, er is één die van je houdt…’?

Aanwijzingen voor de liturgie

Gebedsintenties

Zorg dat mensen pen en papier hebben. Laat hen opschrijven waaruit zij in hun leven willen worden opgetild en/of waarnaar zij uitzien op deze startzondag. Nodig een paar mensen uit er iets over te zeggen. Verzamel deze gebedsintenties in een schaal en breng ze voor God.

Suggesties voor liederen

You raise me up
Psalm 130
NLB lied 146 c: 1, 6 en 7; lied 657; lied 756; lied 827

Gebruikte literatuur

J.T. Nielsen, Het evangelie naar Lukas II (PNT), Nijkerk 1983
Dr. Jacob van der Bruggen, Lucas. Het evangelie als voorgeschiedenis, Kampen 1996
Jos de Heer, Lucas/Acta. Het verhaal van Jezus, deel 2, Zoetermeer 2006.